Cerkiew św. Mikołaja w Kleszczelach (XVI w.–1915): Różnice pomiędzy wersjami

Według niektórych źródeł cerkwie prawosławne na terenie współczesnych Kleszczel powstały natychmiast po pojawieniu się na tym terenie ludności ruskiej w XI w, jednak nie ma na to potwierdzenia w dokumentach. Ustna tradycja miejscowa mówi o istnieniu cerkwi w uroczyskach Hłuboczok i Czerwona Hora w pobliżu miejscowości<ref name="kal227">Ł. Bartoszuk, ''Historia parafii Zaśnięcia Matki Bożej w Kleszczelach'' [w:]''Kalendarz Prawosławny 2012'', Wydanie Warszawskiej Metropolii Prawosławnej, {{ISSN|1425-2171}}, s.227-229</ref>. Z pewnością w momencie nadania Kleszczelom praw miejskich w 1506 istniały tam już cerkwie św. Mikołaja oraz [[cerkiew św. Jerzego w Kleszczelach|św. Jerzego]]<ref name="kal227"/>. Z 1560 pochodzi kolejna wzmianka o tych świątyniach informująca równocześnie, że obydwie były cerkwiami parafialnymi. Świątynią św. Mikołaja opiekowali się kupcy, który opłacali funkcjonowanie przy niej szpitala i szkoły<ref name="ośrodki">{{cytuj książkę |autor = A. Mironowicz| tytuł = Podlaskie ośrodki i organizacje prawosławne w XVI i XVII wieku| wydawca = Archidiecezja Prawosławna Białostocko-Gdańska i Uniwersytet Warszawski Filia w Białymstoku| miejsce = Białystok| rok = 1991| strony = 253-256}}</ref>. Przy cerkwi istniał także cmentarz<ref name="kal227"/>. Parafia w Kleszczelach, chociaż razem z całą eparchią włodzimiersko-brzeską formalnie przeszła do Kościoła unickiego, dopiero w 1632 faktycznie przyjęła unię. W wymienionym roku cerkiew św. Mikołaja, podobnie jak cerkiew św. Jerzego, została siłą odebrana prawosławnym przez duchownych unickich przy pomocy starosty<ref name="ośrodki"/>. Wydarzenie to skłoniło prawosławnych kupców z Kleszczel do utworzenia bractwa cerkiewnego na wzór bractwa Świętego Ducha w Wilnie, a następnie nawiązania kontaktów nie tylko z organizacją wileńską, ale i z bractwem Objawienia Pańskiego w Bielsku Podlaskim oraz z bractwem z Brześcia. Członkowie bractw wspólnie doprowadzili do tego, by posłowie zażądali na [[sejm elekcyjny (1632)|sejmie elekcyjnym w 1632]] zwrotu cerkwi św. Mikołaja w Kleszczelach prawosławnym. 14 marca 1633 król [[Władysław IV Waza]] uwzględnił świątynię kleszczelowską wśród 14 obiektów sakralnych, które unici mieli zwrócić prawosławnym. Jednak już w sierpniu 1633 bractwo Objawienia Pańskiego informowało [[prawosławna metropolia kijowska|metropolitę kijowskiego]] [[Piotr Mohyła|Piotra]], że cerkiew św. Mikołaja była ponownie w rękach unitów, a prawosławni nie mieli do niej dostępu. Hierarcha bez powodzenia starał się interweniować w sprawie kleszczelowskiej świątyni<ref name="ośrodki"/>. Dopiero 9 kwietnia 1635, na mocy uchwalonej w marcu tego samego roku konstytucji ''Religia Grecka'', do Kleszczel przybyła komisja, której zadaniem było dokonanie trwałego podziału majątku między rywalizującymi Kościołami unickim i prawosławnym. Zdecydowała ona, że zarówno cerkiew św. Mikołaja, jak i św. Jerzego powinny na stałe pozostać w rękach prawosławnych, w jurysdykcji eparchii łucko-ostrogskiej. Decyzja ta weszła faktycznie w życie<ref name="ośrodki"/>.