Wnioskowanie entymematyczne: Różnice pomiędzy wersjami

[wersja nieprzejrzana][wersja nieprzejrzana]
Usunięta treść Dodana treść
Giacobbe (dyskusja | edycje)
lit.
Linia 1:
'''Wnioskowanie entymematyczne''', także '''entymemat''' lub '''entymem''' (z gr. {{grc|ἐν θυμῶ}} - w umyśle) - takie [[wnioskowanie]] [[dedukcja|dedukcyjne]], w którym została przemilczana któraś z [[przesłanka|przesłanek]]. We wnioskowaniu, w którym pominięto jakąś konieczną przesłankę, [[wniosek]] nie [[wynikanie|wynika logicznie]] z koniunkcji przesłanek przyjętych - mówi się wtedy jednak o '''wynikaniu entymematycznym'''. Sama pominięta przesłanka nazywa się '''przesłanką entymematyczną'''.
 
Wnioskowania entymematyzneentymematyczne obejmuje bardzo wiele wnioskowań rzeczywiście przeprowadzanych, w tym nawet wiele wnioskowań przeprowadzanych w matematyce. Przesłanki pomija się najczęściej ze względu na ich oczywistość i związaną z tym oszczędność środków. Zdarza się jednak często, że wnioskujący nie uświadamia sobie aktualnie pominiętych przesłanek. Zarazem pominięte przesłanki mogą być zdaniami fałszywymi i przyjętymi bezpodstawnie. Dlatego też wnioskowania entymematyczne są szczególnie częstym źródłem [[błąd materialny|błędów materialnych]], a ujawnianie przesłanek entymematycznych ważnym sposobem wykrywania błędów logicznych w ogóle.
 
==Entymematy w retoryce i sylogistyce==
Linia 7:
Pojęcie "entymematu" pochodzi od [[Arystoteles]]a i występuje w klasycznej retoryce, a także [[sylogistyka|sylogistyce]]. Arystoteles pisze w ''[[Retoryka (dzieło)|Retoryce]]'':
 
{{Cytat|Retoryczny dowód jest entymematem, który - można powiedzieć - stanowi najwyższą formę uwierzytelniania. Skoro entymementym jest rodzajem sylogizmu, a każdy sylogizm jest przedmiotem rozważań dialektyki czy jako całej, czy jakiejś jej części, to jasne, że ten, kto doskonale potrafi poznać przesłanki i działanie sylogizmu, będzie również uzdolniony do posługiwania się entymem, pod warunkiem, że rozumie, do jakich przedmiotów stosuje się entymementym i czym się różni od sylogizmu logicznego. Odkrywanie prawdy i prawdopodobieństwa jest przecież wyrazem tych samych uzdolnień. [Ar. ''Rh.'' I, 1; 1335 a]}}
 
Arystoteles opisuje w ''Retoryce'' entymematy łącznie z topiką, gdyż jako przemilczanie przesłanek powszechnie znanych, oczywistych, entymemat odwołuje się on do wiedzy obiegowej, i tako taki jest czymś zbliżonym do [[topos]]u. Nie jest wprawdzie tożsamy z toposem, ale jest narzędziem, dzięki któremu tworząc myślowe skróty na mocy ''opinio communis'' można generować toposy.
Linia 13:
Na gruncie wyłożonej w ''[[Topiki|Topikach]]'' klasyfikacji sylogizmów entymemat nie jest ani sylogizmem właściwym, ani sylogizmem dialektycznym, ani sylogizmem erystycznym - może natomiast wystąpić jako część lub całość każdego z tych sylogizmów.
 
Entymemat nie jest w retoryce dowodem rzetelnym. Jerzy Ziomek porównuje entymemat do [[exemplum]] pisząc, że ma on się tak do dedukcji, jak exemplum do indukcji. Może być silnym argumentem, gdyż ma zaletę zwięzłości, ponadto chwiejne prawdopodobieństoprawdopodobieństwo cechuje się często dużą siłą perswazyjną.
 
==Bibliografia==