|
Nadczłowiek - to pojęcie stworzone przez jednego z nielicznych ludzi godnych miana filozofa - Friedricha Nietzschego. Nadczłowiek to człowiek, który powstał z kolan, ponieważ zna swój potencjał. Pojęcie to ma na celu uświadomienie ludziom, iż irracjonalizmy tak bardzo ich osłabiły; uczyniły zakompleksionymi, lichymi, słabymi, iż człowiek - pod wpływem niedorzeczności - zatracił swój sens. Zamiast wypełniać życie tworzeniem i budowaniem pięknego świata, człowiek, przez umniejszanie swojemu rozumowi, jął parać się padaniem na kolana przed swoją iluzją. Płaszczenie się przed fikcją oraz ciągłe uskarżanie się prowadzą człowieka do karygodnej kondycji psychicznej ("człowiek jest poćwiartowany jak w pobojowisku lub w rzeźni" - cytat z "Tako rzecze Zaratustra"). Człowiek, któremu irracjonalizmy nie pozwalają na zaspokajanie naturalnych potrzeb rozwoju oraz samorealizacji, jest okrutny. Swoje okrucieństwo usprawiedliwia poprzez uznawanie cierpienia za wartość. Nadczłowiek natomiast nie uznaje cierpienia za wartość, ponieważ zdaje sobie sprawę, że życie, które posiada tu, na Ziemi, jest jedyne i nie warto go marnować w imię życia niedoczesnego; nieistniejącego. Dlatego też nadczłowiek skupia swoją uwagę na tym, co istotne oraz na tym, co dobre. Pragnie samodoskonalenia oraz doskonałości innych. Doskonalenie przebiega poprzez rozwijanie myśli oraz zdobywanie wiedzy. Nie chodzi tutaj jednak o to, co proponują człowiekowi instytucje: "Wykradają skarby mędrców i swą kradzież nazywają kształceniem. W ich rękach wszystko zamienia się w przykrość i zwadę" - cytat z "Tako rzecze Zaratustra". Nadczłowiek nie recytuje regułek, z których nic nie rozumie - jego umysł sam potrafi w piękny i dobitny sposób ująć dane zjawisko. Wiedza praktyczna nadczłowieka przekłada się na jego moralność. Kodeks etyczny nadczłowieka wyrasta z jego trzewi. Nadczłowiek nie potrzebuje schematów etyki, ponieważ schematy etyki od zawsze stanowiły - pseudoetykę, przez którą masy jedynie cierpiały. "Zgryzota w sumieniu wychowuje do gryzienia" - cytat z "Tako rzecze Zaratustra". Filozofia Nietzschego to uwielbienie życia oraz rozsiewanie szczęścia. Nadczłowiek nie spogląda w górę, bo nie szuka uwznioślenia - nadczłowiek spogląda przed siebie, bo jest wzniosły. Czasem spogląda w dół, na ludzi i śmieje się z ich maluczkości. Kwitnącego kwiatka należy pozostawić, a nie ucinać, by włożyć w wazon i położyć na grobie martwego człowieka. Celebracja śmierci jest bezwartościowa, a najbardziej uwidacznia tę bezwartościowość celebracja życia. Prawiący o tajemnicy jako wartości posiada zamiary nieszlachetne wobec tych, którym zaleca tajemnicę poważać. Prawiący o tajemnicy lubuje się częstokroć w przyssawaniu się do etyki - chciałby bowiem być z nią kojarzony, dzięki czemu mógłby bezkarnie dewaluować ludzkie wnętrza. Nadczłowiek nikomu swojego wnętrza nie powierza w zaufaniu, dlatego jego moralność się nie wykoleja. Nadczłowiek jest sceptyczny, ponieważ krytycyzm; analiza; negacja to najskuteczniejsze sposoby poznawania. Nadczłowiek wie, że posiada ogromne możliwości poznawcze i kocha poznawać. Nadczłowiek nie posiada w zasadzie światopoglądu, ponieważ odpowiedzi na pytania daje nauka, z którą mózg nadczłowieka pozostaje w zgodzie. Dla nadczłowieka nie istnieje relatywizm. Jeden z aktualnie żyjących filozofów będacy "za pan brat" z filozofią Nietzschego to Michel Onfray. O relatywizmie Michel Onfray napisał w "Traktacie ateologicznym" tak: "Relatywizm jest wyjątkowo szkodliwy. Pod pretekstem obrony laickości proklamuje się, że wszystkie dyskursy mają jednakową wartość: błąd i słuszność, prawda i fałsz, wywód logiczny i fantazjowanie. Mit i bajki znaczą tyle samo, co rozum. Magia waży tyle co nauka, a marzenia senne - co rzeczywistość. Otóż dyskursy nie mają jednakowej wartości: dyskurs nerwicy, histerii i mistycyzmu wywodzi się z innego porządku niż dyskurs pozytywizmu. Podobnie jak nie można podciągać pod jeden strychulec kata i ofiary, dobra i zła, nie można też dobrotliwie akceptować wszystkich porządków dyskursu, również tych, które wyrastają z pnia myślenia magicznego. Czy winniśmy zachować neutralność? Czy stać nas na taki luksus? Nie sądzę..." Nadczłowiek pozostaje niewzruszony wobec tego, co niezgodne z prawdą. "Gdy wielki człowiek krzyczy: w lot przybiega maluczki, z łakomie wywieszonym jęzorem. A nazywa to "współcierpieniem". Otóż dla nadczłowieka istnieje "współbłogość", "współcierpienie" to natomiast fatalny skutek przesiąknięcia mistycyzmem.
{{Dopracować|Definicja marna, +parę zbyt obiegowych opinii ocierających się o POV}}
'''Nadczłowiek''' ([[łacina|łac.]] ''homo superior'', [[język niemiecki|niem.]] ''Übermensch'') jest pojęciem stworzonym przez niemieckiego filozofa, [[Fryderyk Nietzsche|Fryderyka Nietzschego]], opisanym w dziele ''[[Tako rzecze Zaratustra]]''.
Koncepcja jednostki wybitnej zrodziła się na początku w głowie [[Fiodor Dostojewski|Fiodora Dostojewskiego]], rosyjskiego pisarza, Nietzsche bardzo mocno inspirował się jego książkami.
==Dostojewski==
Za pratwórcę idei nadczłowieka (acz nienazwanej i nieusystematyzowanej jeszcze) uważać należy [[Fiodor Dostojewski|Fiodora Dostojewskiego]]. Najbardziej znaną pozycją dotyczącą tej idei, którą inspirował się [[Fryderyk Nietzsche]] jest ''[[Zbrodnia i kara]]''. Młody student - [[Raskolnikow]] zabija starą lichwiarkę, aby udowodnić sobie iż jest jednostką wybitną- to jest taką, która może zdecydować się na dokonanie zbrodni- w imię wyższych celów i nie krępują jej przy tym wyrzuty sumienia i ogólnoludzkie normy moralne. Zastosowany jest tam podział na "ludzi"- jednostki wybitne pokroju [[Napoleon Bonaparte|Napoleona]] czy [[Juliusz Cezar|Cezara]]-i "wszy"- czyli motłoch. Raskolnikow okazuje się być "zwykłą wszą"- Dostojewski nie odważył się głośno mówić tego, co powiedział dopiero Niezsche, wprowadził więc postać Soni, która "nawróciła" bohatera.
Inną powieścią Dostojewskiego z widocznym motywem nadczłowieka jest książka ''[[Bracia Karamazow]]''. Jeden z tytułowych bohaterów, [[Iwan Karamazow]] ma wszelkie cechy nadczłowieka- już nawet w wydaniu czysto niemal Nietzscheańskim. Prawie nie ma w powieści głosów idealizmu, które zadawałyby kłam tej idei. Znamienne są słowa padające w dyskusji między idealistą [[Alosza Karamazow|Aloszą]], i jego bratem [[Iwan Karamazow|Iwanem]], gdzie Dostojewski w osobie jednego z bohaterów mówi "Myślę, że Iwan ma rację". Sposób w jaki [[Fiodor Dostojewski]] pojmował nadczłowieka obrazuje cytat z powieści:
''"...wyobraź sobie, że sam budujesz gmach przeznaczenia ludzkości, aby w rezultacie uszczęśliwić ludzi (...), ale że w tym celu należy koniecznie zadręczyć tylko jedną małą istotkę, choćby to biedne dziecko, które biło się piątkami w pierś, i na jego niepomszczonych łzach zbudować ów gmach- powiedz, czy zgodziłbyś się za taką cenę zostać budowniczym?"'' (cyt. za [[Lew Szestow|L. Szestowem]], ''Dostojewski i Nietzsche- filozofia tragedii'', Warszawa 1987, s. 193). Ten kto zgodzi się nawet na taką cenę - ten ma być prawdziwą jednostką wybitną.
==Nietzsche==
Preludium to Nietzscheańskiej teorii nadczłowieka staje się ogłoszenie przez [[Fryderyk Nietzsche|Fryderyka Nietzschego]] śmierci boga w dziele zatytułowanym ''Wiedza Radosna''. Nietzsche wychodzi z założenia, że ludzie zabili starego boga ("Gott ist todt") nie zdając sobie z tego sprawy. Bóg został zamordowany, właściwie "zgnił", a ludzie żyją sobie dalej tak samo jak żyli. Wobec tego człowiek staje przed perspektywą nicości, poczucia bezcelowości i bezsensu istnienia. Wraca Nietzsche do tej koncepcji w najsłynniejszej chyba swojej książce- ''[[Tako rzecze Zaratustra]]''. Mędrzec Zaratustra idzie między ludzi głosząc im śmierć boga i nadejście nadczłowieka. Nadczłowiek jest czymś do czego powinno się dążyć przez pokonanie w sobie człowieka. Jest to naturalna konsekwencja "zmierzchu bożyszcz". Kiedy bowiem zabija się boga, trzeba sobie stworzyć nowego- na tym polega słabość człowieka. ''Człowiek jest czemś, co pokonanem być powinno. Cóżeście uczynili, aby go pokonać?''(''[[Tako rzecze Zaratustra|Tako rzecze...]]''.Nadczłowiek miałby być bogiem sam dla siebie.
Nietzscheański nadczłowiek jest obdarzony niezwykłą wolą mocy, jego wola jest niewzruszona i nie ograniczają go
normy moralne ustanowione przez ludzkość. [[Fryderyk Nietzsche|Nietzscheański]] nadczłowiek ma prawo, ponieważ ma możliwość.
Istotne jest, że z dzieła "Tako rzecze Zaratustra" można wywnioskować, iż osiągnięcie "poziomu" nadczłowieka jest niedostępne człowiekowi, który jest jedynie etapem przejściowym pomiędzy małpą a nadczłowiekiem. Obiektywnie rzecz biorąc nadczłowiek jest celem do którego należy dążyć, ale w rzeczywistości nie można go osiągnąć.
==Pan-Europa i Narodowy Socjalizm==
Pojęcie ''nadczłowieka'' w zdeformowanej i uproszczonej wersji wykorzystali zwolennicy [[Pan-Europa|Pan-Europy]], ukazując jako rasę panów naród [[Żydzi|Żydowski]] ([[Richard Coudenhove-Kalergi|Richard Hr. Coudenhove-Kalergi]]- [[Austria]]). Oni też wprowadzili jako pierwsi pojęcie ''Herrenvolk''. Przejęli tą ideę ideologowie [[Narodowy socjalizm|hitleryzmu]], odwracając wszelako "piramidę ras" stworzoną przez hrabiego [[Richard Coudenhove-Kalergi|Coudenhove-Kalergi]]. Według ich teorii nadludźmi była rasa Aryjska zagrożona przez kosmopolitycznych [[Żydzi|Żydów]]. (A. Szcześniak ''Holocaust'')
Do przyjęcia przez NS teorii quasi-Nietzscheańskich przyczyniła się w dużej mierze siostra filozofa, która zebrała notatki, zredagowała je zmieniając często sens ich treści i wydała w książce ''Wola mocy''. Należy tu dodać, że wyszła za mąż za nazistę oraz była wielką wielbicielką Adolfa Hitlera. Fryderyk Nietzsche zerwał z nią kontakt właśnie z powodu poglądów jej i jej małżonka.
== Zobacz też ==
*''[[Książę (książka)|Książę]]'' [[Niccolò Machiavelli|Niccolò Machiavellego]]
*''[[Dostojewski i Nietzsche- filozofia tragedii]]''- [[Lew Szestow]]
*''[[homo faber]]''
*''[[self-made man]]''
*[[Narodowy socjalizm|nazizm]]
[[Kategoria:Antropologia filozoficzna]]
[[Kategoria:Filozofia niemieckojęzyczna]]
[[Kategoria:Filozofia współczesna]]
[[Kategoria:Filozofia społeczna i polityczna]]
[[Kategoria:Filozofia historii]]
[[da:Overmenneske]]
[[de:Übermensch]]
[[et:Üliinimene]]
[[en:Übermensch]]
[[es:Superhombre]]
[[fa:ابرانسان]]
[[fr:Surhomme]]
[[it:Oltreuomo]]
[[he:על-אדם]]
[[lt:Antžmogis]]
[[hu:Emberen túli ember]]
[[nl:Übermensch]]
[[ja:超人]]
[[no:Overmennesket]]
[[oc:Subreòme]]
[[pt:Super-Homem (filosofia)]]
[[ru:Сверхчеловек]]
[[sk:Nadčlovek]]
[[fi:Yli-ihminen]]
[[sv:Övermänniska]]
[[zh:超人說]]
|
