Pustynia: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja nieprzejrzana] | [wersja nieprzejrzana] |
Usunięta treść Dodana treść
m →Europa: - linki |
m poprawa linków |
||
Linia 64:
Liczba gatunków [[Zwierzęta|zwierząt]] pustynnych jest niewielka, co jest rezultatem trudnych warunków życia i niewielkiej liczby [[Nisza ekologiczna|nisz ekologicznych]]. Czynniki ograniczające to z jednej strony warunki klimatyczne (brak wody, niska wilgotność powietrza, silne nasłonecznienie, bardzo wysoka temperatura i jej duże wahania), skąpa szata roślinna (mała ilość pokarmu i kryjówek). W wypadku całkowitego braku roślinności, nie występują też zwierzęta.
Zwierzęta pustyni są przeważnie nieduże, o jasnej barwie ciała; w dzień ukrywają się w norach, jamach i zagłębieniach skalnych lub zakopują się w piasku, gdzie panuje dużo niższa temperatura i większa wilgotność niż na powierzchni; nocą na pustyni panują niskie temperatury i może pojawiać się rosa, a zjadanie pokrytych nią roślin dostarcza [[Fitofag|roślinożercom]] wody. Rosę wykorzystują także nieliczne na pustyniach [[ślimaki]]. Tak różne zwierzęta, jak niektóre [[chrząszcze]] z rodziny [[Czarnuchowate|czarnuchowatych]] (Tenebrionidae) na pustyni Namib oraz co najmniej dwa gatunki jaszczurek – australijski [[moloch kolczasty]] (''Moloch horridus'') i azjatycka [[krągłogłówka uszasta]] (''Phrynocephalus mystaceus'') – potrafią pobierać wodę spływającą z ich własnych ciał (odpowiednio rosę i wodę deszczową). Wiele gatunków zwierząt ma zdolność okresowej [[Anabioza|anabiozy]]. U tak różnych organizmów, jak [[wielbłąd]]y, antylopa [[oryks arabski]], [[Skoczkowate|skoczki pustynne]], niektóre [[jaszczurki]], a nawet niektóre chrząszcze, stopy są tak przystosowane, aby zapobiec zapadaniu się w sypkim piasku. Niektóre grupy zwierząt są jakby z góry przystosowane (preadaptowane) do życia w warunkach stałego niedoboru wody i wysokiej temperatury. [[Chityna|Chitynowa]] okrywa ciała owadów oraz rogowe łuski [[Gady|gadów]] skutecznie chronią te zwierzęta przed utratą wody; także u obu tych grup wydzielanie produktów przemiany materii następuje w postaci stałej ([[kwas moczowy]]). Stosunkowo liczne są więc [[stawonogi]], np. [[owady bezskrzydłe]] (Apterygota), [[Prostoskrzydłe|szarańczaki]], [[karaczany]], [[pluskwiaki]], [[Mrówkowate|mrówki]], chrząszcze (np. charakterystyczne dla tych środowisk chrząszcze z rodziny czarnuchowatych), a także [[pajęczaki]] ([[pająki]], [[skorpiony]], [[solfugi]]). [[Termity]], choć niewidoczne na powierzchni, stanową ważną grupę owadów na gorących pustyniach.
Wśród kręgowców wyraźnie dominującą grupą są gady – liczne gatunki jaszczurek ([[agamowate|agam]] lub [[Legwany|legwanów]], [[Warany|waranów]], [[Gekony|gekonów]], [[Scynkowate|scynków]]), [[Węże|węży]] i [[Żółwie|żółwi]]. [[Ptaki]], podobnie jak gady, prowadzą oszczędną gospodarką wodną (wydalają kwas moczowy), a poza tym mogą pokonywać długie trasy do wodopoju, ale ze względu na wysoki poziom przemiany materii wymagają dużych ilości pokarmu. Stąd ptaki takie jak [[stepówki]] (Pterocoliae), [[białożytki]] (Oenanthe), [[kuropatewka pustynna]] (''Ammoperdix heyi'') i [[skowronik piaskowy]] (''Ammomanes deserti'') spotkać można raczej na półpustyniach; jedynie [[sępy]] zamieszkują najbardziej suche tereny pustynne. [[Ssaki]] nie są tak dobrze przystosowane do warunków życia na pustyni. Wśród ssaków pustynnych liczne są [[gryzonie]], a także [[Antylopa|antylopy]] i [[Gazela (ssak)|gazele]], [[góralki]] i wielbłądy; spotyka się także [[nietoperze]], [[owadożerne]] i [[drapieżne]] (np. [[fenek]] na pustyniach Afryki Północnej i Półwyspu Arabskiego), a w Australii [[torbacze]]. Wiele gatunków prowadzi nocny tryb życia; dotyczy to zarówno kryjących się w norach gryzoni i tak dużych zwierząt, jak oryks arabski. Wiele gatunków obywa się całkowicie bez picia. Owady i nasiona, którymi żywią się ssaki pustyni, są dla nich nie tylko pożywieniem, ale również źródłem wody. Niektóre gryzonie przestawiły się na odżywianie pokarmem zwierzęcym, co pozwala im zdobyć dodatkową ilość wody. Zapotrzebowanie na wodę u gryzoni żywiących się nasionami zaspokajane jest częściowo lub całkowicie wodą pochodzącą z przemian metabolicznych pożywienia, nazywaną wodą metaboliczną. Zwierzęta te nie pocą się, ich kał jest silnie odwodniony, a ich nerki wytwarzają mocz 3-4 razy bardziej zagęszczony niż u człowieka. Takie zwierzęta jak wielbłądy i oryks arabski są fizjologicznie przystosowane do znoszenia wysokich temperatur (bez utraty wody na chłodzenie ciała poprzez proces pocenia się). Ich organizm ulega znacznemu przegrzaniu w dzień, natomiast w nocy znacznemu wychłodzeniu, co z kolei opóźnia kolejne przegrzanie. Typowe ssaki pustyni, skoczki pustynne, to grupa odlegle lub zupełnie niespokrewnionych zwierząt (kilka grup gryzoni, owadożerne, torbacze), które są charakterystycznym przykładem konwergencji: [[Szczuroskoczkowate|szczuroskoczki]] (Heteromyidae) z obu Ameryk, [[myszoskoczka]] (''Gerbillus gerbillus'') z Afryki, [[skoczkowate]] (Dipodidae) 27 gatunków z Azji i Afryki, niektóre [[ryjkonosy]] (Macroscelidae, np. [[ryjoskoczek]] (''Elephantulus rozeti'') z Afryki, workowate skoczki pustynne z rodzajów ''[[Sminthopsis]]'' i ''[[Antechinomys]]'' oraz podobny do nich [[kanguroszczur]] (''Bettongia penicillata'') z Australii. Zwierzęta te wykazują duży stopień podobieństwa morfologicznego i zachowań.
| |||