Kuna (plemię): Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
Usunięta treść Dodana treść
to nie jest źródło |
integracja (autorzy: [[Wikipedysta:]], [[Wikipedysta:]]... |
||
Linia 1:
'''Kuna''' (''Cuna'') - plemię [[Indianie Ameryki Południowej|Indian]] z pogranicza [[Panama|Panamy]] i [[Kolumbia|Kolumbii]], zamieszkujące autonomiczne terytorium [[Kuna Yala]], w tym panamski archipelag [[San Blas]]. Sąsiadują z [[plemię|plemieniem]] [[Chocó (plemię)|Chocó]].
==
'''Rewolucja Kuna''' odnosi się do wydarzeń, które miały miejsce w 1925 roku. Wówczas tubylcy z plemienia [[Kuna (plemię)|Kuna]] zbuntowali się przeciwko władzom [[Panama|Panamy]], które zmuszały Indian do [[okcydentalizacja|okcydentalizacji]] ich kultury. Skutkiem rewolucji było proklamowanie [[Republika Tule|Republiki Tule]], której istnienie było jednak krótkie. Kiedy Tule zjednoczyło się z Panamą, Kuna utworzyli autonomiczne terytorium nazywane [[comarca|comarką]] tubylczą (rdzenną) [[Kuna Yala]], rząd zagwarantował bezpieczeństwo ludności i kultury Kuna.
== Okoliczności poprzedzające ==
Podczas pierwszych 20 lat niepodległości Panamy, Kunowie mieli poważne sprzeczne interesy z rządem, który starał się wykorzenić ich kulturę, nie szanował ich zwyczajów i władz plemiennych, poza tym zamierzano pozbawić ich ziemi, intendenci i policja "kolonialna" obrażali plemię (jeden ''osadnik'' na jednego tubylca, jest "nie tubylcem").
Ten fakt jest związany z incydentem z 20 kwietnia 1921 roku, który odbył się w [[Narganá]] i [[Corazón de Jesús]]. W tym czasie istniał ruch okcydentalizacji kobiet, który zakładał zmianę ubrań, pozbawienie ich złotych obręczy noszonych w nosie, biżuterii czy naszyjników z monet, które uważano za ozdoby. Ale jedna kobieta uciekła z Narganá, zbiegła do [[Río Azúcar]], skąd pochodziła. Policja w ramach represji uwięziła szóstkę jej dzieci i zięcia, który został uwolniony, w celu odszukania teściowej.
Tamtego dnia w Río Azúcar odbył się kongres Kana, zadecydowano, że nie pozwala się wracać kobiecie, lokalny lider, noszący tytuł [[sáhila]] w imieniu wspólnoty wysłał wiadomość policji, wiadomość ta zakazywała policji kontynuowania poszukiwań. Policjanci nie zwrócili uwagi na wiadomość i wysłali tej samej nocy komisję do Río Azúcar (2 policjantów kolonialnych i 3 tubylczych). Gdy policjanci próbowali zatrzymać niektórych krewnych kobiety wywiązała się bitwa, w której zginęło trzech mieszkańców osady; policjanci zostali zabici maczetami, kiedy uciekali w [[cayuco]] (rodzaj kanu). Trupy policjantów zostawiono w wodzie, przywiązując je do pala wbitego w piasek, aż krewni przybyli zabrać je.
Atmosfera była napięta do stycznia 1925 roku. [[Juan Demóstenes Arosemena]] został gubernatorem prowincji [[Colón (prowincja)|Colón]] i martwił się, że podlegały mu intendencje San Blas i Andrés Mojica, gdzie umacniał się ruch niepodlogłościowy wśród tubylcówo. W związku z tym skontaktował się z sekretarzem Spraw Zagranicznych Horacio F. Alfaro, który znał dobrze działalność Amerykanów: misjonarki [[Anne Coope]] i odkrywcy [[Richard Oglesby Marsh|Richarda Marsha]].
Właściwie Marsh zapoczątkował działania w kierunku "niepodległości". Gdy wrócił do Panamy w styczniu 1925, zastał konflikt między policją a tubylcami, który groził eskalacją, dlatego poprosił o militarną interwencję [[Stany Zjednoczone|Stanów Zjednoczonych]] ze Strefy Kanałowej. Amerykanie mieli objąć protektoratem tubylców. Marsh zredagował '''Declaración de independencia y derechos humanos del pueblo Tule y Darién''' (Deklaracja Niezależności i Praw Człowieka Ludu Tule i Darién). Marsh otrzymał poparcie ambasadora amerykańskiego, który wpłynął na panamski rząd, aby ten podpisał porozumienie pokojowe, które gwarantowało prawa człowieka i prawa polityczne dla ludu Kuna.
== Rewolucja ==
12 lutego 1925, kiedy to zwołano kongres Kuna w [[Ailigandí]], zebrali się tutaj główni przywódcy 45 wiosek i plemion. Obrady trwały 26 dni, zakończyły się decyzją o proklamowaniu niepodległości Republiki Tule. Określono też granice terytorialne nowego państwa.
Z tego powstania pochodzi flaga stworzona przez Wagę Ebinkili (María Colman), wnuczkę kacyka [[Simral Colman|Simrala Colmana]]. Miała ona kształt prostokątny z obwódką, jej środek był czerwony i zawierał [[swastyka|swastykę]].
21 lutego, 10 dni po deklaracji niepodległości (w czasie uroczystości karnawałowych) wybuchła rewolucja tubylcza, która trwała do 27 lutego. Dowodził nią [[Nele Kantule]] i kacyk Colman. Powstańcy wypływali w ''cayucos'' z Ailigandí i [[Cartí]] w celu zaatakowania kwater Policji Państwowej w [[Playón Chico]], [[Río Tigre]], [[Tigantikí]], [[Narganá]], [[Ukapa]] i innych punktach archipelagu, zginęło wielu policjantów. Starcia pochłonęły 27 ofiar śmiertelnych.
4 marca w obecności amerykańskiego ministra [[John G. South|Johna Southa]] podpisano porozumienie pokojowe, obiecano w nim lepsze traktowanie tubylców, poszanowanie ich zwyczajów; nie można było narzucić im zakładania szkół, zapewniono im te same prawa co innym obywatelom. Kana w zamian mieli złożyć broń, wycofać deklarację niepodległości i podporządkować się prawom [[Panama|Panamy]].
[[Kategoria:Plemiona Indian Ameryki Środkowej]]
| |||