Bóstwa uraniczne: Różnice pomiędzy wersjami

[wersja nieprzejrzana][wersja nieprzejrzana]
Usunięta treść Dodana treść
m link do Deus otiosus
m drobne redakcyjne
Linia 16:
** wedyjski [[Djaus]] (Diw)
 
Kult bóstw uranicznych pojawia się w nawet najbardziej archaicznych społeczeństwach pierwotnych (np. wśród Pigmejów czy Aborygenów). Związane z tymi bóstwami mity należą do najstarszych (obok tellurycznych). Wydaje się, że wiara w niebiańską, boską istotę, która zapewnia płodność ziemi (m.in. dzięki zsyłanym deszczom) jest niemal powszechna. Według [[Mircea Eliade|M. Eliadego]] poczucie religijnego znaczenia nieba jest naturalne: niebo jako wzniosłe, nieskończone, niezmienne objawia człowiekowi w bezpośredni sposób swoją transcendencję i świętość. Niektórzy religioznawcy wysunęli teorię, według której kult uraniczny stanowi przejaw pierwotnego, pierwszego wierzenia człowieka, będącego podstawą dla pojawienia się innych postaci w religiach.
 
Od początku bóstwa uraniczne to bóstwa najwyższe; dobrzy, wieczni stwórcy, założyciele religii, stróżowie i twórcy prawa (piorun jawi się często jako kara za jego łamanie). Odgrywają kluczową rolę w [[kosmogonia|kosmogonii]], [[teogonia|teogonii]] i [[antropogonia|antropogonii]] (często współdziałają wtedy z [[bóstwa telluryczne|bóstwami ziemi]] i [[Bóstwa telluryczne|oceanu]]).
 
Jednakże w miarę rozwoju wierzeń naczelne bóstwa niebiańskie ustępują miejsca innym postaciom - kiedyś kult uraniczny stanowił centrum życia religijnego, dziś to raczej peryferie. Obserwuje się przejście od transcendentnych i pasywnych istot niebiańskich do dynamicznych, łatwo dostępnych, wyraźniej spersonifikowanych postaci - w pewnym sensie sacrum zbliża się do konkretnej, ludzkiej rzeczywistości, życia codziennego. WgWedług [[Mircea Eliade|M. Eliadego]] niektóre z tych bóstw stawały się bóstwami "oddalonymi" od spraw świata ([[deus otiosus]])<ref>[http://gosiastelmaszczyk.webpark.pl/uran.htm ]</ref>. Owa przemiana może podążać w różnych kierunkach:
* część bóstw zaczęto czcić jako bóstwa najwyższe, władców świata i innych bóstw, twórców prawa, dbających o jego przestrzeganie, stanowiących wzór dla władców ziemskich. Przykładem takich bóstw mogą być: Tian, [[Waruna]], Ahura-Mazda.
* inne bóstwa skojarzono ze zjawiskami atmosferycznymi (deszczem, burzą, gromem, wiatrem, huraganem), przypisując im w ten sposób moce zapładniające (często też dodatkowo przypisywano im atrybuty bóstwa najwyższego). Przykładem takich bóstw mogą być: Baal, Zeus, Jupiter, [[Indra]], [[Thor]]. Prawdopodobnie nastąpiło to wskutek pojawienia się rolnictwa i [[kult agrarny|kultów agrarnych]]. Bogowie ci to często małżonkowie wielkiej bogini tellurycznej, wiązani z kultem byka (ziemię wtedy symbolizuje krowa).