Bitwa pod Lissą: Różnice pomiędzy wersjami

|epoka = nowożytność

|nazwa = Bitwa pod Lissą

|miejsce = niedaleko wyspy [[Vis (wyspa)|Vis]]

|wynik = zwycięstwo austriackie

|terytorium = [[Morze Adriatyckie]]

|strona1 = [[Grafika:Flag of the Habsburg Monarchy.svg|22px]] [[Cesarstwo Austriackie|Austria]]

[[Grafika:Ferdinand Max.jpg|thumb|300px|Austriacki okręt flagowy "Ferdinand Max"]]

[[Grafika:Affondatore.jpg|thumb|300px|Najnowocześniejszy okręt - włoski taranowiec "Affondatore"]]

[[Grafika:Kaiser.jpg|thumb|300px|Uszkodzony "Kaiser" po bitwie]]

 

'''Bitwa pod Lissą''' - bitwa morska pomiędzy flotą [[Włochy|włoską]] a [[Austria|austriacką]] podczas [[wojna siedmiotygodniowa|wojny włosko-prusko-austriackiej]] 1866 roku, stoczona [[20 lipca]] [[1866]] koło wyspy Lissa ([[Vis (wyspa)|Vis]]) na [[Morze Adriatyckie|Morzu Adriatyckim]], zakończona zwycięstwem austriackim. Była to pierwsza bitwa morska [[eskadra|eskadr]] [[okręt pancerny|okrętów pancernych]].

 

Po wybuchu [[17 czerwca]] [[1866]] wojny pomiędzy [[Królestwo Prus|Prusami]] i wspierającymi je Włochami a Austrią, floty włoska i austriacka na Morzu Adriatyckim nie podejmowały początkowo większej aktywności. Flota włoska była silniejsza liczebnie, lecz mimo to jej dowódca, admirał Carlo di Persano, unikał walnego starcia, piętrząc przeszkody w raportach i oczekując na przybycie nowoczesnego okrętu pancernego "Affondatore". Dowódcą słabszej floty austriackiej był ambitny kontradmirał [[Wilhelm von Tegetthoff]], który odznaczył się wcześniej [[bitwa pod Helgolandem (1864)|pod Helgolandem]]. Bazą floty włoskiej była [[Ankona]], bazą floty austriackiej - Pola ([[Pula]]). W końcu, po klęsce włoskiej na lądzie w [[bitwa pod Custozzą|bitwie pod Custozzą]], król [[Wiktor Emanuel II]] zażądał od floty bardziej zdecydowanych działań w kierunku zniszczenia floty austriackiej. Mimo, że admirał Persano w dalszym ciągu nie podjął działań zmierzających do walnej bitwy, postanowił uzyskać zdobycz terytorialną. Wybór padł na leżącą na [[Morze Adriatyckie|Adriatyku]], 30 [[mila morska|mil morskich]] od wybrzeży [[Dalmacja|Dalmacji]] i 70 mil od wybrzeży Włoch, ufortyfikowaną wyspę Lissa ([[Vis (wyspa)|Vis]]).

 

20 lipca około godziny 8 rano eskadra włoska stojąca na północ od wyspy dostrzegła flotę austriacką, nadciągającą z północnego zachodu. Pancerne okręty włoskie ustawiły się na północ od wyspy w [[szyk torowy|szyku torowym]], skierowanym na północ, w linii rozciągniętej na około 5 km, prostopadle do nadciągających z ich lewej strony Austriaków. Zasłaniały w ten sposób jednocześnie własne jednostki drewniane.

 

Okręty biorące udział w bitwie stanowiły zlepek różnych typów okresu przejściowego, wszystkie jednak były już [[maszyna parowa|parowe]], posiadając także pomocnicze [[ożaglowanie]]. Większość okrętów miała napęd [[śruba okrętowa|śrubowy]], jedynie kilka małych kanonierek miało napęd [[Napęd kołowy statku|bocznokołowy]]. Trzon obu flot stanowiły wczesne [[pancernik]]i, klasyfikowane wówczas zależnie od wielkości jako [[fregata pancerna|pancerne fregaty]] lub pancerne [[korweta żaglowa|korwety]]. Z wyjątkiem 4 włoskich stalowych okrętów, pozostałe pancerniki były jeszcze konstrukcji drewnianej, pokryte płytami pancernymi. Większość okrętów obu stron stanowiły jednak drewniane i nieopancerzone [[fregata (okręt żaglowy)|fregaty]] i [[korweta żaglowa|korwety]]. Z wyjątkiem najnowszego włoskiego okrętu pancernego "Affondatore", klasyfikowanego jako pancerny [[taranowiec]], który był uzbrojony w dwa działa w [[wieża artyleryjska|wieżach]] artyleryjskich, wszystkie pozostałe miały działa umieszczone w [[bateria burtowa|bateriach burtowych]]. Niektóre okręty wyposażone były w [[taran]].

 

Siły włoskie składały się z 12 [[okręt pancerny|okrętów pancernych]] (7 fregat pancernych, 1 pancernego taranowca i 4 korwet pancernych), oraz 19 okrętów drewnianych (fregat, korwet i [[kanonierka|kanonierek]]). Uszkodzona poprzednio pancerna korweta "Formidabile" nie wzięła jednak udziału w walce. Włoskie okręty były przy tym nieco nowocześniejsze od ich austriackich odpowiedników i posiadały nowszą artylerię, złożoną w większości z dział [[lufa gwintowana|gwintowanych]] (austriackie - z gładkolufowych).

 

Austriacka eskadra nadpływała z zachodu w zwartym szyku, uformowana w trzy dywizjony, płynące blisko jeden za drugim. Szyk okrętów w każdym dywizjonie tworzył klin. W czołowym I dywizjonie płynęło 7 fregat pancernych z [[okręt flagowy|okrętem flagowym]] "Erzherzog Ferdinand Max" na czele. Admirał Tegetthoff, zdając sobie sprawę z niższości artylerii jego okrętów, realizował plan podejścia możliwie blisko do włoskich okrętów, aby zniwelować przewagę zasięgu i celności artylerii włoskiej, a w sprzyjających warunkach - taranować.

 

Około południa okręty austriackie po przedarciu się skoncentrowały się pod portem św. Jerzego, natomiast okręty włoskie - na północ od nich, w odległości zaledwie około kilometra. W zespole włoskim płonęła korweta pancerna "Palestro", która następnie po południu wybuchła i zatonęła. Pomimo że flota włoska w dalszym ciągu miała przewagę liczebną i jakościową, admirał Persano zarządził odwrót.

 

Pomimo braku rozstrzygającego rezultatu, bitwa stanowiła niewątpliwe zwycięstwo Austriaków. Dysponując nieco słabszymi siłami, osiągnęli oni cel w postaci pomocy Lissie, zatapiając przy tym 2 włoskie okręty pancerne. Po stronie austriackiej niezdolny do walki był 1 okręt liniowy. Porażka Włochów była w znacznej części wynikiem błędów dowodzącego flotą włoską adm. Persano, w tym niepowiadomienia floty o zmianie okrętu flagowego i nie użycia okrętów drewnianych, część historyków zarzuca mu także zrezygnowanie z dalszej walki po przebiciu się floty austriackiej. W bitwie zginęło 544 marynarzy włoskich, z tego tylko 17 od ognia artylerii, pozostali - z zatopionymi okrętami. Po drugiej stronie, zginęło 38 marynarzy austriackich, rannych zostało 138. Zwycięstwo pod Lissą nie miało jednak wpływu na ogólny bieg [[wojna siedmiotygodniowa|wojny]], zakończonej klęską Austrii w [[bitwa pod Sadową|bitwie pod Sadową]].

 

Bitwa utwierdziła pogląd, będący jednak "ślepą uliczką" w taktyce walki na morzu, uznający [[taranowanie]] za podstawowy sposób walki. W rzeczywistości, na kilkanaście podjętych prób taranowania w czasie bitwy, do skutku doszły tylko dwie, a pozostałe atakowane okręty zdołały się uchylić. Z drugiej zaś strony, mały procent strzałów oddanych w toku bitwy stanowiły celne trafienia, co było skutkiem niedoskonałości ówczesnych dział i przyrządów celowniczych. Pancerz zaś okazał się nie do przebicia dla ówczesnych pocisków. Na skutek błędnego wyciągnięcia wniosków z bitwy przez teoretyków wojny morskiej, przez następne 50 lat wzmocniony [[dziób (statek wodny)|dziób]] z [[taran (dziób okrętu)|taranem]] stał się stałym elementem architektury nowo budowanych okrętów, mimo jego nieprzydatności wraz z ulepszeniem [[artyleria okrętowa|artylerii okrętowej]].

 

 

 

 

[[cs:Bitva u Visu]]