Historia Sławkowa: Różnice pomiędzy wersjami
[wersja nieprzejrzana] | [wersja nieprzejrzana] |
Usunięta treść Dodana treść
→Początki miasta: drobne redakcyjne |
drobne redakcyjne |
||
Linia 6:
<small>[[#top|Na górę strony]]</small>
== Początki, czasy świetności i nagły upadek miasta (XII w. - początek XIV w.) ==
[[Plik:Sławków kościół.JPG|thumb|right|200px|[[Kościół św. Mikołaja w Sławkowie|Kościół św. Mikołaja i Podwyższenia Krzyża Świętego w Sławkowie]] z połowy [[XIII wiek|XIII]] w. - najstarszy zachowany zabytek miasta]]
Linia 15:
=== Znaczenie gospodarcze ===
W średniowieczu miasto leżało na ważnym [[szlak handlowy|szlaku handlowym]] z [[Kraków|Krakowa]] do [[Wrocław|Wrocławia]]
[[Plik:Brama Slawkowska.jpeg|thumb|right|300px|Brama Sławkowska w Krakowie, rysunek [[Zygmunt Vogel|Zygmunta Vogla]], 1799 r.]]
Szczytowy okres rozwoju sławkowskiego górnictwa kruszców ([[XIII wiek|XIII]] w.) nie jest niestety udokumentowany. Pierwsze informacje pisane na ten temat pochodzą dopiero z [[1412]] r., kiedy biskup krakowski [[Piotr Wysz]] potwierdził przywileje gwarków sławkowskich oraz ich wzorowane na węgierskim prawo górnicze. Dokument biskupi rzuca pewne światło na miejscowe górnictwo w czasach wcześniejszych, dowodząc, że także w poprzednich wiekach [[gwarectwo|gwarkami]] byli mieszczanie sławkowscy, zobowiązani do opłaty na rzecz biskupa tzw. olbory (z [[Łacina|łac.]]: ''urbarium''
=== Na arenie politycznej ===
Linia 23:
=== Spadek znaczenia miasta na początku XIV w. ===
W splocie różnych zdarzeń, które prowadzą na początku [[XIV wiek|XIV]] w. do zahamowania rozwoju Sławkowa i do jego późniejszego upadku, odnotować należy, że oprócz topniejących już wtedy złóż kruszcowych, również zaangażowanie się miasta po "złej" stronie ówczesnych konfliktów polityczno-militarnych miało swoje niebagatelne znaczenie dla umniejszenia jego dotychczasowej roli. Królowie polscy faworyzowali bowiem pobliski królewski [[Olkusz]], a [[Jan Długosz]] odnotowuje w związku z tymi wydarzeniami, że górnictwo sławkowskie oraz miasto Sławków, będące niegdyś "sławnym i znakomitym" (''quondam famosum et insigne'')<ref>J. Długosz: ''Liber beneficiorum dioecesis Cracoviensis'', wyd. A. Przezdziecki, Kraków 1863-64, t. I, s. 25.</ref>, upadło wtedy na rzecz kopalń olkuskich i miasta Olkusza. Spisy [[świętopietrze|świętopietrza]] z lat [[1325]]-[[1327]] dokumentują istnienie w Sławkowie już tylko jednej parafii, potwierdzają jednak, że była ona gęsto zaludniona (ok. 1000 osób) i ciągle jeszcze nie najbiedniejsza. Wśród parafii dekanatu sławkowskiego wyprzedzała ją pod względem dochodów w pierwszej ćwierci [[XIV wiek|XIV]] w. tylko parafia bytomska, równe dochody miała tylko olkuska, a znacznie niższe chrzanowska, nowogórska i siewierska.
[[Plik:Sławków4.jpg|thumb|right|250px|Ruiny [[Zamek biskupów krakowskich w Sławkowie|zamku biskupów krakowskich]], druga połowa XIII w.]]
Linia 29:
<small>[[#top|Na górę strony]]</small>
== Stolica klucza (
Od [[XV wiek|XV]] w. następuje dalszy upadek pozycji Sławkowa, związany przede wszystkim z wyczerpywaniem się złóż kruszców a także z trapiącymi miasto pożarami i najazdami. W [[1433]] r. Sławków najechany został i złupiony przez jeden z [[Husyci|husyckich]] oddziałów Biedrzycha, który na czele ośmiotysięcznego wojska wtargnął do Polski ze Śląska. Już rok później, w [[1434]] r., miasto najechał i spalił polski zwolennik husytyzmu, [[burgrabia (urząd)|burgrabia]] będziński [[Mikołaj Kornicz Siestrzeniec]]. W [[1455]] r. Sławków stał się ofiarą napadu nieopłaconych zaciężnych wojsko polsko-morawskich Jerzego Stosza z Olbrachtowic i Mikołaja Świeborowskiego, które zniszczyły zamek , rezydencję biskupów i spaliły klasztor św. Ducha. Później nastały dla Sławkowa lata pomyślniejsze, gdyż obszerny opis miasta i kościoła sławkowskiego dokonany w [[1470]] r. przez Jana Długosza nie wspomina o żadnych świeżych zniszczeniach osady. Dopiero wojna z [[Maciej Korwin|Maciejem Korwinem]] na Śląsku ([[1474]] r.) mogła zmącić ten spokój, skoro przez pogranicze małopolsko-śląskie przemieszczały się oddziały zaciężnych, a także rozlicznych band. Nie ma jednak wiadomości z tego okresu o zniszczeniach Sławkowa. Poważne zniszczenia dotknęły jednak Sławków w [[1498]] r., kiedy potężny pożar doszczętnie strawił drewnianą zabudowę miasta, tak że praktycznie musiało ono być budowane od nowa. W celu poprawy sytuacji gospodarczej miasta [[biskupi krakowscy]] nadawali mu nowe i potwierdzali stare przywileje, m.in. w [[1412]], [[1446]], [[1498]], [[1552]] i [[1573]] r. Podupadające finanse miejskie starano się ratować przyznaniem uprawnień do produkcji i wyszynku trunków. Na podstawie dwóch osobnych [[Propinacja|przywilejów propinacyjnych]], wystawionych w [[1573]] r. przez biskupa [[Franciszek Krasiński|Franciszka Krasińskiego]], mieszkańcy i karczmarze szeregu okolicznych wsi mogli wyłącznie w Sławkowie zaopatrywać się w piwo i wódkę. ▼
=== Czasy najazdy i zniszczeń (koniec XIV w. - XV w.) ===
▲Od końca [[
=== Odrodzenie górnictwa sławkowskiego (XVI w.) ===
W [[XVI wiek|XVI]] w. nastąpił w Sławkowie powtórny okres rozwoju górnictwa kruszców, jednak nie rozwinęło się już taką skalę jak wcześniej, a wielu eksploatujących złoża sławkowskie gwarków było zadłużonych. Działające w [[XVI wiek|XVI]] i [[XVII wiek|XVII]] w. w okolicach [[Biała Przemsza|Białej Przemszy]] dwie huty sławkowskie ("Stara" i "Nowa") dzierżawione były przez mieszczan olkuskich.
Z [[XVI wiek|XVI]] w. pochodzą wiadomości o pierwszych sławkowskich [[cech|organizacjach cechowych]]: szewców i krawców ([[1531]]), murarzy i garbarzy ([[1563]]) oraz tkaczy ([[1568]]). Organizowały one kupno surowców do produkcji, zbyt produktów oraz kształcenie rzemieślników. Do końca [[XVIII wiek|XVIII]] w. cechy miały wyłączność na wykonywanie rzemiosła w mieście i we wszystkich wsiach [[Klucz sławkowski|klucza sławkowskiego]]. W opracowanej pod koniec [[XVI wiek|XVI]] w. kategoryzacji miast województwa krakowskiego (kryterium stanowiła wysokość poboru [[Szos|szosu]] i podatku od rzemieślników) miasto Sławków zostało zaliczone do trzeciej grupy i uszeregowane na 29 miejscu, spośród ok. 70 miast województwa.
=== Czasy zniszczeń i zastoju (XVII w.) ===
W [[1600]] r. Sławków nawiedził kolejny wielki pożar, który tym razem strawił całkowicie okazały drewniany ratusz z zegarem na wieży. Najprawdopodobniej wtedy spłonął również akt lokacyjny miasta. Już w [[1601]] r. nieszczęścia dopełniła zaraza, która opanowała miasto.
Okres [[potop szwedzki|potopu szwedzkiego]] zapoczątkował dalszy proces upadku miasta. Sławków nie ucierpiał wtedy co prawda od bezpośrednich działań wojennych, lecz [[Szwedzi]] obłożyli miasto kontrybucją w naturze, żądając, pod groźbą zbrojnego napadu, dostarczenia jej do obozu szwedzkiego pod [[Częstochowa|Częstochową]]. A dodać należy, że w tym samym czasie sławkowianie ponosić musieli również koszty utrzymania stacjonujących w mieście wojsk [[Stefan Czarniecki|Stefana Czarnieckiego]]. Wkrótce po wypędzeniu Szwedów z Polski, w [[1659]] r., miasto dotknęło kolejne nieszczęście. Do Sławkowa przybyła na leże zimowe [[Chorągiew (wojsko)|chorągiew]] [[Jerzy Sebastian Lubomirski|Jerzego Sebastiana Lubomirskiego]], nakładając na mieszczan kontrybucję w łącznej wysokości 3645 [[Złoty polski|złotych polskich]]. W związku z tak niefortunnym rozwojem wypadków miasto ciągle pustoszało. W [[1680]] r. burmistrz Sławkowa wraz z rajcami donosili o spadku wysokości podatku od domów, których liczba w porównaniu z okresem sprzed [[potop szwedzki|potopu szwedzkiego]] obniżyła się o połowę (ze 160 do 80). Mimo tej mizernej kondycji miasta odnotować warto, że w dniu [[27 lipca]] [[1697]] r. do Sławkowa przybył przyszły król polski [[August II Mocny]], który w drodze do [[Kraków|Krakowa]] na [[koronacja|koronację]] zatrzymał się tutaj jako gość biskupa krakowskiego aż na trzy dni. W austerii sławkowskiej popisywał się on swoją siłą, gniotąc na oczach towarzyszących mu osób srebrny kubek<ref>''Przewodnik po Zagłębiu Dąbrowskim'', wyd. nakładem Komitetu Przewodnika po Zagłębiu Dąbrowskim w Sosnowcu, 1939 r., s. 111.</ref>.
=== Schyłkowy okres zwierzchnictwa biskupiego (XVIII w.) ===
Wiek [[XVIII wiek|XVIII]] był dla Sławkowa bardziej sprzyjający niż wiek poprzedni. W latach [[1680]]-[[1746]], pomimo że nie zdołano w całości nadrobić skutków poprzednich zniszczeń, przybyło w mieście 110 domów. W [[XVIII wiek|XVIII]] wieku funkcjonowały w Sławkowie jeszcze prawdopodobnie kopalnie, skoro w [[1758]] r. biskup krakowski [[Andrzej Stanisław Załuski]] ufundował tu [[szpital]] górniczy, wtedy już jednak podstawowym zajęciem mieszczan sławkowskich stało się [[rolnictwo]]. Obok niego utrzymywały się jeszcze handel (m.in. winem węgierskim), rzemiosło oraz nieliczne manufaktury, a w latach [[1785]]–[[1790]] działała również założona i prowadzona przez [[Hipolit Kownacki|Hipolita Kownackiego]] huta rudy ołowianej. Nie był dla miasta korzystny okres [[Konfederacja barska|konfederacji barskiej]], kiedy przechodziły przez Sławków różne oddziały wojskowe. Szczególnie wiele strat spowodowała na początku listopada [[1770]] r. wizyta wojsk rosyjskich pod dowództwem [[Iwan Drewicz|Iwana Drewicza]]. W [[1772]] r. okolice Sławkowa znów były penetrowane przez wojska rosyjskie, które pod pretekstem rekwizycji rabowały konie, bydło i trzodę. Te grabieżcze działania trwały do [[1780]] r., kiedy to [[Rosjanie]] zmuszeni zostali do opuszczenia Polski. Z kolei w [[1782]] r. wybuchł w Sławkowie wielki pożar, którego ofiarą padło niemal całe miasto. Zostało ono jednak dość szybko odbudowane, przede wszystkim dzięki pozwoleniu biskupa krakowskiego na użycie do odbudowy drewna dębowego z pobliskiego lasu "Na Dębowej Górze". W [[1787]] r. doliczono się w Sławkowie już 308 domów.
[[Plik:Slawkow Austeria.JPG|thumb|right|250px|Austeria sławkowska po przebudowie w [[1701]] r.]]
|