Wikipedia

Futuryzm: Różnice pomiędzy wersjami

Przeglądaj historię interaktywnie
[wersja nieprzejrzana][wersja przejrzana]
← poprzednia edycjanastępna edycja →
Usunięta treść Dodana treść
WizualnieWikikod
Nie podano opisu zmian
WP:SK, hierarchia nagłówów, lit., int.
Linia 1:
[[ImagePlik:Blast2.jpg|250px|right|thumb|Okładka ostatniego numeru pisma ''Blast'']]
'''Futuryzm''' ([[łacina|łac.]] ''futurus'' - ''przyszły'') – [[awangarda (sztuka)|awangardowy]] kierunek w kulturze (zwłaszcza w literaturze), który narodził się we [[Włochy|Włoszech]] na początku [[XX wiek|XX wieku]]u. Założeniem futuryzmu było „patrzenie w przyszłość”, odrzucanie przeszłości i tradycji.
 
== Powstanie futuryzmu ==
Linia 6:
 
Futuryzm narodził się we Włoszech jako awangardowy i antytradycyjny kierunek literacki, nacechowany bezkompromisowością w głoszeniu rewolucji artystycznej. Termin „futuryzm” miał wskazywać, że uczestnicy tego ruchu kierują myśli ku przyszłości, odrzucając wszelkie relikty przeszłości jako balast hamujący rozwój. Gwałtowny atak futurystów na tradycję, muzea i antyk był historycznie i psychologicznie zrozumiały. Włochy już od paru stuleci nie liczyły się w sztuce. Dominującą pozycję straciły w końcu [[XVII wiek]]u na rzecz Francji.
Na początku [[XX wiek]]u Włochy mogły świecić jedynie blaskiem dawniejdawnej chwały niczym gigantyczne, wymarłe Pompeje. W takiej sytuacji młodzi artyści postanowili przezwyciężyć marazm, stworzyć nowe wartości, wyjść z cienia historii. Mimo to jednak odwoływali się do ideałów [[Zjednoczenie Włoch|Risorgimenta]].
 
==== Manifest buntu ====
W [[1909]] roku poeta [[Filippo Tommaso Marinetti]] i malarz [[Umberto Boccioni]] ogłosili pierwszy ''[[Manifest futuryzmu]]'' w paryskim dzienniku ''[[Le Figaro]]'', w którym sformułowali w 11 punktach główne założenia kierunku mającego nieść rewolucję kulturalną
 
1. Chcemy wyśpiewywać miłość do niebezpieczeństwa, praktykę energii i zuchwałość.<br />
2. Podstawowymi elementami naszej poezji będą odwaga, śmiałość i bunt.<br />
3. Dotąd literatura wychwalała pełen zadumy bezwład, ekstazę i sen, my zaś chcemy sławić agresywny ruch, gorączkową bezsenność, gimnastyczny krok, ryzykowny skok, policzkowanie i cios pięścią.<br />
4. Oświadczamy, że wspaniałość świata wzbogaciła się o piękno prędkości. Samochód wyścigowy z bagażnikiem zdobnym w grube rury jak węże o buchającym oddechu, samochód rozgrzany do czerwoności, który wygląda jak pędzący pocisk piękniejszy jest niż Nike z Samotraki.<br />
5. Chcemy śpiewać na cześć człowieka trzymającego kierownicę, której idealna oś przecina ziemię;, a ta z kolei wystrzelona krąży po swej orbicie.<br />
6. Trzeba, by poeta podejmował wysiłki z zapałem, błyskotliwością i roztropnością, aby podsycać entuzjastyczny zapał pierwotnych żywiołów.<br />
7. Jedynie walka jest piękna. Arcydziełem jest tylko to, co ma agresywny charakter. Poezja musi być gwałtownym szturmem na nieznane siły, ma zmuszać je, by leżały pokornie przed człowiekiem.<br />
8. Jesteśmy na samym krańcu przylądka wieków! Wczoraj umarły Czas i Przestrzeń. Żyjemy już w absolucie, stworzyliśmy już bowiem wieczną i wszechobecną prędkość.<br />
9. Chcemy wysławiać wojnę – jedyną higienę świata – militaryzm, patriotyzm, niszczycielski gest anarchistów, piękne idee, które zabijają, oraz głosić pogardę dla kobiety.<br />
10. Chcemy zniszczyć muzea, biblioteki, zwalczyć moralizm, feminizm i wszelkie przejawy oportunistycznego i użytkowego tchórzostwa.<br />
11. Będziemy wyśpiewywać na cześć wielkich tłumów wzburzonych pracą, przyjemnością lub buntem, wielobarwnych i polifonicznych fal rewolucji w nowoczesnych miastach, arsenałów i fabryk wibrujących nocą pod gwałtownie rozświetlonym blaskiem elektrycznych księżyców, na cześć żarłocznych dworców, wężów, które kopcą, fabryk zawieszonych pod chmurami na sznurkach dymów, mostów skaczących jak gimnastyk nad diabolicznym ostrzem rozświetlonych słońcem rzek, awanturniczych parowców węszących po horyzontach, żelaznych koni zaprzęgniętych do długich rur i na cześć szybowcowego lotu aeroplanów, których śmigło łopocze jak chorągiew i hałasuje jak oklaski rozentuzjazmowanego tłumu. <br />
 
(Tłumaczenie z francuskiego: A. Włoczewska)
Linia 30:
 
== Futuryzm w Rosji ==
Futuryzm przyjął się zwłaszcza w przedrewolucyjnej [[Rosja|Rosji]]. Futuryści rosyjscy nie stanowili jednolitej grupy: część związana była z [[Symbolizm|symbolizmemsymbolizm]]em i estetyzmem - [[Egofuturyzm|egofuturyści]], wśród nich wymieniany jest [[Wadim Szerszeniewicz]], [[Igor Siewierianin]], [[Anatolij Marienhof]]. Drugi nurt - [[kubofuturyzm]] - był zdecydowanie przeciwny [[Symbolizm|symbolizmowisymbolizm]]owi i estetyzmowi: [[Władimir Majakowski]], [[Dawid Burliuk]], [[Wielimir Chlebnikow]]. Pierwszą zbiorową manifestacją kubofuturystów była książka pod tytułem ''Sadzawka Sędziów'' wydrukowana na papierze toaletowym w [[1909]] roku.
 
Pierwszym manifestem programu był artykuł pod tytułem ''Policzek powszechnemu smakowi''. Autorzy tego manifestu zaatakowali nie tylko [[symbolizm]], ale i klasyków: Dostojewskiego, Tołstoja. Wystąpienia kubofuturystów oraz ich metody propagandowe bardzo przypominały włoskich futurystów: prowokacyjne wystąpienia, hałaśliwy tryb życia, atmosfera skandali.
Linia 37:
 
== Futuryzm w Polsce ==
Polska, gdy dotarł do niej program futurystów, była krajem słabo rozwiniętym, rolniczym. Futuryści w Polsce opiewali rozwój cywilizacyjny i postęp. Trafili ze swoim programem na podatny grunt. Sytuacja odbudowującej się Polski sprawiała, że futuryzm przybrał tutaj swoistą formę: po początkowepoczątkowym zachłyśnięciu zagranicznymi wzorcami, nastąpiło dostosowanie do polskich warunków. Pionierem był [[Jerzy Jankowski]], używający również formy imienia i nazwiska: Yeży Yankowski, autor zbioru poezji i prozy pt. ''Tram wpopszek ulicy'' ([[1920]]; pisownia tytułu oryginalna). Okres rozkwitu i ekspansji przypadał na lata [[1918]]-[[1923|23]]. [[Prowokacja|Prowokacyjność]], [[dynamika|dynamizm]] futurystów otworzył kulturę polską na nowe tendencje, przecierał drogę innym ruchom awangardowym. Głównymi ośrodkami były [[Warszawa]] i [[Kraków]].
 
=== Kraków ===
Linia 49:
Futuryści agresywnie atakowali dziedzictwo kulturowe. Traktowali tradycję jako „nienawistny hamulec”, który krępuje swobodę twórczą. W swych agresywnych wystąpieniach futuryści włoscy porównywali przeszłość i tradycję do dwóch spluwaczek. Uważali, że trzeba niszczyć zabytki, bo są „bardziej zaraźliwe niż cholera”. Futuryści zachęcali do niszczenia bibliotek, muzeów, pamiątek. Polscy futuryści głosili: „cywilizacja i kultura jest chorobliwością na śmietnik, wybieramy prostotę, ordynarność, wesołość, zdrowie, trywialność, śmiech”; „ogłaszamy wielką wyprzedaż starych rupieci, sprzedajemy za pół ceny świeże mumie mickiewiczów i słowackich”.
 
Cechą futuryzmu była gwałtowność, agresywność, kult przemocy, wojny: „chcemy sławić wojnę, jedyną higienę świata”. Futuryzm cechował aktywizm, rozpęd działania. Celem było przezwyciężenie bierności dotychczasowej literatury. Chcieli chwalić przygodę, odwagę, bunt. [[Filippo_Tommaso_MarinettiFilippo Tommaso Marinetti|Marinetti]] mówił: „Ryczący samochód (...) piękniejszy od Nike z Samotraki”. Czas aktualności dzieła oceniali na 24 godziny - jutro dzieło będzie antykiem, a więc trzeba szybko tworzyć. Odrzucali dziedzictwo [[Romantyzm|romantyzmuromantyzm]]u, [[Psychologia|psychologizm]], antropoceptyzm: ''precz z psychologicznym, metafizycznym niepokojem''. Wprowadzali materię jako jedyny motyw godny poezji – [[Filippo_Tommaso_MarinettiFilippo Tommaso Marinetti|Marinetti]] pisał: „gorąco kawałka drzewa lub żelaza roznamiętnia nas bardziej niż uśmiech i łzy kobiety”; ''ból ludzi jest tak samo interesujący jak ból lamp''. [[Tytus Czyżewski]] zalecał kochać maszyny elektryczne, nie kobiety.
Kryterium futuryzmu było dążenie do oryginalności, odrzucenie tradycji. Wypowiedzieli wojnę fantazji i marzycielstwu.
 
Linia 61:
 
=== Rzeźba i architektura ===
[[grafikaPlik:'Unique Forms of Continuity in Space', 1913 bronze by Umberto Boccioni.jpg|200px|right|thumb|U. Boccioni: "Jedyna forma ciągłości w przestrzeni"]]
Jedynym twórcą i teoretykiem rzeźby futurystycznej był [[Umberto Boccioni]]. W swoich kompozycjach przeciwstawił się akademickiej wierności naturze i tradycji historycznej. W architekturze futuryzm wyraził się w wizjonerskich projektach miast przyszłości [[Antonio_Sant%27EliaAntonio Sant'Elia|Antonia Sant’Elii]], uważanego za jedynego z najwybitniejszych teoretyków nowoczesnej, funkcjonalistycznej urbanistyki początku [[XX wiek]]u. Jego projekty ukazywały proste, funkcjonalne, pozbawione wszelkich ozdób wieżowce z betonu, stali i szkła.
 
=== Muzyka ===
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/wiki/Futuryzm”