|
Typowym przykładem pasterstwa w Polsce jest [[wypas]] [[Owca domowa|owiec]] na pastwiskach górskich.
kutas
= Historia =
Zanim na dobre rozwinęło się pasterstwo, gospodarka bazowała na rolnictwie, myślistwie i rybołówstwie. Karczowanie dużych połaci lasu pod i tak utrudniony wypas
wykonywano ''metodą żarową'', polegającą na wypalaniu coraz to nowych połaci lasu (w [[Beskidy|Beskidach]] często spotkać można góry o nazwie [[Żar]], np. w [[Beskid Mały|Beskidzie Małym]]). Po kilku latach takie pole porzucano. Powodowało to, że pozyskane grunty samoczynnie ulegały zalesieniu (widoczne jest to również dzisiaj, na górskich polanach, gdzie zaprzestano wypasu, niegdyś wielkie hale powoli same się zalesiają).
Wraz z pojawieniem się w Beskidach [[Wołosi|Wołochów]] gospodarka rolna przeszła ogromną przemianę - rozpoczęto hodowlę owiec, kóz i bydła. Ponadto Wołosi przynieśli ze sobą zdolności przetwórstwa produktów otrzymanych dzięki gospodarce hodowlanej, takich jak [[mleko]], [[wełna]] i skóry.
Najstarsze notatki dotyczące wołoskiej grupy etnicznej znaleźć można w "Żywocie św. Kingi" [[Jan Długosz|Jana Długosza]]. Początkowo Wołosi regularnie odbywali swe wędrówki z dolin w kierunku górskich hal, lecz z czasem, zaczęły się one przeobrażać w osadnictwo stałe. Historycy podjęli się określenia ilości wypasanych owiec - wg ich obliczeń na terenie Beskidu Żywieckiego wypasało się od 5 do 60 tys. sztuk owiec (poczynając od [[XVI wiek|XVI w.]]).
Okres intensywnej gospodarki pasterskiej rozpoczety przez osadników wołoskich trwał od [[XV wiek|XV w.]] do końca [[XVIII wiek|XVIII w.]]. Ta granica jest umowna - np. na terenie [[Beskid Żywiecki|Beskidu Żywieckiego]] wyznacza ją włączenie omawianego obszaru do [[Monarchia Austriacka|Monarchii Austriackiej]] po [[I rozbiór Polski|I Rozbiorze Rzeczypospolitej]] w [[1772]] r.
Po II wojnie światowej pasterstwo na terenach [[Beskid Żywiecki|Beskidu Żywieckiego]], [[Beskid Mały|Małego]] i [[Beskid Makowski|Makowskiego]] praktycznie uległo zanikowi - o istnieniu dawnego pasterstwa wołoskiego w tych stronach znajdujemy tylko wzmianki w starych dokumentach, jak i ślad w [[Toponimia|toponomastyce]], w nazwach wsi, szczytów, dolin i nazwiskach miejscowej ludności.
== Obrzędowość ==
Pasterstwo ma typowy charakter sezonowy - zaczyna się i kończy uroczystym [[redyk|redykiem]]. Miejscem, wokół którego toczy się całe pasterskie życie, jest [[Bacówka (pasterska)|bacówka pasterska]].
Całość życia pasterskiego naznaczona była magią i zabobonnymi wierzeniami, wypełnianiem świętych zwyczajów, które gwarantowały pomyślność w gazdowaniu na hali.
Po redyku, tuż po przybyciu na halę, [[baca]] rozpalał ogień '''watry''' w szałasie, wierzono bowiem, że ogień odpędza wszelkie złe moce i siły nieczyste. Watra nie mogła zgasnąć przed wigilią św. Jana, czyli [[24 czerwca]]. Za ogień odpowiedzialny był sam baca. Gdyby się tak zdarzyło, że watra by zgasła, to wówczas baca był zobowiązany zapłacić juhasom ''okup'', który znacznie pomniejszał jego zyski.
== Dzień dzisiejszy ==
Dzisiaj w Tatrach zostało tylko pasterstwo kulturowe; w ostatnich kilku latach w Beskidach powoli owce wracają na hale (np.: okolice [[Korbielów|Korbielowa]]).
Warto jeszcze zwrócić uwagę dlaczego np.: [[Tatrzański Park Narodowy|TPN]] nie zgadzał się przez długi czas na wypas na terenie parku. Zagrożenie płynące z pasterstwa to nie fakt, iż owce zjadają trawę (lub inne chronione gatunki roslin) ale to, że kopytami wyrywają glebę, którą następnie wypłukiwana jest przez deszcze. Erozja spowodowana przez owce była dobrze widoczna np. w dol. Jaworzynki.
'''Zobacz też:'''
* [[Wypas]]
* [[Bacówka (pasterska)]]
[[kategoria:rolnictwo]]
[[Kategoria:Turystyka]]
[[Kategoria:Etnografia]]
| 