Kultura Norte Chico: Różnice pomiędzy wersjami

'''Norte Chico''' (również '''Caral''' lub '''Caral-Supe''' od stanowiska Caral w dolinie Supe, gdzie znajduje się duże, dobrze rozpoznane stanowisko) -– [[kultura archeologiczna]] prekolumbijskiej [[Ameryka Południowa|Ameryki Południowej]] funkcjonująca w obecnym regionie Norte Chico, w północnej części wybrzeża [[Peru]] w okresie od ok. 3000 r p.n.e. do ok. 1700 r p.n.e. Jest to, na terenie obu Ameryk, najstarsza znana cywilizacja posiadająca ośrodki miejskie. Istniała równolegle z [[Starożytny Egipt|egipskim]] [[Starożytny Egipt#Średnie Państwo (ok. 2133–ok. 1786 p.n.e.)|Średnim Państwem]] i poprzedzała [[Kulturakultura Olmeków|kulturę Olmeków]] z [[Ameryka Środkowa|Ameryki Środkowej]] o przeszło tysiąc lat.

Znanych jest około 30 dużych ośrodków osadniczych. Jest preceramiczną kulturą późnego okresu archaicznego (należy do ostatniej, fazy V rozciągającej się od 2500 p.n.e. do 1500/1800 p.n.e.). Charakterystyczny jest zupełny brak [[ceramika|ceramiki]] i prawie zupełny brak sztuki. Najbardziej widocznym osiągnięciem jest monumentalna architektura, w tym płasko ścięte kopce przypominające [[piramida|piramidy]] schodkowe. Znaleziska archeologiczne wskazują na znajomość [[tkactwo|tkactwa]] oraz używanie symboli religijnych typowych dla całego obszaru [[Andy|Andów]]. Wydaje się, że musiała istnieć jakaś rozwinięta struktura polityczna, ale niewiele wiadomo na ten temat, szczególnie w kwestii wpływu zasobów żywnościowych na jej istnienie.

Archeolodzy wiedzieli o starożytnych stanowiskach na tym obszarze przynajmniej od lat 40. XX w. Najważniejszym przebadanym stanowiskiem jest rozpoznane w latach 90 XX w. Caral. Publikacje wyników badań tego stanowiska potwierdziły znaczenie tej kultury i zwiększyły zainteresowanie nią<ref>{{cytuj stronę|url=http://dsc.discovery.com/news/2009/01/20/earthquake-flood-peru.html|tytuł=Natural Disasters Doomed Early Civilization|data=20 stycznia 2009|opublikowany=Discovery Channel|data dostępu=2009-01-22| język = en}}</ref>.

* [{{cytuj stronę|url=http://maps.google.com/maps?f=q&hl=en&geocode=&q=Caral-Supe+&sll=22.268764,-102.65625&sspn=169.503607,360&ie=UTF8&ll=-10.818131,-77.737885&spn=0.173669,0.2108&t=h&z=12 |tytuł=Caral Supe na Google Maps]|data dostępu=2009-01-22| język = en}}