Karelowie: Różnice pomiędzy wersjami

[[Grafika:The Castle of Käkisalmi.jpg|250px|thumb|[[Zamek]] w [[Prioziorsk|KäkisalmiKoriali (obecnie Prioziorsk)]] – [[średniowiecze|średniowiecznym]] karelskim centrum kulturalnym i politycznym]]

W [[VIII wiek|VIII]] – [[XI wiek|XI w.]] Karelowie utrzymywali ożywione kontakty handlowe ze [[Słowianie|Słowianami]], a także z [[Normanowie|Normanami]] i [[Bułgarzy Nadwołżańscy|Bułgarami Nadwołżańskimi]]. W okresie tym znaleźli się oni w sferze wpływów [[Ruś Kijowska|Rusi Kijowskiej]], a po jej rozpadzie w [[XII wiek|XII w.]] – w zależności od [[Republika Nowogrodu|Republiki Nowogrodzkiej]]. Początkowo, do lat 70. [[XIII wiek|XIII w.]] była to zależność o charakterze lennym, a w latach następnych [[Karelia (kraina)|Karelia]] bezpośrednio weszła w skład państwa nowogrodzkiego.<br />W owym czasie główną dzielnicę kraju, o największym zaludnieniu i najbardziej rozwiniętą gospodarczo stanowiła południowo-zachodnia część [[Karelia|Karelii]], zwłaszcza [[Przesmyk Karelski]], który skupiał prawdopodobnie blisko połowę całej karelskiej populacji. Ówczesnym centrum plemiennym (a potem administracyjnym) był [[gród]] KäkisalmiKoriela (obecnie [[Prioziorsk]]).

W czasie zamętu i wojny domowej w Rosji, jakie nastały po wybuchu [[rewolucja październikowa|rewolucji październikowej]] Karelowie spróbowali uzyskać niepodległość. W [[1918]] r. w północnej części [[Karelia|Karelii]], w UhtuaUchcie (dzisiejsza [[Kalewała]]), proklamowane zostało niepodległe państwo karelskie. W wyniku intensywnych walk do [[1920]] r. [[Armia Czerwona]] odzyskała większość obszaru republiki, a do [[1922]] r. Rosjanie ostatecznie pokonali powstańców i udzielających im pomocy Finów i zlikwidowali Republikę w UhtuaUchcie.

Jeszcze ok. tysiąca lat temu przodkowie dzisiejszych Karelów i przodkowie dzisiejszych [[Finowie|Finów]] wchodzili w skład jednej grupy [[plemię|plemion]] [[języki bałtyckofińskie|bałtyckofińskich]], posiadającej wspólną kulturę, język i religię. Prawdopodobnie plemiona te dały by początek jednemu [[naród|narodowi]], gdyby nie czynniki zewnętrzne. Na fakt, iż mniejsza część owej grupy dała początek narodowi karelskiemu, a większość - Finom, wpływ miał głównie czynnik religijny i związana z nim kwestia kulturowo-polityczna. Wschodnia część plemion karelo-fińskich znalazła się bowiem pod politycznym i kulturowym wpływem prawosławnej Rusi, zaś zachodnia część - pod władzą katolickiej (a następnie luterańskiej) Szwecji. Spowodowało to powstanie różnic kulturowych pomiędzy oboma pokrewnymi grupami ludów i wytworzenie się wzajemnej niechęci, czy wręcz wrogości, wyrazem której było m.in. to, iż po zajęciu Przesmyku Karelskiego przez Szwecję (władającą wówczas ziemiami Finlandii), zdecydowana większość karelskich mieszkańców tych terenów zdecydowała się na opuszczenie ojczystej ziemi i osiedlenie się w głębi Rosji, byle tylko nie zostać pod władzą szwedzką (co odróżniało ich od luterańskich Finów, którzy w zasadzie nie mieli nic przeciwko szwedzkim rządom). Sytuację tę porównać można do stosunków obecnie panujących pomiędzy [[Serbowie|Serbami]] i [[Chorwaci|Chorwatami]] - dwa posiadające wspólne korzenie ludy, używające [[dialekt]]u jednego [[język (mowa)|języka]] ([[język serbskochorwacki|serbskochorwackiego)]], na skutek znalezienia się w sferze oddziaływań dwu różnych kultur, wytworzyły odrębną narodowość, kulturę i wzajemną niechęć, która w ostatnich latach [[XX wiek]]u zaowocowała [[czystki etniczne|czystkami etnicznymi]] i mordami na tle narodowościowym. Analogiczna sytuacja do początku [[XX wiek]]u łączyła/dzieliła Karelów i Finów.

Sytuacja zmieniła się po uzyskaniu przez Finlandię niepodległości ([[1917]]/[[1918|18]]). Karelowie, którzy wspólnie z Finami od ponad stu lat znajdowali się w jednym państwie nie żywili już ku nim specjalnej wrogości, i ci spośród Karelów, którzy znaleźli się na terenach nowo powstałego państwa szybko ulegli [[fennicyzacja|fennicyzacji (finizacji)]]. Karelska kultura bowiem, pod względem rozwoju materialnego, stała niżej od kultury fińskiej - była typową kulturą chłopską, w której nie wykształciła się dotąd warstwa inteligencji, stąd pozostawanie pod jej wpływem było postrzegane jako wyraz zacofania. W tym samym czasie w ZSRR wśród Karelów zaczęła wykształcać się warstwa inteligencji narodowej; rozwój ten był jednak dość powolny - często wywodzący się spośród Karelów ludzie wykształceni, z powodu [[oportunizm]]u często przyjmowali rosyjską świadomość narodową.

W ostatnich latach istnienia ZSRR, a zwłaszcza po jego rozpadzie, liczni Karelowie z powodów ekonomicznych wyemigrowali do Finlandii, gdzie szybko ulegli [[fennicyzacja|fennicyzacji]] (spowodowało to szybki i znaczący spadek udziału Karelów w populacji Republiki Karelii). Głównym bowiem czynnikiem dzielącym dotąd Karelów i Finów był czynnik religijny, i gdy z powodu polityki planowej [[ateizm|ateizacji]] w ZSRR, oraz procesów sekularyzacyjnych (w praktyce owocujących słabnięciem, czy wręcz zanikiem postaw religijnych) w Finlandii czynnik ten stracił swe znaczenie, zmiana poczucia przynależności narodowej stała się sposobem na, z jednej strony - wyrwanie się ze wciąż postrzeganej jako gorsza kultury karelskiej, a z drugiej - na niepozostawanie mniejszością narodową w kraju, który z racji lepszych perspektyw życiowych wybrało się na nową ojczyznę. Zmiana ta stała się tym łatwiejsza, im bardziej zanikła w społecznej świadomości pamięć o wzajemnej wrogości obu grup (zaistniała tutaj analogiczna sytuacja jak w przypadku wielu [[polacy|polskich]] mieszkańców [[Śląsk]]a - podczas gdy jeszcze dwa-trzy pokolenia wcześniej ich przodkowie zbrojnie walczyli o oderwanie się od Niemiec, w latach 70. i 80. potomkowie [[powstania śląskie|powstańców śląskich]] dość masowo przyjmowali [[obywatelstwo]] niemieckie i [[emigracja|emigrowali]] do [[RFN]]).