Poliploidalność: Różnice pomiędzy wersjami

'''Poliploidalność''' - występuje, gdy dany organizm ma więcej niż dwa kompletne zestawy [[chromosom]]ów. Organizm taki nazywa się '''poliploidalnym''', '''[[poliploidPolieuploidia|poliploidem]]em''' lub '''polieuploidem'''. Takie zwiększenie ilości zestawów chromosomów dzieje się w trakcie tworzenia gamet, gdy po podziale chromosomów nie nastąpi podział komórki.

Gatunki z potrójnym zestawem chromosomów nazywa się '''triploidami''', z poczwórnym '''tetraploidami''' itd. Aby uniknąć pomyłek ustalono, że podstawową [[haploidalnośćHaploid|haploidalną]] liczbę chromosomów oznacza się jako ''x'', natomiast aktualną haploidalną liczbę jako ''n''. Na przykład heksaploidalna pszenica zwyczajna (''Triticium aestivum'') zachowuje się jak diploid (jest funkcjonalnym diploidem) i ma liczbę diploidalną ''2n = 6x'', haploidalną ''n = 3x''.

Dla zwierząt poliploidyzacja ma zwykle skutki [[letalnośćDawka śmiertelna|letalne]] (śmiertelne) lub jest powodem występowania poważnych zaburzeń. Istniejące nieliczne gatunki poliploidalne są [[hermafrodytyzmobojnactwo|hermafrodytami]] (np. niektóre [[dżdżownicowate|dżdżownice]] i [[płazińce]]) lub są [[partenogeneza|partenogenetyczne]] (niektóre [[chrząszcze]], [[ćmy]], [[skorupiaki]], [[ryby]] i [[salamandrowate|salamandry]]). Zwierzęta partenogenetyczne zwykle podwajają swoją liczbę chromosomów poprzez [[endomitoza|endomitozę]] ([[replikacja]] bez podziału tuż przez [[mejoza|mejozą]]). [[Rośliny]] są bardziej tolerancyjne jeśli chodzi o liczbę chromosomów i jest ona bardzo powszechna wśród nich. Wg różnych szacunków od 35%<ref name=ewolucja>{{cytuj książkę|imię=Douglas J. |nazwisko=Futuyma |tytuł=Ewolucja |edycja= |miejsce=Warszawa |rok=2008 |wydawca=Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego |isbn =83-235-0577-8}}</ref> do 47%<ref>{{cytuj pismo |nazwisko =Stebbins |imię =G.L. |nazwisko2=Ayala |imię2= F.J. |autor link = |tytuł =The evolution of Darwinism |czasopismo =Scientific American |numer = |wydanie = 253(1) |strony =54—64 |data =1985 |wydawca = |miejsce = |issn = |doi = }}</ref> wszystkich [[rośliny kwiatowenasienne|roślin kwiatowych]] ma liczbę chromosomów będącą wielokrotnością najniższej liczby występującej w danym rodzaju. Ok. 75% [[rośliny naczyniowe|roślin naczyniowych]] odziedziczyło najprawdopodobniej zwielkrotnione zestawy chromosomów od dawnego, poliploidalnego przodka<ref name=ewolucja/>. We florze środkowej Europy mniej więcej połowa roślin jest naturalnymi lub wytworzonymi przez człowieka poliploidami (można tego dokonać np. poprzez zastosowanie [[kolchicyna|kolchicyny]], która niszczy [[Wrzeciono podziałowe|wrzeciono kariokinetyczne]] uniemożliwiając podział komórki). Jako przykłady można podać [[pszenżyto]], ziemniaki, wiele roślin ozdobnych i traw, drzewa owocowe. Odznaczają się one większymi rozmiarami, większą żywotnością i odpornością (dają więc także większe plony).

Jednak w przypadku roślin możliwość krzyżowania jest bardziej skomplikowana. Nowy poliploid może dawać płodne potomstwo tylko wtedy, gdy jego gamety połączą się z gametami o tym samym stopniu ploidalności. Dlatego też poliploidyzacja jest u roślin ważnym mechanizmem [[specjacjaPowstawanie gatunków|specjacji]]. Na przykład, jeśli tetraploid wytworzy gamety o liczbie chromosomów ''2x'' i połączą się one z gametami haploidalnymi ''x'', potomstwo będzie triploidem (''3x'', a więc będzie bezpłodne). W takim wypadku płodność może odzyskać jedynie gdy powstaną w nim komórki heksaploidalne (na skutek nieprawidłowej [[mitoza|mitozy]]), które to komórki będą w stanie tworzyć żywotne gamety. Wiele roślin jest zdolnych do [[rozmnażanie wegetatywnebezpłciowe|rozmnażania wegetatywnego]], które pozwala im "przeczekać" do czasu przywrócenia płodności. Rośliny mają także przewagę ze względu na brak komórek szlaku płciowego (z każdej komórki zdolnej do podziału może powstać klon, u którego w [[gametofit|gametoficie]] może dojść do podwojenia ilości chromosomów i odzyskania płodności).

Nie należy mylić poliploidalności z [[aneuploidalnośćAneuploidia|aneuploidalnością]], która charakteryzuje się niewłaściwą liczbą pojedynczych chromosomów.

== Charakterystyka poliploidów i zastosowanie poliploidalności ==

== Kompleksy poliploidalne ==

== Introgresja ==

Introgresją nazywa się przepływ genów z jednego gatunku do innego. Zazwyczaj dotyczy mieszańców między gatunkami z różnym stopniem ploidalności i prowadzi do jej wzrostu. Ponieważ gatunki podwajają liczbę chromosomów w celu odzyskania płodności, następuje [[introgresja]], czyli przejście genów z gatunku o niższej do wyższej ploidalności. Proces ten nie może zachodzić w odwrotnym kierunku.

== Autopoliploidy, allopoliploidy i allotetraploidy ==

'''Autopoliploidy''' mają zwiększoną liczbę chromosomów pochodzącą z tego samego gatunku (lub nawet tego samego osobnika). Jest to rezultat błędów w [[mitoza|podziale mitotycznym]] lub produkcji gamet o niezredukowanej liczbie chromosomów (po błędach w drugim podziale mejotycznym). Ponieważ posiadanie trzech lub więcej [[chromosomy homologiczne|chromosomów homologicznych]] uniemożliwia powstanie prawidłowych [[biwalenty|biwalentówbiwalent]]ów w mejozie, tworzą się wtedy [[multiwalenty]] - trzy lub więcej połączone chromosomy. Powstałe później gamety są niekompletne, a więc organizm jest bezpłodny.

== Zobacz też ==

* [[Aneuploidia|aneuploidy]]

== Bibliografia ==