Układ kostny gadów: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja nieprzejrzana] | [wersja nieprzejrzana] |
Usunięta treść Dodana treść
komentarz, głos, komentarz Znacznik: usuwanie dużej ilości tekstu (filtr nadużyć) |
|||
Linia 1:
== Szkielet Gadów ==
Pierwotny pokrój ciała [[gady|gad]]ów zachował się w największym stopniu u jaszczurek i [[krokodyle|krokodyl]]i. Jednak i u tych zachodziły modyfikacje takiej sylwetki - krokodyle mają wydłużoną głowę, a u niektórych jaszczurek (podobnie jak u węży) zanikły [[kończyny]] i ciało uległo wydłużeniu. Jednoczesne zwiększenie liczby [[kręg]]ów nadało mu znaczną giętkość. Wśród [[żółwie|żółw]]i tendencja ewolucyjna była odwrotna - ich ciało uległo skróceniu i usztywnieniu przez [[szkielet zewnętrzny|pancerz]] kostno-rogowy. Jeszcze inne modyfikacje nastąpiły u rozmaitych grup gadów kopalnych.
'''Elementy Szkieletu Jaszczurki.'''
# [[Czaszka]]
# [[Kręgi szyjne]]
# [[Łopatka]]
# [[Kość ramieniowa|Kość ramienia]]
# [[Dłoń|Kości dłoni]]
# [[Przedramię|Kości przedramienia]]
# [[Kręgi piersiowe]]
# [[Żebra (anatomia)|Żebra]]
# [[Kręgi lędźwiowe]]
# [[Kość udowa]]
# [[Miednica]]
# [[Stopa (anatomia)|Kości stopy]]
# [[Ogon (anatomia)|Kości ogonowe]]
# [[Kość krzyżowa|Kręgi krzyżowe]]
# [[Podudzie|Kości podudzia]]
===Budowa kończyn i zjawisko ruchu===
Kończyny gadów są pierwotnie pięciopalcowe, na ogół rozstawione na boki, ale podczas biegu mogą być podciągane bardziej pod [[tułów]], który unosi się wówczas nad ziemią. Zwykle poruszaniu się towarzyszą boczne wygięcia ciała. Kończyny tylne są głównym narządem napędowym na lądzie. Współcześnie tylko niektóre jaszczurki potrafią biegać na tylnych nogach. [[Bazyliszki|Południowoamerykański bazyliszek (Basiliscus)]] potrafi nawet biegać po wodzie. Dwunożna lokomocja była częsta zwłaszcza u wielu [[dinozaury|dinozaur]]ów. Gady wodne mają kończyny płetwiaste; u krokodyli występują [[błona pławna|błony pławne]], a u [[żółwie morskie|żółwi morskich]] kończyny przednie mają postać jednolitych [[płetwa|płetw]], służących od "podwodnego lotu". Palce gadów są zwykle zakończone rogowymi [[pazur]]ami.
===Ogon===
Gady mają na ogół długi, ruchliwy [[Ogon (anatomia)|ogon]]. U krokodyli jest on narządem napędowym podczas pływania. Zarówno u [[waran]]ów jak i u krokodyli może być też potężną bronią, silne uderzenie mogłoby przewrócić i połamać nogi dorosłemu [[człowiek]]owi. U jaszczurek może on być odrzucany w razie zagrożenia. Zjawisko to nosi nazwę [[autotomia|autotomii]] ogona. Na skutek skurczu mięśni ogon odpada i przez pewien czas się wije, odciągając uwagę napastnika. Ogon ulega potem częściowej [[regeneracja (biologia)|regeneracji]].
===Łuski i linienie===
Ciało gadów pokryte jest silnie zrogowaciałym [[naskórek|naskórkiem]] ([[łuski]]). Skóra nie zawiera [[gruczoł]]ów, więc gady się nie [[pot|pocą]], co uniemożliwia utratę wilgoci przez powierzchnię ciała. Rogowe łuski jaszczurek i węży zachodzą na siebie dachówkowato. U węży łuski na brzuch są szczególnie duże i szerokie, pozwala to na zaczepienie się o podłoże podczas poruszania. Tworzą jednak jednolitą ciągła warstwę co sprawia że jest zrzucana w całości, proces ten nazywamy [[linienie|linieniem]]. Nie należy jednak mylić linienia gadów z zrzucaniem pancerza u [[stawonogi|stawonog]]ów, określanym tą samą nazwą.
===Skóra i kostki skórne===
Wiele gadów jest jaskrawo [[barwa|ubarwionych]] dzięki [[pigment|komórkom pigmentowym]] w głębszej warstwie naskórka. Może występować zróżnicowane barw w [[okres godowy|okresie godowym]]. Przykładem może być samiec [[jaszczurka zielona|jaszczurki zielonej]], który ma wtedy błękitne [[podgardle]]. [[Kameleony]] zaś słyną ze zdolności zmiany barwy skóry w zależności od koloru podłoża i od własnego [[nastrój|nastroju]]. Skostnienia skórne pojawiające się w skórze gadów to właśnie tarczki na grzbiecie krokodyli. U żółwi cały [[tułów]] zakrywa pancerz złożony z zrośniętych tarczek pokrytych płytkami rogowymi. Granice tarczek nie pokrywają się z krawędziami płytek, co czyni pancerz mocniejszym.
===Czaszka i zęby===
Gadzi [[szkielet]] jest silnie skostniały, bardzo mało elementów [[chrząstka|chrzęstnych]]. Czaszka połączona jest z [[kręgosłup]]em jednym kłykciem potylicznym. [[Żuchwa]] złożona z kilku części m.in. [[szczęka|kości szczękowej]], [[kość kwadratowa|kości kwadratowej]], [[kość stawowa|kości stawowej]], [[żuchwa|kości żuchwowej]]. [[Zęby]] gadów znajdują się na brzegu pyska, są wszystkie jednakowe, stożkowate, zazwyczaj zagięte do wnętrza paszczy. Roślinożerne jaszczurki mają zęby spłaszczone i karbowane na brzegach. [[jad|Zęby jadowe]] występują u wielu węży i [[Helodermy|północnoamerykańskiej helodermy]] (jednego z dwóch jadowitych jaszczurek na świecie). Jad spływa do rany rowkiem wzdłuż zęba. Głowa jest w pełni ruchoma, dzięki dwóm pierwszym silnie zmienionym kręgom szyjnym, tzw. [[dźwigacz]] i [[kręg obrotowy|obrotnik]], takie samo rozwiązanie funkcjonuje u [[ssak]]ów. Ważnym usprawnieniem występującym u gadów jest obecność okien skroniowych. Odgraniczone kostnym łukiem skroniowym i mieszczące [[mięśnie]] szczęk. Jaszczurki i węże wtórnie utraciły dolny [[skroń|łuk skroniowy]], na rzecz zwiększenia kinetyczności czaszki. Żuchwa podwieszona jest do kości kwadratowej która może wykonywać ruchy na bok i w tył.
===Kręgosłup i żebra===
W [[kręgosłup]]ie współczesnych gadów można już wyróżnić odcinki: [[odcinek szyjny|szyjny]], [[odcinek piersiowy|piersiowy]], [[odcinek lędźwiowy|lędźwiowy]], i [[kość ogonowa|ogonowy]]. Żebra w odcinku piersiowym są połączone nierzadko z [[mostek (anatomia)|mostkiem]] tworząc sprężystą klatkę piersiową. Nie tyczy się to węży, których żebra nie łączą się po stronie brzusznej, dając to możliwość rozciągania tułowia przy połykaniu sporych ofiar.
Artykuł Opracowany na podstawie podręcznika: [[Biologia]].1.Rozszerzony.[[Liceum]].Wyd.Operon.
{{biologia stub}}
[[Kategoria:Anatomia kręgowców]]
| |||