Jedwab: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja nieprzejrzana] | [wersja nieprzejrzana] |
Usunięta treść Dodana treść
LaaknorBot (dyskusja | edycje) m robot dodaje: nn:Silke |
m linki zewnętrzne |
||
Linia 9:
Znaleziska [[archeologia|archeologiczne]] wskazują, że jedwab wytwarzano już w [[starożytność|starożytnych]] [[Chińska Republika Ludowa|Chinach]], około [[XXVIII wiek p.n.e.|2700]] lat [[p.n.e.]] Chińskie podanie głosi, że jedwab został odkryty w [[XVII wiek p.n.e.|1640 r.]] p.n.e. w ogrodzie [[cesarz]]a [[Huang Ti]]. Według legendy cesarz poprosił swą żonę Xi Lingshi, by sprawdziła, jaki szkodnik niszczy drzewa morwowe. Cesarzowa zauważyła, że są to białe [[larwa|larwy]], które przędą błyszczące kokony. Przypadkowo jeden kokon wpadł jej do wrzątku i okazało się, że można wyciągnąć z niego delikatną nić, którą Xi Lingshi zawinęła na szpulkę. W ten sposób, jak głosi legenda, odkryła tajemnicę produkcji jedwabiu.
Chińczycy strzegli tej tajemnicy przez około 2000 lat. Przez ten czas Chiny miały [[monopol]] na produkcję jedwabiu, który [[eksport]]owały tzw. [[jedwabny szlak|jedwabnym szlakiem]]. Każdego, kto zdradziłby tajemnicę jego wyrobu, czekał wyrok śmierci. Według relacji bizantyńskich historyków [[Teofanes]]a i [[Prokopiusz z Cezarei|Prokopiusza z Cezarei]] tajemnica jedwabiu została [[przemyt|przemycona]] z Chin do [[Konstantynopol]]a przez dwóch mnichów dopiero w roku [[550 p.n.e.|550]]. Cesarstwem Wschodniorzymskim ([[cesarstwo bizantyjskie|Bizancjum]]) rządził wówczas [[Justynian I Wielki|Justynian I]]. Mieszkańcy Bizancjum kupowali chiński jedwab, który był przywożony tzw. [[jedwabny szlak|jedwabnym szlakiem]] przez [[kupiec|kupców]]. Wędrowali oni przez kilka miesięcy, pokonując 4800 [[Kilometr|km]] i narażali życie, podążając przez terytoria ogarnięte wojną. W [[Europa|Europie]] jedwab wart był majątek, dlatego władcy Bizancjum zależało na zdobyciu tajemnicy jego produkcji. Obiecał dwóm mnichom, że sowicie ich wynagrodzi, jeśli przywiozą [[jajo (biologia)|jajeczka]] jedwabników z [[Chiny|Chin]] i posiądą sekret ich hodowli. Plan się powiódł, wysłańcy zdobyli ok. 26 tysięcy jajeczek i przetransportowali je do [[Europa|Europy]], chowając je w wydrążonym wnętrzu [[bambus]]owych kijów, którymi się podpierali. Prawdopodobnie jednak to tylko legenda, ponieważ hodowla jedwabników jest udokumentowana na terenie bizantyńskiej Syrii już w V wieku. Cesarze strzegli sekretu równie zazdrośnie jak Azjaci, organizując poprzez urzędników zwanych ''[[kommerkiarioi]]'' ścisłą kontrolę państwa nad przemysłem jedwabnym. Ośrodki produkcji przesuwano z biegiem wieków coraz dalej na zachód Cesarstwa, by w IX–X w. skoncentrować je w basenie [[Morze Egejskie|Morza Egejskiego]]. Najprężniejsze warsztaty (''[[ergasteria]]'') funkcjonowały w [[Heraklea|Heraklei]] pod [[Konstantynopol]]em, [[Ateny|Atenach]], [[Korynt|Koryncie]] i [[Teby (Grecja)|Tebach]]. Bizantyńska produkcja tekstyliów osiągnęła wyżyny kunsztu – jej wytwory zadziwiają bogactwem skomplikowanych motywów, które często obejmowały całe sceny religijne bądź historyczne. Na tkaninach chętnie haftowano prócz ornamentów roślinno-geometrycznych przejęte z [[Persja|Persji]] fantastyczne [[hipokamp]]y, [[gryf (mitologia)|gryfy]], [[pegaz (mitologia)|pegazy]], a nadto [[słoń afrykański|słonie]], [[lew|lwy]] oraz cesarskie [[orzeł|orły]], dwugłowe i jednogłowe. Rozbudowany dwór cesarski napędzał rozwój owego rzemiosła niezliczonymi zamówieniami. Purpurowe, ciężkie jedwabie cesarskie przetykano z reguły [[złoto|złotem]], otrzymując [[brokat (tkanina)|brokaty]]<ref>André Grabar, ''Byzantine Architecture and Art'' [w:] ''Cambridge Medieval History, vol. IV: The Byzantine Empire'', part II: ''Government, Church and Civilisation'', ed. Joan M. Hussey, Cambridge 1967, s. 324; D. Yarwood, ''European Costume: 4000 years of fashion'', London–Sydney 1975, s. 24; A. Muthesius, ''Essential Processes, Looms, and Technical Aspects of the Production of Silk Textiles'' [w:] ''The Economic History of Byzantium'', ed. Angeliki E. Laiou, Washington 2002, t. I, s. 147–168; Maria Gutkowska-Rychlewska, ''Historia ubiorów'', Wrocław–Warszawa–Kraków 1968, s. 111–112; Wiktor Ostasz, ''Późnośredniowieczne ubiory bizantyńskich elit władzy i ich recepcja w Serbii i Bułgarii'', [http://www.reprocentrum.pl/archiwum_rzeszow/ Prace Historyczno-Archiwalne, 18 (2006)], s. 8-9 (wyd. w Rzeszowie, {{ISSN|1231-3335}}).</ref>.
Bizantyńczykom długo udawało się ustrzec tajniki procesu otrzymywania drogocennej tkaniny przed przeniknięciem na Zachód. W roku [[968]] [[biskup]] [[Liutprand z Cremony]], poseł [[cesarz]]a [[Otton I|Ottona I]], daremnie próbował wywieźć purpurowy jedwab z Konstantynopola – cenny towar został mu skonfiskowany przez cesarskich urzędników. Dopiero w [[1147]] [[Roger II]], król [[Sycylia|Sycylii]], zdobył tajemnicę porywając z [[Teby (Grecja)|Teb]] i [[Korynt]]u rzemieślników-specjalistów<ref>Georgije Ostrogorski, ''History of the Byzantine State'', New Brunswick 1969, s. 291, 382–383; Jovan Kovačević, ''Srednjovekovna nošnja balkanskih Slovena'', Beograd 1953, s. 184; S. Runciman, Steven Runciman, ''The Place of Byzantium in the Medieval World'' [w:] ''Cambridge Medieval History, vol. IV: The Byzantine Empire'', part II: ''Government, Church and Civilisation'', ed. Joan M. Hussey, Cambridge 1967, s. 368.</ref>.
| |||