Toruń: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja nieprzejrzana] | [wersja nieprzejrzana] |
Usunięta treść Dodana treść
poprawa linków wew |
|||
Linia 60:
[[Grafika:Torun Teatr.jpg|200px|thumb|Budynek [[Teatr im. Wilama Horzycy w Toruniu|Teatru Horzycy]] z [[1904]]]]
[[Grafika:Fafik.JPG|200px|thumb|pomnik [[Zbigniew Lengren|Zbigniewa Lengrena]] w Toruniu, twórcy słynnego psa Filusia]]
Tereny Torunia były zasiedlone znacznie wcześniej, niż powstało miasto. Początki osadnictwa sięgają okresu sprzed 11.000 lat, m.in. na [[Podgórz (Toruń)|Podgórzu]], w [[Brąchnówko|Brąchnówku]] czy w [[Złotoria|Złotorii]]. Pierwsza osada łużycka mieściła się już 1000 lat p.n.e. Znaleziono pozostałości pogańskch kultur m.in. na [[Starówka|Starówce]]. Z racji dogodnej przeprawy
Toruń należy do najstarszych miast polskich. Początki grodu dali [[zakon krzyżacki|Krzyżacy]] w [[1230]], tym samym Toruń jest najstarszym miastem krzyżackim, skąd rozpoczynał się podbój pogańskich Prusów i tworzenie potężnego państwa krzyżackiego. Zgodnie z legendą Toruń został założony w [[Stary Toruń|Starym Toruniu]] na "wielkim dębie". Do dziś w [[Stary Toruń|Starym Toruniu]] trwają poszukiwania archeologiczne w celu odkrycia pierwotnej osady. [[28 grudnia]] [[1233]] nadano prawa miejskie Toruniowi, a po 3 latach z racji walki z powodziami gród przeniesiono kilka kilometrów w górę [[Wisła|Wisły]], na obecne [[Stare Miasto (Toruń)|Stare Miasto]]. [[13 sierpnia]] [[1264]] nadano prawa miejskie drugiej osadzie - [[Nowe Miasto (Toruń)|Nowe Miasto]], stykającej się od wschodu ze Starym Miastem Toruniem. W 1454 r. oba miasta połączono, zachowując jednak dzielące je mury obronne.
W [[1280]] r. Toruń stał się członkiem [[Hanza|Hanzy]], najważniejszej organizacji handlowej średniowiecza w tej części Europy. Przez pewien okres Toruń pełnił funkcje sekretarza Hanzy. Zapewniało to znaczące źródło dochodów i impuls do wzrostu. Miasto szybko wypełniło się kościołami, ratuszem i innymi budynkami. W [[1365]] Toruń otrzymał [[prawo składu]]. [[XIV wiek|XIV]]-[[XV wiek]] to pierwszy okres największego rozwoju Torunia. Toruń stał się jednym z największych miast w Polsce i dużym ośrodkiem handlowym, liczącym aż 20.000 mieszkańców.
[[1 lutego]] [[1411]] w Toruniu zawarto [[pokój toruński 1411|I pokój toruński]]. Jednak niezadowolenie mieszczan z porządków krzyżackich skłoniło ich ku władzom polskim. W [[1454]] wybuchło powstanie antykrzyżackie, zburzono zamek krzyżacki. Był to początek
Toruń przeżywał okres największego rozkwitu. Rozbudowywano budowle, ratusz, bogaciły się rody patrycjuszowskie. [[19 lutego]] [[1473]] przy ul. Św. Anny urodził się [[Mikołaj Kopernik]], słynny astronom. W [[1500]] miały miejsce kolejne ogromne inwestycje miejskie: zawieszenie największego w ówczesnej Polsce dzwonu [[Tuba Dei]], otwarcie przez [[Wisła|Wisłę]] najdłuższego [[most drewniany w Toruniu z 1500 roku|mostu drewnianego w kraju]]. W [[1501]] w Sali Królewskiej Ratusza Staromiejskiego zmarł król [[Jan I Olbracht|Jan Olbracht]]. [[15 czerwca]] [[1528]] ruszyła w mieście mennica królewska, przy [[Ulica Mostowa w Toruniu|ulicy Mostowej]], zastępując dotychczasowe miennice: krzyżacką i miejską. W [[1568]] nastąpiło otwarcie [[Gimnazjum Akademickie w Toruniu|Gimnazjum Akademickiego]], a w [[1594]] uroczyste podniesienie go do rangi uczelni wyższej (jednej z pierwszych w kraju). Niebawem powstało pierwsze w północnej Polsce [[Muzeum Okręgowe w Toruniu|Muzeum]].
Linia 74:
[[24 września]] - [[9 października]] [[1703]] miało miejsce katastrofalne bombardowanie miasta przez wojska szwedzkie, dowodzone przez [[Karol XII|Karola XII]]. Spłonęła prawie połowa miasta, ratusz i kościoły. Jest to pierwszy okres znacznego pogorszenia koniunktury w mieście. Od [[7 października]] do [[22 października]] [[1709]] przebywał w Toruniu [[car]] Rosji [[Piotr I]]. Na tle zaostrzających się konfliktów religijnych [[16 lipca]] [[1724]] doszło do tzw. "[[Tumult Toruński|Tumultu Toruńskiego]]", zakończonego drakońskim wyrokiem sądu królewskiego i ścięciem protestanckiego burmistrza miasta, [[Jan Godfryd Roesner|Jana Godfryda Roesnera]], co odbiło się głośnym echem poza granicami kraju.
[[XVIII wiek]] to osłabienie roli Polski i Torunia. Pierwszy i drugi [[rozbiory|rozbiór Polski]] pozostawił Toruń przy Polsce, ale pozbawił miasto ziem, będących jego własnością (dzisiejsza [[gmina Zławieś Wielka]], co pozbawiło je głównych dochodów. Trzeci rozbiór
Czasy napoleońskie dla Torunia oznaczały splendor, ale i osłabienie gospodarcze. Na mocy traktatu w [[Tylża|Tylży]] [[7 lipca]] [[1807]] Toruń znalazł się w [[Księstwo Warszawskie|Księstwie Warszawskim]]. [[21 kwietnia]] [[1809]] na trzy tygodnie Toruń stał się stolicą [[Księstwo Warszawskie|Księstwa Warszawskiego]], będąc miejscem rezydowania ewakuowanego z Warszawy rządu. [[2 czerwca]] [[1812]] cesarz Francuzów [[Napoleon Bonaparte|Napoleon I]] przybył do Torunia. Zwiedził [[Dom Kopernika w Toruniu|Dom Kopernika]], zaplanował wybudowanie jego pomnika. Przygotowując miasto do obrony, zniszczył przedmieścia, rozbierając okoliczne kościoły i zamki na budulec, przerabiając zabytki średniowieczne na twierdze. Po przegranej Napoleona [[22 września]] [[1815]] na mocy postanowień [[kongres wiedeński|kongresu wiedeńskiego]] Toruń wrócił do Prus.
Linia 80:
Okres pruski w [[XIX wiek|XIX wieku]] to rozkwit gospodarczy i nowe inwestycje. Zbudowano wodociągi, kanalizację, linie tramwajowe, żelazny most przez Wisłę, [[Dwór Artusa w Toruniu|Dwór Artusa]], [[Teatr im. Wilama Horzycy w Toruniu|teatr]]. Linie kolejowe połączyły Toruń z Warszawą, Bydgoszczą, Poznaniem, Olsztynem, Chełmżą i Grudziądzem. Toruń zyskał tramwaje elektryczne szybciej niż [[Warszawa]]. Jako miasto nadgraniczne stał się [[twierdza Toruń|twierdzą Toruń]]. Zbudowano 15 dużych fortów oraz ponad sto mniejszych obiektów militarnych. Toruń został wciśnięty w kilkunastokilometrowy pierścień umocnień i stał się najnowocześniejszą i największą twierdzą w [[Europa|Europie]]. Utworzone zostały Konsulaty Rosji i USA. Funkcja militarna ograniczyła jednak częściowo szybki rozwój terytorialny. Mimo to miasto wchłonęło przedmieścia - [[Mokre Przedmieście|Mokre]], [[Chełmińskie Przedmieście|Chełmińskie]], [[Jakubskie Przedmieście|Jakubskie]].
Okres pruski to także walka z coraz silniejszą polskością. W [[1867]] wydano
[[18 stycznia]] [[1920]] wojska niemieckie opuściły Toruń i zostały zastąpione przez oddziały Wojska Polskiego, entuzjastycznie witane przez polską ludność miasta. Toruń, liczący 37.356 mieszkańców, został stolicą województwa pomorskiego, najważniejszego strategicznie w kraju. Rozpoczął się drugi okres znacznego rozkwitu miasta
Bardzo rozwinęła się nauka. W [[1926]] powstał [[Instytut Bałtycki]]. W [[1938]] zapadła decyzja o utworzeniu od [[1940]] uniwersytetu w Toruniu, jako filii [[Uniwersytet Adama Mickiewicza|Uniwersytetu Adama Mickiewicza]].
| |||