Wikipedia

Paleolit środkowy: Różnice pomiędzy wersjami

Przeglądaj historię interaktywnie
[wersja nieprzejrzana][wersja nieprzejrzana]
← poprzednia edycjanastępna edycja →
Usunięta treść Dodana treść
WizualnieWikikod
SieBot (dyskusja | edycje)
271 497 edycji
m robot dodaje: ca:Paleolític mitjà
Tilia (dyskusja | edycje)
Redaktorzy
16 952 edycje
m WP:SK, int., int., int., int., lit.
Linia 1:
'''Środkowy paleolit''' -– odnosi się do charakterystycznych wyrobów kulturowych spotykanych na terenie zachodniej [[Eurazja|Eurazji]]. Odpowiednikiem dla tego terminu odnośnie terenów [[afryka]]ńskich jest Środkowa Epoka Kamienia (MSA -– ''Middle Stone Age''). Proces przechodzenia od [[kultura aszelska|aszelskiej]] tradycji technologicznej do Środkowej Epoki Kamienia znanej z terenów afrykańskich trwał od ok. 300 do 200 tys lat temu zaś koniec MSA wyznacza okres między 50 a 20 tys. lat temu.
 
W okresie MSA broń miotana -– [[oszczep (broń)|oszczeposzczepy]]y coraz częściej wyposażana była w ostrza liściowate jak i specjalnie odbijane odłupki o wcześniej zamierzonym trójkątnym kształcie które służyły jako groty. Zastosowanie kamiennych grotów znacznie zwiększało efektywność podejmowanych przez człowieka działań łowczych. W okresie MSA w zasadzie nie poświadczoneniepoświadczone jest stosowanie padlinożerstwa, zaś śladów zorganizowanych polowań ludzkich dostarcza wiele stanowisk, tj. Klasies River Mouth w [[Republika Południowej Afryki|RPA]]. Na stanowisku tym znaleziono szczątki bowida którego zabito za pomocą broni wyposażonej w kamienny grot. Kolejną cechą MSA jest rozwój narzędzi wykonywanych z kości i kościanych ostrzy broni miotanej grotów i [[harpun|harpunów]]ów. Na stanowisku Klasies River Mouth oraz w jaskiniach Border i Montagu odkrytaodkryto właśnie tego typu zbrojniki które, datowane są na okres między 80 a 66 tys. lat temu. Na stanowisku Katanda (Demokratyczna RepublikRepublika Konga) odkryto szereg płaskich ostrzy i harpunów datowanych na ok. 80 tys. lat temu. Na stanowisku Katanda odkryto szczątki dużych ryb słodkowodnych oraz szczątki większych ryb z gatunku Clarias, do których upolowania najprawdopodobniej używano wspomnianych wyżej harpunów. Innowacją technologiczną w okresie trwania MSA jest pojawienie się technologii wirowej, w wyniku stosowania tej technologiiktórej otrzymywano wydłużone odłupki o równoległych bądź zbieżnych krawędziach.
 
Do zasadniczych zmianazmian dochodzi również w strategii pozyskiwania surowców niezbędnych do produkcji narzędzi kamiennych. W okresie trwania kultury aszelskiej narzędzia produkowano głównie z surowców lokalnych, natomiast narzędzia, do których użyto surowców pozyskiwanych z dalszych odległości (do 40 km), stanowiły 0,1% wszystkich wytworów kamiennych. Na stanowiskach Środkowej Epoki Kamienia poświadczona jest obecność narzędzi wykonanych z surowców pochodzących z odległości ponad 120 km, a udział artefaktów wykonanych z tych surowców może przekraczać 90% wszystkich wyrobów kamiennych.
W Środkowej Epoce Kamienia na stanowiskach Mumbwa ([[Zambia]]) w celowo uformowanej konstrukcji kamiennej znaleziono szczątki ludzkie podobne znalezisko odkryto na stanowisku Taramsa ([[Egipt]]) odkryto szczątki dziecka datowane na 80-50 tys. lat temu są to pierwsze intencjonalne ślady pochówków ludzkich.▼
W jaskini Border odkryto paciorki wykonywane z skorupek jaj strusich, których wiek określany jest na ok 105 tys. lat temu. Paciorki wykonywane z tego samego materiału odkryto w Jaskini Ognisk oraz na stanowisku Nswatugi w Zimbabwe których wiek wyznaczają daty od 52 do 42 tys. lat temu. W jaskini Border odkryto tarze ozdoby wykonane z muszli mięczaków morskich (gatunku Comus).▼
*Do lat 70 XX wieku środkowy paleolit identyfikowano z kompleksem przemysłów mustierskich zamkniętego w przedziale chronologicznym od 120 do 40 tys. lat temu. Dzisiejsze badania zmieniają takie rozumienie terminu środkowy paleolity gdyż początek technologii typowych dla [[kompleks mustierski|przemysłów mustierskich]] rozpoczynają się ok 350-300 tys lat temu. W związku z tym w środkowym paleolicie wydzielane są dwie fazy: ▼
'''1''' - wczesny środkowy paleolit zamknięty w przedziale między 350/300 a 120 tys. lat temu.▼
 
▲W Środkowej Epoce Kamienia na stanowiskach Mumbwa ([[Zambia]]) w celowo uformowanej konstrukcji kamiennej znaleziono szczątki ludzkie. podobnePodobne znalezisko odkryto na stanowisku Taramsa ([[Egipt]]): odkryto szczątki dziecka datowane na 80-50 tys. lat temu. sąSą to pierwsze intencjonalne ślady pochówków ludzkich.
'''2''' - młodszy środkowy paleolit którego początek przypada ok 120 tys. lat temu, zaś jego koniec to okres ok 40/30 tys. lat temu. ▼
W Środkowym paleolicie mamy do czynienia z początkami organizacji grup ludzkich proces ten może poświadczyć analiza stanowiska [[Bilzinsleben]] znajdującego się na terenie [[Turyngia|Turyngii]] (wsch. [[Niemcy]]). Na stanowisku tym datowanym na okres 340-280 tys. lat temu wydzielić można kilka stref funkcjonalnych, strefę obróbki narzędzi kamiennych miejsce wyrzucania odpadków miejsca eksploatacji środowiska wodno-lądowego oraz centralny brukowany plac na którym odkryto obecność szałasowych form mieszkalnych. ▼
Okres środkowego paleolitu wiążę z rozwojem obiektów mieszkalnych które zaczęto wykonywać z coraz lepszych materiałów. Punkty osadnicze lokalizowane były na zbiegu różnych ekosystemów co umożliwiało wydajniejsze korzystanie z zasobów środowiskowych. W Europie poświadczone jest pięć głównych typów obiektów mieszkalnych:▼
 
▲W jaskini Border odkryto paciorki wykonywane z skorupek jaj strusich, których wiek określany jest na ok. 105 tys. lat temu. Paciorki wykonywane z tego samego materiału odkryto w Jaskini Ognisk oraz na stanowisku Nswatugi w Zimbabwe. którychIch wiek wyznaczają daty od 52 do 42 tys. lat temu. W jaskini Border odkryto tarzetakże ozdoby wykonane z muszli mięczaków morskich (gatunku Comus).
'''1''' - obstawy kamienne lokalizowane na terenach otwartych np stanowisko Vilas Ruivas ([[Portugalia]]) jak i pod nawisami skalnymi np. Jaskinia [[Biśnik]] - Polska.▼
 
▲* Do lat 70. XX wieku środkowy paleolit identyfikowano z kompleksem przemysłów mustierskich zamkniętegozamkniętym w przedziale chronologicznym od 120 do 40 tys. lat temu. Dzisiejsze badania zmieniają takie rozumienie terminu środkowy paleolitypaleolit, gdyż początek technologii typowych dla [[kompleks mustierski|przemysłów mustierskich]] rozpoczynająrozpoczyna się ok. 350-300 tys lat temu. W związku z tym w środkowym paleolicie wydzielane są dwie fazy:
'''2''' - jamy-półziemianki Combe Capelle ([[Francja]]), czasami pokryte konstrukcją drewnianą - Combe Grenal (Francja).▼
▲'''1''' -– wczesny środkowy paleolit, zamknięty w przedziale między 350/300 a 120 tys. lat temu.
 
▲'''2''' -– młodszy środkowy paleolit, którego początek przypada ok. 120 tys. lat temu, zaś jego koniec to okres ok. 40/30 tys. lat temu.
'''3''' - bruki kamienne, na których rozmieszczane były konstrukcje zadaszeniem np. stanowisko Baume Bonne (Francja).▼
 
▲W Środkowymśrodkowym paleolicie mamy do czynienia z początkami organizacji grup ludzkich. procesProces ten może poświadczyć analiza stanowiska [[Bilzinsleben]] znajdującego się na terenie [[Turyngia|Turyngii]] (wsch. [[Niemcy]]). Na stanowisku tym, datowanym na okres 340-280 tys. lat temu, wydzielić można kilka stref funkcjonalnych, strefę obróbki narzędzi kamiennych, miejsce wyrzucania odpadków, miejsca eksploatacji środowiska wodno-lądowego oraz centralny brukowany plac, na którym odkryto obecność szałasowych form mieszkalnych.
'''4''' - konstrukcje drewniane lokalizowane pod nawiasami skalnymi - Becov ([[Czechy]]).▼
 
▲Okres środkowego paleolitu wiążęwiąże się z rozwojem obiektów mieszkalnych, które zaczęto wykonywać z coraz lepszych materiałów. Punkty osadnicze lokalizowane były na zbiegu różnych ekosystemów, co umożliwiało wydajniejsze korzystanie z zasobów środowiskowych. W Europie poświadczonepoświadczonych jest pięć głównych typów obiektów mieszkalnych:
'''5''' - konstrukcje, do których wzniesienia użyto surowca kościanego, np. stanowisko Mołodowa ([[Ukraina]]).▼
 
▲'''1''' -– obstawy kamienne lokalizowane na terenach otwartych, np. stanowisko Vilas Ruivas ([[Portugalia]]), jak i pod nawisami skalnymi, np. Jaskinia [[Biśnik]] -– Polska.
W okresie rozwoju środkowego paleolitu w Europie poświadczona jest obecność stanowisk na których myśliwi przeprowadzali selekcje gatunkową i wiekową zabijanych zwierząt (np. stanowisko Mauran(Francja) datowane na okres 200-100 tys. lat temu). Stanowiska o podobnym charakterze znane są również z terenów dzisiejszej Polski - stanowisko [[Zwoleń]] koło [[Radom]]ia. Zapewne z troski o reprodukcje stad łowcy polowali głównie na jednostki młodsze i dojrzałe z przewagą samców. ▼
 
Łowcy środkowopaleolityczni wykorzystywali topografie terenu w celu tworzenia naturalnych pułapek na zwierzynie co poświadczone jest m.in na stanowisku w Zwoleniu koło Radomia gdzie szczątki zabijanych koni znajdowały się w kopalnej dolinie.▼
▲'''2''' -– jamy-półziemianki Combe Capelle ([[Francja]]), czasami pokryte konstrukcją drewnianą -– Combe Grenal (Francja).
 
▲'''3''' -– bruki kamienne, na których rozmieszczane były konstrukcje z zadaszeniem, np. stanowisko Baume Bonne (Francja).
 
▲'''4''' -– konstrukcje drewniane lokalizowane pod nawiasaminawisami skalnymi -– Becov ([[Czechy]]).
 
▲'''5''' -– konstrukcje, do których wzniesienia użyto surowca kościanego, np. stanowisko Mołodowa ([[Ukraina]]).
 
▲W okresie rozwoju środkowego paleolitu w Europie poświadczona jest obecność stanowisk, na których myśliwi przeprowadzali selekcje gatunkową i wiekową zabijanych zwierząt (np. stanowisko Mauran (Francja) datowane na okres 200-100 tys. lat temu). Stanowiska o podobnym charakterze znane są również z terenów dzisiejszej Polski -– stanowisko [[Zwoleń]] koło [[Radom]]ia. Zapewne z troski o reprodukcjereprodukcję stad łowcy polowali głównie na jednostki młodsze i dojrzałe z przewagą samców.
▲Łowcy środkowopaleolityczni wykorzystywali topografietopografię terenu w celu tworzenia naturalnych pułapek na zwierzyniezwierzynę, co poświadczone jest m.in. na stanowisku w Zwoleniu koło Radomia, gdzie szczątki zabijanych koni znajdowały się w kopalnej dolinie.
 
Na stanowisku Schoningen w okolicach [[Hanower]]u odkryto trzy okazy broni miotanej wykonanej z drewna świerkowego; wiek tych okazów szacuje się na ok. 400 tys. lat temu, w związku z tymczym są to najstarsze egzemplarze włóczni drewnianych na świecie. W środkowym paleolicie dochodzi do stałego postępu technologicznego, który wyraża się przez upowszechnieniuupowszechnienie się techniki wiórowej oraz standaryzacjastandaryzację surowców używanych do produkcji narzędzi, jak i standaryzacjistandaryzację typów tych narzędzi.▼
 
Kolejnych rewolucyjnych informacji dostarczają badania izraelskiego antropologa Barucha Arensburga, który po analizie szczątków [[neandertalczyk]]a pochodzących z jaskini Kebra ([[Izrael]]) stwierdził występowanie dobrze zachowanej kości gnykowej niezbędnej w wydawaniu artykułowanych dźwięków przez człowieka współczesnego. Wyniki badań Arensbuurga radykalnie zmieniły poglądy badaczy, którzy wcześniej przypisywali umiejętność posługiwania się mową jedynie człowiekowi współczesnemu.▼
 
O umiejętności abstrakcyjnego myślenia przez neandertalczyków mogą poświadczać znaleziska z jaskini Morin znajdującej się w Hiszpanii, gdzie odkryto kości oraz kamienie zaopatrzone w nacięcia, które układają się w symetryczne wzory. Kolejnym przejawem abstrakcyjnego myślenia przez neandertalczyków dostarczająsą analizy ich pochówków. Na stanowiskach La Ferrassie i [[La Moustier|Le Moustier]] (departament Dordogne) poświadczona jest obecność celowo wykopanych jam o kształtach zbliżonych do prostokąta bądź o zarysie owalnym. Szczątki neandertalczyków ułożone były w pozycji wyprostowanej bądź skurczonej. Na stanowisku Le Moustier jama grobowa nakryta była płytami kamiennymi. ▼
 
▲Na stanowisku Schoningen w okolicach [[Hanower]]u odkryto trzy okazy broni miotanej wykonanej z drewna świerkowego; wiek tych okazów szacuje się na ok. 400 tys. lat temu, w związku z tym są to najstarsze egzemplarze włóczni drewnianych na świecie. W środkowym paleolicie dochodzi do stałego postępu technologicznego który wyraża się przez upowszechnieniu się techniki wiórowej oraz standaryzacja surowców używanych do produkcji narzędzi jak i standaryzacji typów tych narzędzi.
▲Kolejnych rewolucyjnych informacji dostarczają badania izraelskiego antropologa Barucha Arensburga, który po analizie szczątków [[neandertalczyk]]a pochodzących z jaskini Kebra ([[Izrael]]) stwierdził występowanie dobrze zachowanej kości gnykowej niezbędnej w wydawaniu artykułowanych dźwięków przez człowieka współczesnego. Wyniki badań Arensbuurga radykalnie zmieniły poglądy badaczy którzy wcześniej przypisywali umiejętność posługiwania się mową jedynie człowiekowi współczesnemu.
▲O umiejętności abstrakcyjnego myślenia przez neandertalczyków mogą poświadczać znaleziska z jaskini Morin znajdującej się w Hiszpanii, gdzie odkryto kości oraz kamienie zaopatrzone w nacięcia, które układają się w symetryczne wzory. Kolejnym przejawem abstrakcyjnego myślenia przez neandertalczyków dostarczają analizy ich pochówków. Na stanowiskach La Ferrassie i [[La Moustier|Le Moustier]] (departament Dordogne) poświadczona jest obecność celowo wykopanych jam o kształtach zbliżonych do prostokąta bądź o zarysie owalnym. Szczątki neandertalczyków ułożone były w pozycji wyprostowanej bądź skurczonej. Na stanowisku Le Moustier jama grobowa nakryta była płytami kamiennymi.
=== Bibliografia ===
* [[Janusz K. Kozłowski]]. "Wielka Historia Świata", t. I Świat przed "rewolucją" neolityczną, wyd. Fogra Kraków 2004.
* Janusz K. Kozłowski. "Archeologia Prahistoryczna", Część I Starsza Epoka Kamienia, Nakładem Uniwersytetu Jagiellońskiego. Kraków 1972.
* [[Piotr Kaczanowski, Janusz K. Kozłowski]], "Wielka Historia Polski", t.1 Najdawniejsze dzieje ziem polskich (do VII w.), wyd. Fogra Kraków 1998.
* Janusz K. Kozłowski (opracowanie naukowe) "Encyklopedia historyczna świata: tom I Prehistoria", Agencja Publicystyczno-Wydawnicza Opres, Kraków 1999.
* [[Bolesław Ginter]], Janusz K. Kozłowski. "Technika obróbki i typologia wyrobów kamiennych paleolitu, mezolitu i neolitu", wydanie trzecie. Wyd. PWN Warszawa 1990.
* [[J.Desmond Clark]]. "Prahistoria Afryki", wyd. PWN Warszawa 1978.
 
{{Paleolit}}
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/wiki/Paleolit_środkowy”