Lubomirscy herbu Drużyna: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
Usunięta treść Dodana treść
m nowy klucz sortowania Kategoria:Lubomirscy herbu Szreniawa bez Krzyża: "*" za pomocą HotCat |
drobne merytoryczne |
||
Linia 8:
[[Plik:Portret księcia Teodora Lubomirskiego.jpg|mały|Portret księcia [[Teodor Lubomirski|Teodora Lubomirskiego]]]]
[[Plik:Portret księcia Hieronima Augustyna Lubomirskiego.jpg|mały|Portret księcia [[Hieronim Augustyn Lubomirski|Hieronima Augustyna Lubomirskiego]]]]
'''Lubomirscy''' – [[Polskie rody książęce|ród książęcy]] herbu [[Drużyna (herb szlachecki)|Szreniawa bez Krzyża]]<ref>Rodzina, herbarz szlachty polskiej, t. IX, Warszawa 1912, s. 171.</ref> wywodzący się jakoby, wedle legend rodowych, ze Szreniawitów lub Drużynnitów, żyjących w zakolach rzeki [[Szreniawa (rzeka)|Szreniawy]] koło [[Proszowice|Proszowic]] w czasach [[Mieszko I|Mieszka I]]. Twórcą potęgi rodu trwającej od lat 80. XVI wieku był żupnik krakowski i senator Sebastian Lubomirski.
== Pochodzenie rodziny i herb ==
Istnieją dwie niepotwierdzone teorie dotyczące pochodzenia rodziny. Pierwsza z nich, autorstwa [[Adam Boniecki (heraldyk)|Adama Bonieckiego]], polskiego heraldyka, zakłada, że funkcjonowały dwie gałęzie rodu. Jedna osiedlała się nad rzeką [[Szreniawa (rzeka)|Szreniawą]] w [[Powiat proszowicki|powiecie proszowickim]], druga – w [[szczyrzyc]]kim. Data podziału rodziny nie jest znana, ale rzekomo miało to nastąpić przed przyjęciem chrześcijaństwa przez Polskę. Szreniawitów łączył wspólny herb, co miało oznaczać, że mieli również tych samych przodków. [[Drużyna (herb szlachecki)|Drużyna (Szreniawa bez Krzyża)]], przedstawia zakola [[Szreniawa (rzeka)|rzeki Szreniawy]] w formie litery S białej barwy na czerwonym polu. Z dewizą ''Patriam Versus'' (''Zwróceni ku Ojczyźnie'') jest używana przez przedstawicieli rodu<ref>A. Boniecki, A. Reiski, ''Herbarz polski'', cz. 1, ''Wiadomości historyczno-genealogiczne o rodach szlacheckich'', t. 15, Gebethner i Wolf, Warszawa 1912, s. 56-57.</ref>.
Autorem drugiej teorii pochodzenia rodziny jest mediewista [[Władysław Semkowicz]]. W artykule „Drużyna i Śreniawa. Studyum heraldyczne” (wyd. 1900) pisał, że rodzina zamieszkiwała nad brzegami rzeki Szreniawy w powiecie szczyrzyckim, czyli na terenie ograniczonym strumieniami: [[Raba (dopływ Wisły)|Rabą]], [[Stradomka (dopływ Raby)|Stradomką]] z [[Trzciański Potok|Trzciańskim Potokiem]], [[Łososina (rzeka)|Łososiną]] i [[Krzyworzeka (dopływ Raby)|Krzyworzeką]]. Semkowicz opisuje, że tam znajdowało się pierwotne terytorium rodowe Drużynnitów (przodków Lubomirskich, Wieruskich, Rupniewskich i Lasockich). Zaś herb przedstawia nie zakola rzeki, ale „[[krzywaśń]]”, czyli zakrzywioną laskę – oznakę władzy świeckiej lub biskupiej ([[pastorał]]). Oznaczałoby to, że rodzina wiele wieków przed przyjęciem swojego nazwiska pełniła znaczące funkcje związane z władzą<ref>W. Semkowicz, Drużyna i Śreniawa. Studyum heraldyczne, „Kwartalnik Historyczny”, R. 14 (1900), s. 200-222. Teoria ta zakłada w dalszej części, że już w XV wieku Jan Długosz nieprawidłowo opisał pochodzenie herbu Drużyna (Szreniawa bez Krzyża), a za nim błąd powielali inni heraldycy. Nie zmienia to faktu, że wyżej opisany herb jest do dziś używany przez członków rodu.</ref>.
Linia 25:
Najdawniejsze wzmianki dotyczące Lubomierza – rodzinnej miejscowości – zostały utrwalone w 1398 roku<ref>Taką informację podają A. Boniecki, A. Reiski, ''Herbarz polski'', cz. 1, ''Wiadomości historyczno-genealogiczne o rodach szlacheckich'', t. 15, Gebethner i Wolf, Warszawa 1912, 56-58.</ref>. Rodzinne włości, poczynając od Gdowa i Szczyrzyca, które były w posiadaniu rodu już w XIII wieku, znacznie się rozrosły. W XVII i XVIII wieku obejmowały między innymi [[Lubomierz]], [[Nowy Wiśnicz]], [[Bochnia|Bochnię]], [[Wieliczka|Wieliczkę]], [[Łańcut]], [[Baranów Sandomierski]], [[Puławy]], [[Rzeszów]], [[Równe]], [[Tarnów]], [[Jarosław (województwo podkarpackie)|Jarosław]], [[Przeworsk]], [[Janowiec (województwo lubelskie)|Janowiec]] nad Wisłą. Do dziś zamek w Nowym Wiśniczu jest własnością Zjednoczenia Rodowego Lubomirskich<ref>Sąd Rejonowy w Bochni, Wydział Ksiąg Wieczystych, LWH 390.</ref>. Wiele posiadłości znajdowało się na terenie największych polskich miast: [[Warszawa|Warszawy]] (np. [[Mokotów]], [[Ujazdów (Warszawa)]], [[Czerniaków]]), [[Kraków|Krakowa]] ([[Wola Justowska]], [[Kamienica Pod Baranami]]), [[Rzeszów|Rzeszowa]] (zamek) [[Sandomierz]]a, [[Lwów|Lwowa]]. Prestiż podkreślało utrzymywanie rezydencji w [[Drezno|Dreźnie]], [[Wiedeń|Wiedniu]], [[Paryż]]u. Członkowie rodziny byli określani mianem „właścicieli brzegu Dniepru”, ponieważ wiele ich posiadłości było skupionych na terenie dzisiejszej Ukrainy i Słowacji. Lubomirscy mieli wpływy polityczne, wojskowe i ekonomiczne, które koncentrowały się w głównej mierze w województwie krakowskim, sandomierskim, stanisławowskim i ruskim, aby w późniejszym czasie objąć cały teren Rzeczypospolitej Obojga Narodów. Taki stan posiadania utrzymali do upadku państwa polskiego, kiedy została pozbawiona wielu włości na skutek kar za działalność niepodległościową.
Lubomirscy inwestowali w nieruchomości, kupując duże kompleksy dóbr. Świadomie dążono do ich skupiania w jedną, obszerną całość. Ekspansja terytorialna rozpoczęła się na terytorium rodowym położonym na południe od Krakowa i kierowana była w kierunku wschodnim. Wspólne dobra osiągnęły największy rozmiar za czasów Stanisława (zm. 1649). Była to trzecia co do wielkości fortuna w Rzeczypospolitej, mniejsza jedynie od [[Ordynacja Ostrogska|ordynacji ostrogskiej]] i dóbr [[Radziwiłłowie herbu Trąby|Radziwiłłów]]. Kupowano nieruchomości na własność oraz dzierżawiono bogate królewszczyzny, takie jak starostwo spiskie, sandomierskie czy sądeckie. Dochody z ziem dzierżawionych od króla były porównywalne z tymi z prywatnych włości.
W swoich dobrach wprowadzali wiele udogodnień i nowych rozwiązań. Swoje gospodarstwa rolne przestawiali na produkcję przemysłową, budując cukrownie, gorzelnie, fabryki. Wprowadzali równouprawnienie poddanych zezwalając Żydom na kupowanie nieruchomości w miastach prywatnych, budowę domów, nadawali im uprawnienia sądownicze<ref>Szczególnie zaangażowany w działalność demokratyzacyjną był Jerzy Sebastian. Uważał, że wzrost uprawnień ekonomicznych wszystkich swoich poddanych przełoży się na bogacenie również jego.</ref>. Zakładali szkoły i szpitale dla ludności chłopskiej, które utrzymywali z prywatnych dochodów. W swoich posiadłościach często zatrudniali osoby z najniższego stanu, dbając o ich wykształcenie, oferując miejsce zamieszkania, ubiór oraz oczywiście pensję wypłacaną wówczas zwyczajowo dwa razy do roku. Za wierną służbę nadawali im znaczne dobra w dożywotnie lub dziedziczne posiadanie<ref>K. Niesiecki, ''Herbarz polski powiększony dodatkami z późniejszych autorów, rękopisów, dowodów urzędowych i wydany przez J. N. Borowicza'', t. 6, Lipsk 1841, s. 147.</ref>.
| |||