Wikipedia

Polska: Różnice pomiędzy wersjami

Przeglądaj historię interaktywnie
[wersja przejrzana][wersja przejrzana]
← poprzednia edycjanastępna edycja →
Usunięta treść Dodana treść
WizualnieWikikod
m drobne merytoryczne
Wipur (dyskusja | edycje)
Redaktorzy
25 535 edycji
częściowe przeredagowanie
Linia 58:
|data3 = [[1025]]
|wydarzenie4 = [[Polska w okresie rozbicia dzielnicowego|rozbicie dzielnicowe]]
|data4 = [[1138]]–[[1320]]1138–1320
|wydarzenie5 = [[Unia polsko-litewska|unia z Litwą]]
* [[Unia w Krewie|krewska]]
Linia 65:
|data5 = 1386–1795<br />14 sierpnia 1385<br />1 lipca 1569<br />20 października 1791
|wydarzenie6 = [[Rozbiory Polski|rozbiory]]
|data6 = [[1772]], [[1793]], [[1795]]
|wydarzenie7 = [[Narodowe Święto Niepodległości|Niepodległość]]
* ogłoszona przez
Linia 71:
|data7 = od [[Cesarstwo Niemieckie|Niemiec]] i [[Austro-Węgry|Austro-Węgier]]<br />[[Rada Regencyjna]]<br />[[7 października]] [[1918]]
|wydarzenie8 = przywrócenie nazwy ''Rzeczpospolita Polska''
|data8 = [[31 grudnia]] [[1989]]
|wydarzenie9 = wstąpienie do [[Unia Europejska|UE]]
|data9 = [[1 maja]] [[2004]]
|utworzenie_sposób =
|od_kogo =
Linia 105:
Powierzchnia administracyjna Polski wynosi 312 696&nbsp;km²<ref name=powierzchnia group=uwaga />{{r|CSO_2008}}, co daje jej 69. miejsce na świecie<ref group=uwaga>Poza 68 państwami od Polski większe są także dwa terytoria niebędące niepodległymi państwami, [[Antarktyda]] i [[Grenlandia]].</ref><ref>{{cytuj stronę |url = https://www.cia.gov/library/publications/resources/the-world-factbook/rankorder/2147rank.html#pl |tytuł = Country comparison: Area |praca = The World Factbook |opublikowany = [[Centralna Agencja Wywiadowcza|Central Intelligence Agency]] |język = en |data dostępu = 2017-11-29}}</ref> i 9. w Europie. Zamieszkana przez 38,413 miliona ludzi (2018), zajmuje pod względem liczby ludności 36. miejsce na świecie<ref>{{cytuj stronę |url = https://www.cia.gov/library/publications/resources/the-world-factbook/rankorder/2119rank.html#pl |tytuł = Country comparison: Population |praca = The World Factbook |opublikowany = [[Centralna Agencja Wywiadowcza|Central Intelligence Agency]] |język = en |data dostępu = 2017-11-29}}</ref>, a 6. w Unii Europejskiej. Polska podzielona jest na 16 [[Województwo|województw]]. Jej największym miastem i jednocześnie stolicą jest [[Warszawa]]. Inne metropolie to [[Kraków]], [[Łódź]], [[Wrocław]], [[Poznań]], [[Gdańsk]], [[Szczecin]]. Największą polską [[Aglomeracja policentryczna|aglomeracją policentryczną]] jest [[konurbacja górnośląska]].
 
Pierwszą historycznie potwierdzoną datą opisującą dzieje Polski jest rok 966, gdy książę [[Mieszko I]], władca obszarów mieszczących się współcześnie w większości w granicach Polski, przyjął chrzest. W 1025 roku powstało [[Monarchia wczesnopiastowska|Królestwo Polskie]], którego pierwszym królem był syn Mieszka I, [[Bolesław I Chrobry]]. W 1569 roku Polska zawarła [[Unia polsko-litewska|porozumienie z Wielkim Księstwem Litewskim]], podpisując tak zwaną [[Uniaunia lubelska|unię lubelską]]., Ww wyniku podpisanej uniiczego powstała [[Rzeczpospolita Obojga Narodów]], jedno z największych i najludniejszych państw na mapie szesnasto- i siedemnastowiecznej Europy<ref>Norman Davies, ''Europe: A History'', Pimlico 1997, p. 554: ''Poland-Lithuania was another country which experienced its ‘Golden Age’ during the sixteenth and early seventeenth centuries. The realm of the last Jagiellons was absolutely the largest state in Europe''.</ref><ref name="Wandycz2001-66">{{Cytuj książkę |autor = Piotr Stefan Wandycz |tytuł = The price of freedom: a history of East Central Europe from the Middle Ages to the present |url = https://books.google.com/books?id=m5plR3x6jLAC&pg=PA66 |wydawca = Psychology Press |rok = 2001 |strony = 66 |isbn = 978-0-415-25491-5 |język = en}}</ref>, które w latach 1618–1621, po [[Rozejm w Dywilinie|rozejmie w Dywilinie]], w latach 1618–1621 miało powierzchnię około 1 mln km². Rzeczpospolita przestała istnieć w wyniku [[Rozbiory Polski|rozbiorów w latach 1772–1795]], kiedy jej terytorium podzielone zostało między [[Królestwo Prus|Prusy]], [[Imperium Rosyjskie|Rosję]] i [[Monarchia Habsburgów|Austrię]]. Po 123 latach, pod koniec [[I wojna światowa|I wojny światowej]], w 1918 roku, Polska [[Historia Polski (1918–1939)|odzyskała niepodległość]], (odrodzona państwowośćwówczas polskapaństwowość określananazywana jest jako [[II Rzeczpospolita|II Rzecząpospolitą]]).
 
1 września 1939, [[kampania wrześniowa|atakiem Niemiec na Polskę]], rozpoczęła się [[II wojna światowa]]. W wyniku agresji III Rzeszy i [[Agresja ZSRR na Polskę|ZSRR]] w październiku 1939 całe terytorium [[II Rzeczpospolita|II Rzeczypospolitej]] znalazło się pod [[Okupacjaokupacja niemiecka ziem polskich (1939–1945)|okupacją niemiecką]] i (trwającą do czerwca 1941) [[Okupacjaokupacja sowiecka ziem polskich (1939–1941)|okupacją sowiecka]]. W ich wyniku życie straciło ponad sześć milionów obywateli Polski<ref name="posterum0">Project in Posterum, [http://www.projectinposterum.org/docs/poland_WWII_casualties.htm Poland World War II casualties.] Retrieved 20 September 2013.</ref><ref name="szma">[[Tomasz Szarota]] & Wojciech Materski, ''Polska 1939–1945. Straty osobowe i ofiary represji pod dwiema okupacjami'', Warsaw, IPN 2009, {{ISBN|978-83-7629-067-6}} ([http://niniwa22.cba.pl/polska_1939_1945.htm Introduction online.]).</ref>. 21 lipca 1944, po przekroczeniu przez [[Armia Czerwona|Armię Czerwoną]] [[Bug]]uBugu, [[Józef Stalin]] utworzył w Moskwie oparty o [[komunizmpaństwo marionetkowe|komunistówmarionetkowy]] i oparty na polskich [[Państwo marionetkowe|marionetkowy]]komunistach [[Polski Komitet Wyzwolenia Narodowego]], któryktóremu wobecpomógł okupacji całego terytorium Polski przez Armię Czerwoną przejąłprzejąć władzę w kraju, przy pomocy sowieckich służb specjalnych ([[NKWD]], [[Smiersz]], [[NKGB]]). [[Konferencja jałtańska]] trzech mocarstw w lutym 1945 uznała teto faktyza dokonanefakt dokonany, przewidując powołanie [[Tymczasowy Rząd Jedności Narodowej|Tymczasowego Rządu Jedności Narodowej]] w oparciu o kontrolowany przez komunistów rząd warszawski do czasu wolnych wyborów. W lipcu 1945 postanowieniami [[Konferencja poczdamska|konferencji poczdamskiej]] granicę Polski z Niemcami przesunięto na zachód, na linię [[Odra|Odry]] -i [[Nysa Łużycka|Nysy Łużyckiej]], rozstrzygając jednocześnie o przesiedleniu ludności niemieckiej na teren [[Okupacja aliancka Niemiec|alianckich stref okupacyjnych Niemiec]]. Przewidziane przez konferencję jałtańską [[Wybory parlamentarne w Polsce w 1947 roku|wybory]] odbyły się w styczniu 1947, lecz zostały sfałszowane przez komunistyczną [[Polska Partia Robotnicza|PPR]], podobnie jak wcześniejsze [[Referendum w Polsce w 1946 roku|referendum z 1946 roku]]. W konsekwencji sfałszowanych wyborów PPR uzyskałzyskał uznanie międzynarodowe dla uzyskanejzdobytej w 1944 [[System jednopartyjny|monopartyjnej]] niepodzielnej władzy nad Polską, sprawowanej przy zachowaniu zewnętrznych pozorów początkowo wielopartyjnej demokracji parlamentarnej, następnie po 1948 w formule tzw. ''[[Demokracjademokracja ludowa|demokracji ludowej]]''. [[Polska Rzeczpospolita Ludowa]] (nazwa państwa przyjęta w 1952) była [[Państwo satelickie|państwem satelickim]] ZSRR. Rządy sprawowała [[Partia komunistyczna|komunistyczna]] [[Polska Partia Robotnicza]], a następnie [[Polska Zjednoczona Partia Robotnicza]], przy formalnym istnieniu ugrupowań satelitarnych jako tzw. „stronnictw sojuszniczych” ([[Zjednoczone Stronnictwo Ludowe]], i [[Stronnictwo Demokratyczne]]). [[Ludowe Wojsko Polskie]] było zdominowane i kontrolowane przez rządzącą partię komunistyczną i jako część struktur [[Układ Warszawski|Układu Warszawskiego]] podlegało dowództwu [[Armia Radziecka|Armii Radzieckiej]].
 
Po przemianach politycznych zapoczątkowanych w konsekwencji [[Okrągły Stół (Polska)|Okrągłego Stołu]] i [[Wybory parlamentarne w Polsce w 1989 roku|częściowo demokratycznych wyborów parlamentarnych w czerwcu 1989]] monopol władzy partii komunistycznej został przełamany,. 12 września 1989 został powołany [[rząd Tadeusza Mazowieckiego]] -, pierwszy rząd z premierem spoza partii komunistycznej. Po [[Jesień Ludów|jesieni ludów]] - obaleniu reżimów komunistycznych we wszystkich krajach dotychczasowej sowieckiej strefy wpływów w Europie Środkowej, – Polska zmodyfikowała Konstytucję PRLkonstytucję, zmieniając 31 grudnia 1989 nazwę państwa na ''Rzeczpospolita Polska'' i stając się krajem demokratycznym.
 
PomimoMimo olbrzymich strat w ludziach oraz znacznego [[Stratystraty materialne Polski w czasie II wojny światowej|zniszczenia kraju w wyniku II wojny światowej]], w Polsce udało się zachować wiele [[Kulturakultura polska|bogactwa kulturowego]]. Znajduje się tu 15 miejsc wpisanych na [[Lista światowego dziedzictwa UNESCO|listę światowego dziedzictwa UNESCO]], 54 [[Pomnik historii|pomniki historii]] oraz duża liczba zarejestrowanych, [[Zabytkizabytki w Polsce|chronionych prawniezarejestrowanych zabytków]].
 
Od początku transformacji ustrojowej w gospodarkę wolnorynkową, która rozpoczęła się na początku lat 90. XX wieku, Polska utrzymuje bardzo wysoki [[wskaźnik rozwoju społecznego]] (HDI). W kraju stopniowo zwiększa się wolność ekonomiczna<ref>{{Cytuj stronę |url = http://www.heritage.org/research/reports/2015/01/asia-pacific |tytuł = Hong Kong Declines, but Remains the World’s Freest Economy, 2015 Index of Economic Freedom Shows |data = 27 stycznia 2015 |język = en |archiwum = http://web.archive.org/web/20150924051510/http://www.heritage.org/research/reports/2015/01/asia-pacific}}</ref>. Polska jest demokratycznym państwem z rozwiniętą, wysokodochodową gospodarką, wysokim [[Wskaźnik jakości życia|wskaźnikiem jakości życia]] oraz bardzo wysoką [[Produkt krajowy brutto|stopą życiową]]<ref>{{Cytuj stronę |url = http://www.socialprogreassimperative.org/data/spi |tytuł = SPI PROGRESS INDEX 2015 |język = en}}</ref><ref>[http://www.numbeo.com/quality-of-life/rankings_by_country.jsp Numbeo Quality of Life Index 2015 Mid Year].</ref>. Ponadto rocznie Polskę odwiedza około 17,5 miliona turystów (2016), co czyni ją jednym z najczęściej odwiedzanych krajów świata<ref>{{Cytuj stronę |url = http://biznes.onet.pl/wiadomosci/turystyka/turysci-zagraniczni-w-polsce-dane-za-2016-r/m23e0l |tytuł = Cudzoziemcy w Polsce |data = 2017 |język = pl}}</ref>. Polska jest ósmą co do wielkości [[Gospodarka Unii Europejskiej|gospodarką w Unii Europejskiej]] i jedną z najszybciej rozwijających się gospodarek europejskich<ref>{{Cytuj stronę |url = https://www.weforum.org/agenda/2016/02/europe-s-10-fastest-growing-economies/ |tytuł = Europe’s 10 fastest growing economies |nazwisko = Myers |imię = Joe |data = 18 lutego 2016 |opublikowany = World Economic Forum |język = en |data dostępu = 13 września 2016}}</ref>. Według wskaźnika [[Global Peace Index]] z 2017 roku Polska zajmuje 33. miejsce na świecie (22. w Europie) pod względem poziomu bezpieczeństwa, natomiast wg raportu firmy Underwriters Laboratories z 2018 roku, Polska pod względem bezpieczeństwa zajmuje miejsce 35. (27. w Europie)<ref name="SzefsBielawska">{{Cytuj książkę |tytuł = Global Peace Index 2017 |url = http://visionofhumanity.org/app/uploads/2017/06/GPI17-Report.pdf |rok = 2017 |wydawca = Institute for Economics and Peace |język = en |isbn = 978-0-648-06441-1 |strony = 10, 15 |miejsce = Sydney}}</ref><ref>{{Cytuj stronę |url = https://ulsafetyindex.org/country/Poland |tytuł = Poland |opublikowany = UL Safety Index |język = en}}</ref>.
 
== Etymologia ==
Linia 233:
 
==== II wojna światowa ====
[[Plik:Granica-zrywanie godła.jpg|mały|wrzesień 1939 – niszczenie polskiego szlabanu granicznego<ref>{{Cytuj stronę |url = http://fototekst.pl/ikony-wrzesnia/ |tytuł = Ikony września |autor = Tomasz Stempowski |język = pl |data dostępu = 2018-03-22}}</ref>]]
[[Plik:Polishborder17091939.jpg|mały|Kolumny piechoty sowieckiej wkraczające do Polski 17 września 1939]]
{{Osobny artykuł|Historia Polski (1939–1945)|Kampania wrześniowa|Atak słowacki na Polskę|Agresja ZSRR na Polskę|Okupacja niemiecka ziem polskich (1939–1945)|Okupacja sowiecka ziem polskich (1939–1941)}}
Linia 305:
==== Proces legislacyjny ====
{{Osobny artykuł|Proces legislacyjny w Polsce}}
Prawo [[Inicjatywa ustawodawcza|inicjatywy ustawodawczej]], na mocy art. 118 Konstytucji RP i art. 32 [[Regulamin Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej|Regulaminu Sejmu]], przysługuje prezydentowi, rządowi, Senatowi, grupie 15 posłów lub komisji sejmowej, a także grupie 100 tys. obywateli<ref name="konst rozdz 4">{{Cytuj stronę |url=http://www.sejm.gov.pl/prawo/konst/polski/4.htm |tytuł=Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej |język=pl |data dostępu=2010-07-28}}</ref>. Projekt ustawy trafia do tzw. [[Laska marszałkowska (Polska)|laski marszałkowskiej]]. Następnie odbywają się trzy czytania w Sejmie. Ustawę przyjętą przez Sejm rozpatruje Senat, który ma prawo zgłosić do niej poprawki lub ustawę odrzucić (po odrzuceniu ustawa wraca do Sejmu, gdzie bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej 230 posłów można odrzucić sprzeciw Senatu). Uchwalona przez Sejm i Senat ustawa trafia następnie do [[Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej|Prezydenta RP]], który może ją w ciągu 21 dni przyjąć i podpisać bądź zgłosić [[weto]] i przekazać do ponownego rozpatrzenia Sejmowi (weto prezydenckie może być odrzucone przez izbę niższą parlamentu większością 3/5 głosów w obecności co najmniej 230 posłów) lub wystąpić do [[Trybunał Konstytucyjny (Polska)|Trybunału Konstytucyjnego]] z wnioskiem o zbadanie jej zgodności z [[Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej|Konstytucją]]. Podpisaną ustawę publikuje się w [[Dziennik Ustaw|Dzienniku Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej]].
 
==== System prawny ====
Linia 317:
[[Plik:Gmach Kancelarii Prezesa Rady Ministrów kwiecień 2017.jpg|mały|[[Gmach Kancelarii Prezesa Rady Ministrów]]]]
{{Osobny artykuł|Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej|Rada Ministrów w Polsce}}
Organami [[Władza wykonawcza|władzy wykonawczej]] w Polsce są: Prezydent RP oraz Rada Ministrów<ref name="konst rozdz 1">{{Cytuj stronę |url=http://www.sejm.gov.pl/prawo/konst/polski/1.htm |tytuł=Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej |język=pl |data dostępu=2010-07-28}}</ref>. Prezydent jest wybierany w powszechnych [[Wybory prezydenckie w Polsce|wyborach prezydenckich]] na 5-letnią kadencję (wygrywa ten kandydat, który otrzyma bezwzględną większość głosów). Może on sprawować tę funkcję maksymalnie przez dwie kadencje. Według Konstytucji Prezydent jest najwyższym przedstawicielem państwa w stosunkach wewnętrznych i międzynarodowych, pełni funkcję zwierzchnika [[Siły Zbrojne Rzeczypospolitej Polskiej|Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej]], stoi na straży nienaruszalności i niepodzielności terytorium kraju oraz czuwa nad przestrzeganiem Konstytucji. Do jego uprawnień należy, m.in. podpisywanie ustaw przyjętych przez Sejm i Senat, ratyfikowanie umów międzynarodowych, powoływanie sędziów, nadawanie [[Obywatelstwo polskie|obywatelstwa]] czy stosowanie prawa łaski<ref name="Dz. U. z 2000 r. nr 47; poz. 544">{{Cytuj stronę |url=http://infor.pl/skany/spis.php?rodzaj=dzu&rok=2000&num=47&poz=544&str=0001 |tytuł=Dziennik Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej nr 47 z roku 2000 |data=2000-06-12 |strony=23 |język=pl |data dostępu=2010-07-28}}</ref>.
 
Organem doradczym Prezydenta RP w sprawach bezpieczeństwa państwa jest [[Rada Bezpieczeństwa Narodowego]]. W sprawach szczególnie ważnych dla interesu państwa prezydent może zwołać [[Rada Gabinetowa|Radę Gabinetową]] – wspólne posiedzenie głowy państwa wraz z Radą Ministrów. W pełnieniu funkcji i wykonywaniu obowiązków prezydentowi pomaga [[Kancelaria Prezydenta RP]].
Linia 409:
== Podział administracyjny ==
{{Osobny artykuł|Podział administracyjny Polski}}
Polska jest państwem unitarnym<ref>Art. 3 Konstytucji.</ref>, a ustrój jej władzy lokalnej opiera się na [[Dualizm władzy|dualizmie]], gdyż poza agendami administracji rządowej istnieje [[samorząd terytorialny]]<ref>{{Cytuj książkę |nazwisko=Garlicki |imię=Leszek |autor link=LeszekLech Garlicki |tytuł=Polskie prawo konstytucyjne |wydanie=11 |wydawca=Liber |miejsce=Warszawa |rok=2007 |strony=299 |isbn=978-83-7206-142-3}}</ref>, powołany do zadań publicznych niezastrzeżonych dla innych organów władzy<ref>Art. 163 Konstytucji.</ref>. Jego podstawową jednostkę stanowi [[Gmina (Polska)|gmina]]<ref>Art. 164 ust. 1 Konstytucji.</ref>.
 
{{Polska województwa 2|float=right}}
Linia 425:
=== Samorząd terytorialny ===
{{Osobny artykuł|Samorząd terytorialny w Polsce}}
W Polsce wyróżnia się trójszczeblowy samorząd<ref name=G301>{{Cytuj książkę |nazwisko=Garlickiautor |imię=Leszek |autor link=Leszek[[Lech Garlicki]] |tytuł=Polskie prawo konstytucyjne |wydanie=11 |wydawca=Liber |miejsce=Warszawa |rok=2007 |strony=301 |isbn=978-83-7206-142-3}}</ref>:
* [[samorząd gminny]];
* [[samorząd powiatowy]];
* [[samorząd województwa]].
Jednostki samorządu terytorialnego (gminy, powiaty i województwa) mają osobowość prawną<ref>Art. 165 ust. 1 Konstytucji.</ref> i zapewniony udział w dochodach publicznych<ref>Art. 167 Konstytucji.</ref>. [[Wybory samorządowe w Polsce|Wybory do organów stanowiących]] są powszechne, równe, bezpośrednie i przeprowadzane w głosowaniu tajnym<ref>Art. 169 ust. 1 Konstytucji.</ref>.
Linia 438:
Polska zajmuje 9. miejsce w Europie pod względem powierzchni oraz 8. pod względem liczby ludności. Na świecie Polska zajmuje 70. miejsce pod względem powierzchni i 35. miejsce pod względem liczby ludności<ref>{{Cytuj stronę |url = https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/rankorder/2147rank.html#pl |tytuł = Miejsce Polski na świecie pod względem powierzchni |autor = CIA |opublikowany = |język = en |data dostępu =}}</ref><ref>{{Cytuj stronę |url = https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/rankorder/2119rank.html#pl |tytuł = Miejsce Polski na świecie pod względem ludności |autor = CIA |opublikowany = |język = en |data dostępu =}}</ref>. Długość [[Granice Polski|granic Polski]] wynosi 3511&nbsp;km, w tym 440&nbsp;km przypada na granicę morską (linia [[Wybrzeże|wybrzeża]] [[Morze Bałtyckie|Morza Bałtyckiego]], która nie jest linią granicy państwa, wynosi 770&nbsp;km). Do obszaru kraju wlicza się także [[morze terytorialne]], a specjalne prawa przysługują Polsce w tzw. [[Strefa przyległa|strefie przyległej]]<ref>[http://wiadomosci.onet.pl/kraj/polska-bedzie-miala-nowe-granice-na-baltyku/b2b8hq Polska będzie miała nowe granice na Bałtyku].</ref>.
 
Graniczy z następującymi państwami<ref>{{Cytuj pismo |nazwisko = Dmochowska (red.) |imię = Halina |tytuł = Warunki naturalne i ochrona środowiska |url = http://stat.gov.pl/cps/rde/xbcr/gus/oz_maly_rocznik_statystyczny_2011.pdf |czasopismo = Mały Rocznik Statystyczny Polski 2011 |strony = 26 |data = 2011-07-21 |wydawca = [[Główny Urząd Statystyczny]] |miejsce = Warszawa |issn = 1640-3630 |język = pl |data dostępu = 2011-10-29}}</ref>:
* od zachodu:
** {{Państwo|Niemcy}} (467&nbsp;km)
Linia 665:
W Polsce nie obserwuje się masowego napływu imigrantów jak w krajach zachodnich. Niemniej jednak coraz więcej przedsiębiorstw sprowadza pracowników zza granicy, szczególnie z Ukrainy, Białorusi oraz Dalekiego Wschodu (Chiny, Wietnam). Zajmują oni lukę na rynku pracy powstałą z powodu nasilonej w ostatnich latach emigracji zarobkowej młodych Polaków. Źródła UE{{kto|data=2014-03}} wskazują, że w ciągu najbliższych lat i do Polski ściągać będą imigranci, głównie ze wschodniej Europy. Pojawiają się też, wraz z zagranicznymi przedsiębiorstwami otwierającymi fabryki w Polsce, zagraniczni pracownicy średniego i wyższego szczebla kierowniczego wraz z rodzinami, w tym oprócz pochodzących z Europy Zachodniej i Ameryki, także z Azji: Korei Południowej i Japonii.
 
Według oficjalnych danych na terytorium Polski legalnie mieszkało w 2012 roku około 5 tysięcy imigrantów z Afryki (posiadacze ważnych kart pobytu). Głównymi krajami pochodzenia imigrantów z Afryki są kolejno: [[Nigeria]], [[Tunezja]], [[Egipt]], [[Algieria]], [[Maroko]], [[Kamerun]] i [[Południowa Afryka|RPA]]<ref>{{Cytuj|autor=Marta Danecka, Emilia Jaroszewska|tytuł=IMIGRANCI Z AFRYKI W POLSCE PRZYCZYNEK DO ANALIZY CZYNNIKÓW BLOKUJĄCYCH ICH NAPŁYW I INTEGRACJĘ|data=2013|data dostępu=2018-07-01|wydawca=Kultura i Społeczeństwo|url=http://journals.pan.pl/dlibra/publication/100783/edition/86802/content|język=pl}} str. 159- i 160.</ref><ref>{{Cytuj|autor=Emilia Jaroszewska, Łukasz Łotocki|tytuł=Integracja obywateli państw afrykańskich w Polsce w świetle badań jakościowych|data=2012|data dostępu=2018-07-01|wydawca=INSTYTUT POLITYKI SPOŁECZNEJ|url=http://www.ips.uw.edu.pl/pliki/zaklady/zmise/afrykanczycy_raportkoncowy.pdf|język=pl}} str. 5-6.</ref>.
 
{{clear|left}}
Linia 815:
Za członków poszczególnych Kościołów i związków religijnych przyjmuje się zazwyczaj osoby, które w stosunek członkostwa weszły (np. poddane [[Chrzest|obrzędowi chrztu]]), nawet jeżeli w okresie późniejszym z niego wystąpiły. Wiarygodne dane statystyczne nie mogą więc zostać sporządzone wyłącznie na podstawie oficjalnej dokumentacji [[Kościół (organizacja)|Kościołów]] i zarejestrowanych organizacji religijnych, które to dane zbierane są przez [[Główny Urząd Statystyczny|GUS]]. Sprawia to na przykład, że liczba Polaków bez wyznania prawdopodobnie jest znacznie zaniżona, a wyznawców Kościoła rzymskokatolickiego – znacznie zawyżona. Bardziej zbliżone do stanu faktycznego są zapewne dane zbierane np. przez [[Centrum Badania Opinii Społecznej|CBOS]], oparte na deklaracjach reprezentatywnej grupy osób. Podczas [[Narodowy Spis Powszechny 2011|spisu ludności w 2011]] zadano pytanie o wyznanie, na które odpowiedziało 91% respondentów.
 
Największą wspólnotę religijną stanowi [[Kościół katolicki]], do którego należy około 33,5 mln wiernych (2011)<ref>{{Cytuj stronę |url=http://www.stat.gov.pl/cps/rde/xbcr/gus/oz_maly_rocznik_statystyczny_2012.pdf |tytuł=Mały rocznik statystyczny 2012 |autor=Główny Urząd Statystyczny, 2012 |język=pl |data dostępu=2013-02-18}}</ref>, co oznacza, że w obrządku [[Kościół łaciński|rzymskokatolickim]] [[Chrzest|ochrzczonych]] jest 87% mieszkańców Polski. W roku 2008 liczba wiernych wynosiła 33,69 mln<ref>{{Cytuj stronę |url=http://www.stat.gov.pl/cps/rde/xbcr/gus/oz_wyzn_rel_stow_nar_i_etn_w_pol_2006-2008.pdf |tytuł=Wyznania religijne, stowarzyszenia narodowościowe i etniczne w Polsce 2006–2008 |autor=Główny Urząd Statystyczny, 2010 |język=pl |data dostępu=2013-02-14}}</ref>. Według autodeklaracji respondentów CBOS w 2012 roku za katolików uważa się około 93,0% populacji, lecz światopogląd zaledwie 8% Polaków w pełni pokrywa się z doktryną Kościoła katolickiego<ref name="cbos.pl">{{Cytuj stronę |url=http://cbos.pl/SPISKOM.POL/2012/K_049_12.PDF |tytuł=Polacy wobec Kościoła oraz nauczania papieża Benedykta XVI |autor=CBOS |język=pl |data dostępu=2013-02-13}}</ref>. Wierzenia wielu Polaków cechuje bowiem daleko posunięta wybiórczość<ref>{{Cytuj stronę |url=http://www.wprost.pl/ar/182304/W-co-wierza-Polacy/ |tytuł=W co wierzą Polacy |autor=Tygodnik Wprost |język=pl |data dostępu=2013-02-15}}</ref> oraz [[synkretyzm]], niektórzy włączają do swojego światopoglądu obok tradycyjnych pojęć katolickich również idee zaczerpnięte z religii niechrześcijańskich, takie jak np. wiara w [[Reinkarnacja|reinkarnację]] (26%) lub [[przeznaczenie]] (66%)<ref name="cbos.pl" />. Według badań [[Centrum Badania Opinii Społecznej|CBOS]] z 2012 roku 45% Polaków w sprawach wiary stosuje się do zaleceń Kościoła, 47% wierzy na swój sposób, a 6% deklaruje się jako [[Ateizm|niewierzący]], niezdecydowani lub obojętni religijnie<ref name="cbos.pl" />. W Polsce regularnie praktykuje około 40% wszystkich wierzących i jest to po [[Malta|Malcie]] najwyższy wskaźnik w Europie, przy czym w latach 80. praktykowało ponad 50%. Najmniej religijne są wspólnoty rzymskokatolickie w wielkich miastach. W Warszawie, Szczecinie i Łodzi do kościoła uczęszcza regularnie niecałe 20% społeczeństwa; najmniej religijnymi diecezjami są [[Archidiecezja szczecińsko-kamieńska|diecezja szczecińsko-kamieńska]] (26,8%), [[Archidiecezja łódzka|diecezja łódzka]] (26,9%) i [[diecezja koszalińsko-kołobrzeska]] (27,4%), a najbardziej religijnymi są diecezje południowo-wschodnie: [[diecezja tarnowska]] (67,8%), [[diecezja rzeszowska]] (63,1%) i [[Archidiecezja przemyska|diecezja przemyska]] (59%)<ref name=ekai>[http://ekai.pl/wydarzenia/raport/x19211/najnowsze-dane-o-polskiej-religijnosci-spadek-o-procent/ ''Najnowsze dane o polskiej religijności – spadek o 3,8 procent.'']</ref>.
 
[[Kościół Greckokatolicki w Polsce|Kościół greckokatolicki]] liczy 55 tys. wiernych, [[Kościół katolicki obrządku ormiańskiego|Kościół ormiańskokatolicki]] 5 tys., [[Kościół katolicki obrządku bizantyjsko-słowiańskiego w Polsce|Kościół neounicki]] 147 osób<ref name=gus2011>{{Cytuj książkę |autor = Główny Urząd Statystyczny |tytuł = Mały rocznik statystyczny Polski 2012 |url = http://www.stat.gov.pl/cps/rde/xbcr/gus/oz_maly_rocznik_statystyczny_2012.pdf |wydawca = Zakład Wydawnictw Statystycznych |miejsce = Warszawa |rok = 2012}}</ref><ref name=przeliczone group=uwaga>Udział procentowy wyliczony w stosunku do liczby ludności na koniec 2011 roku – 38 538 447 osób, przeliczonej przez GUS po na podstawie wyników Narodowego Spisu Powszechnego 2011 ({{Cytuj stronę |url = http://www.stat.gov.pl/cps/rde/xbcr/gus/POZ_L_ludnosc_31.12.2011r.xls |tytuł = Ludność – bilans opracowany w oparciu o wyniki NSP 2011: 31.12.2011 r |autor = [[Główny Urząd Statystyczny]] |data = 2012-10-08 |data dostępu = 2012-10-25}}).</ref>. Z tradycji [[Katolicyzm|katolickiej]] wywodzi się [[starokatolicyzm]], do którego należy 47 tys. wiernych{{r|gus2011}} ([[Kościół Starokatolicki Mariawitów w RP|Kościół Starokatolicki Mariawitów]] – 23,4 tys. wiernych{{r|gus2011}}, [[Kościół Polskokatolicki w Rzeczypospolitej Polskiej|Kościół Polskokatolicki]] – 20,4 tys. wiernych{{r|gus2011}}, [[Kościół Katolicki Mariawitów w RP|Kościół Katolicki Mariawitów]] – 2 tys. wiernych{{r|gus2011}}, [[Kościół Starokatolicki w Rzeczypospolitej Polskiej|Kościół Starokatolicki w RP]] – 1300 wiernych{{r|gus2011}}, [[Polski Narodowy Katolicki Kościół w RP|Polski Narodowy Katolicki Kościół]] – 550 wiernych w 2007 r.)<ref name=gus08r>{{Cytuj książkę |autor = Główny Urząd Statystyczny |tytuł = Wyznania religijne, stowarzyszenia narodowościowe i etniczne w Polsce 2006–2008 |url = http://www.stat.gov.pl/cps/rde/xbcr/gus/oz_wyzn_rel_stow_nar_i_etn_w_pol_2006-2008.pdf |wydawca = Zakład Wydawnictw Statystycznych |miejsce = Warszawa |rok = 2010}}</ref>. Obok starokatolików działalność prowadzą grupy [[Tradycjonalizm katolicki|tradycjonalistów katolickich]]: [[Bractwo Kapłańskie Świętego Piusa X|lefebrystów]] i [[Sedewakantyzm|sedewakantystów]].
Linia 856:
| 1998 || 4,8% || 2007 || 6,7%<ref>[http://www.portalspozywczy.pl/finanse/wiadomosci/gus-2007-r-wzrost-pkb-wyniosl-6-7-proc,7978.html ''GUS: 2007 r. wzrost PKB wyniósł 6,7 proc.'']</ref> || 2016 || 2,9%<ref>{{Cytuj|tytuł=GUS podał najnowsze dane o PKB za 2016 r.|czasopismo=PolskieRadio.pl|data dostępu=2017-10-23|url=http://www.polskieradio.pl/42/273/Artykul/1897229,GUS-PKB-w-2016-roku-wzrosl-realnie-o-29-proc}}</ref>
|-
| 1999 || 4,1% || 2008 || 4,9%<ref>[http://www.bankier.pl/wiadomosc/GUS-Wzrost-PKB-wyniosl-w-2008-roku-po-korekcie-4-9-1940989.html ''GUS: Wzrost PKB wyniósł w 2008 roku po korekcie 4,9%.'']</ref> || 2017||4,8%<ref>{{Cytuj |autor = GUS |tytuł = Informacja Głównego Urzędu Statystycznego w sprawie skorygowanego szacunku produktu krajowego brutto za 2017 rok |data dostępu = 2019-01-01 |opublikowany = stat.gov.pl |url = http://stat.gov.pl/obszary-tematyczne/rachunki-narodowe/roczne-rachunki-narodowe/informacja-glownego-urzedu-statystycznego-w-sprawie-skorygowanego-szacunku-produktu-krajowego-brutto-za-2017-rok,9,4.html |język = pl}}</ref>
|-
| 2000 || 4,0% || 2009 || 1,8%<ref>[http://forsal.pl/artykuly/415742,gus_wzrost_pkb_polski_wyniosl_w_2009_r_1_8_proc_po_korekcie.html GUS: ''Wzrost PKB Polski wyniósł w 2009 r. 1,8% po korekcie.'']</ref> || ||
Linia 950:
W 2012 roku Polska zajmowała pierwsze miejsce spośród państw Unii Europejskiej pod względem liczby osób pracujących na [[Umowa na czas określony|umowę na czas określony]] – 26,9%, podczas gdy w Unii Europejskiej jest to średnio 13,7%<ref name=labour />.
 
[[Płaca minimalna|Minimalne wynagrodzenie brutto]] w 2017 roku: 2000 zł<ref name=zus-minimalne-wynagrodzenie>{{Cytuj stronę |url=http://www.zus.pl/default.asp?p=1&id=1019 |tytuł=Minimalne wynagrodzenie za pracę od 2003 r. |autor=Zakład Ubezpieczeń Społecznych |język=pl |data dostępu=2014-02-09}}</ref>, a przeciętna płaca brutto w sektorze przedsiębiorstw wynosi 4221,50 zł<ref name="przecietnaplaca">{{Cytuj stronę |url = http://stat.gov.pl/obszary-tematyczne/rynek-pracy/pracujacy-zatrudnieni-wynagrodzenia-koszty-pracy/przecietne-zatrudnienie-i-wynagrodzenie-w-sektorze-przedsiebiorstw-w-kwietniu-2014-r-,3,25.html |tytuł = Przeciętne zatrudnienie i wynagrodzenie w sektorze przedsiębiorstw w grudniu 2013 r. |język = pl |data dostępu = 2016-03-08}}</ref>.
 
Zgodnie z danymi [[Główny Urząd Statystyczny|GUS]], stopa bezrobocia w grudniu 2016 r. wynosiła 8,3%<ref>{{Cytuj stronę |url = http://stat.gov.pl/obszary-tematyczne/rynek-pracy/bezrobocie-rejestrowane/miesieczna-informacja-o-bezrobociu-rejestrowanym-w-polsce-w-grudniu-2013-r-,1,22.html |tytuł = Miesięczna informacja o bezrobociu rejestrowanym w Polsce w grudniu 2013 r. |język = pl |data dostępu = 2016-03-08}}</ref>.
 
=== Handel zagraniczny ===
Linia 962:
 
==== Bilans handlowy ====
[[Bilans handlowy]] był w 2015 dodatni, nadwyżka obrotów towarowych wyniosła ponad 2,6 mld dolarów<ref>{{Cytuj|autor=ideo – www.ideo.pl|tytuł=Obroty towarowe handlu zagranicznego ogółem i według krajów w 2015 r.|czasopismo=stat.gov.pl|data dostępu=2017-01-30|url=http://stat.gov.pl/obszary-tematyczne/ceny-handel/handel/obroty-towarowe-handlu-zagranicznego-ogolem-i-wedlug-krajow-w-2015-r-,2,8.html|język=pl}}</ref>.
 
=== Największe przedsiębiorstwa w Polsce ===
Linia 983:
=== Polska w rankingach ===
{{Osobny artykuł|Polska w rankingach}}
* Polska jest 4. na świecie producentem mebli<ref>{{Cytuj stronę |url=http://wiadomosci.gazeta.pl/wiadomosci/51,114871,13240615.html?i=4 |tytuł=Producent mebli |język=pl |data dostępu=26 stycznia 2013}}</ref>.
* Polska jest 3. na świecie producentem jabłek<ref>{{Cytuj stronę |url=http://www.portalspozywczy.pl/owoce-warzywa/wiadomosci/polska-drugim-na-swiecie-producentem-jablek,79887.html |tytuł=Producent jabłek |język=pl |data dostępu=26 stycznia 2013}}</ref>.
* Polska jest 3. producentem autobusów w Unii Europejskiej<ref>{{Cytuj stronę |url=http://wyborcza.biz/biznes/1,101562,6605080,Polska_trzecim_producentem_autobusow_w_UE.html |tytuł=Producent autobusów |język=pl |data dostępu=26 stycznia 2013}}</ref>.
* [[Wskaźnik jakości życia|Wskaźnik Jakości Życia]] 2011 (''Quality of Life Index''): 39 miejsce na 195 wyprzedzając Litwę, Chorwację i Portugalię<ref>{{Cytuj stronę |url=http://www.radio.bialystok.pl/wiadomosci/polskaiswiat/id/70093 |tytuł=Ranking jakości życia |język=pl |data dostępu=26 stycznia 2013}}</ref>.
* ''World Investment Report 2011'' ([[Konferencja Narodów Zjednoczonych ds. Handlu i Rozwoju]] – UNCTAD): Polska 6. najbardziej atrakcyjnym do inwestowania krajem świata. [[Kraków]] został natomiast uznany za najbardziej perspektywiczne miasto dla działalności innowacyjnej na świecie<ref>{{Cytuj stronę |url = http://biznes.newsweek.pl/pawlak--polska-jest-bardzo-atrakcyjnym-krajem-dla-inwestorow,79961,1,1.html |tytuł = Pawlak: Polska jest bardzo atrakcyjnym krajem dla inwestorów |nazwisko = |imię = |opublikowany = Newsweek.pl |data = 2011-07-25 |data dostępu = 2012-04-01}}</ref>.
* Wskaźnik Zaufania Inwestorów Zagranicznych 2013 (''Foreign Direct Investment Confidence Index'' według przedsiębiorstwa konsultingowego A.T. Kearney): 19. miejsce<ref>{{Cytuj stronę |url=http://www.atkearney.com/index.php/Publications/foreign-direct-investment-confidence-index.html |tytuł=2010 Foreign Direct Investment Confidence Index |język=en |data dostępu=3 grudnia 2013}}</ref>.
 
Linia 998:
[[Transport drogowy]] odgrywa w Polsce duże znaczenie, ponieważ ponad 85% ładunków przewożonych jest ciężarówkami. Oprócz tego przez Polskę porusza się wiele pojazdów w ruchu tranzytowym między Europą Zachodnią i Południową oraz państwami wschodniej części kontynentu – [[Estonia|Estonią]], [[Białoruś|Białorusią]], [[Litwa|Litwą]], [[Łotwa|Łotwą]], [[Rosja|Rosją]], [[Ukraina|Ukrainą]] i innymi państwami.
 
W 2011 r. długość sieci drogowej wynosiła 412 tys. km, w tym 280 tys. km dróg o nawierzchni twardej. Tym samym wskaźnik gęstości dróg o nawierzchni twardej wyniósł w 2011 r. 89,7&nbsp;km na 100&nbsp;km². Najwyższą wartość wskaźnika odnotowano w województwie śląskim (180,1&nbsp;km na 100&nbsp;km²), najniższą zaś w warmińsko-mazurskim (53,2&nbsp;km na 100&nbsp;km²)<ref>{{cytuj pismo |url = http://stat.gov.pl/cps/rde/xbcr/gus/TL_transport_drogowy_2010-2011.pdf |czasopismo = Transport drogowy w Polsce w latach 2010, 2011 |wydawca = Główny Urząd Statystyczny |strony = 44–45 |rok = 2013 |issn = 2083-4438 |język = pl}}</ref>.
 
{{Zobacz też|Klasy i kategorie dróg publicznych w Polsce|Droga powiatowa|Droga gminna|Prawo jazdy w Polsce}}
Linia 1071:
 
== Bezpieczeństwo publiczne ==
W Polsce działa system siedemnastu [[Centrum powiadamiania ratunkowego|centrów powiadamiania ratunkowego]], które obsługują zgłoszenia alarmowe kierowane do [[Numer alarmowy|numerów alarmowych]] [[112 (numer alarmowy)|112]], [[Policja (Polska)|997]], [[Państwowa Straż Pożarna|998]] i [[Państwowe Ratownictwo Medyczne|999]]<ref>{{Cytuj stronę |url=http://web.archive.org/web/20180215143519/https://bip.uke.gov.pl/download/gfx/bip/pl/defaultaktualnosci/38/4/1/aus__al_112_tab_2_ed_36.pdf |tytuł=Wykaz NKA dla lokalizacji Ab. Służb Alarmowych 112 |opublikowany=uke.gov.pl |język=pl |data dostępu=2014-12-27}}</ref>.
 
=== Opieka zdrowotna ===
Linia 1299:
* {{Cytuj książkę |autor link=Norman Davies |nazwisko=Davies |imię=Norman |tytuł=Boże igrzysko |wydawca=Wydawnictwo Znak |miejsce=Kraków |rok=2006 |isbn=83-240-0654-0}}
* {{Cytuj książkę |autor link=Marian Eckert |nazwisko=Eckert |imię=Marian |tytuł=Historia Polski 1914–1939 |miejsce=Warszawa |rok=1990 |isbn=83-02-04044-4}}
* {{Cytuj książkę |nazwisko=Garlicki |imię=LeszekLech |autor link=LeszekLech Garlicki |tytuł=Polskie prawo konstytucyjne |wydanie=11 |wydawca=Liber |miejsce=Warszawa |rok=2007 |isbn=978-83-7206-142-3}}
* {{Cytuj książkę |nazwisko=Grodecki |imię=Roman |nazwisko2=Zachorowski |imię2=Stanisław |nazwisko3=Dąbrowski |imię3=Jan |tytuł=Dzieje Polski Średniowiecznej |tom=1 |wydawca=Platan |miejsce=Kraków |rok=1995 (wyd. pierwsze 1926) |isbn=83-7052-230-0}}
* {{Cytuj książkę |url=https://alpha.bn.org.pl/search~S5*pol?/t+Historia+Polski+1795{u2013}1914+Krzysztof+Groniowski%2C+Jerzy+Skowronek%3A/thistoria+polski+17951914+krzysztof+groniowski+jerzy+skowronek/-3%2C0%2C0%2CB/frameset&FF=thistoria+polski+1795+1914&2%2C%2C4/indexsort=- |tytuł= Krzysztof Groniowski, Jerzy Skowronek: Historia Polski 1795–1914 Warszawa Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne 1977}}
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/wiki/Polska”