Spisek lekarzy kremlowskich: Różnice pomiędzy wersjami

 

'''Spisek lekarzy kremlowskich''' – jedna z największych [[prowokacja|prowokacji]] politycznych w [[ZSRR]] o kontekście [[antysemityzm|antysemickim]], mająca miejsce w latach [[1952]]-[[1953]], niezakończona wskutek śmierci jednego z głównych jej inspiratorów, [[Józef Stalin|Józefa Stalina]]. Jej głównym celem politycznym było rozpętanie powszechnego terroru i kolejnych [[czystek]] w [[KPZR|partii komunistycznej]] i strukturach państwowych [[ZSRR]] (wzorowanych na [[wielka czystka|czystkach stalinowskich]] z lat [[1936]]-[[1938]]).

 

== Początek ==

 

Plan prowokacji (zmierzający do wytoczenia [[syjonizm|antysyjonistycznego]] [[proces pokazowy|procesu pokazowego]]) zainspirował Józef Stalin, który za pomocą [[Ministerstwo Bezpieczeństwa Państwowego ZSRR|Ministerstwa Bezpieczeństwa Państwowego ZSRR]] (MGB) zorganizował nagonkę na część środowisk sowieckich [[Żydzi (naród)|Żydów]]. Zapoczątkowano ją w [[1948]] pod [[propaganda|propagandowym]] hasłem "walki z [[kosmopolityzm]]em oraz wpływami zachodnimi" - była to reakcja Stalina na niepożądane dla Sowietów skutki powstania państwa [[Izrael]] (mimo iż ZSRR jako pierwszy formalnie uznał to państwo), kiedy to władze ZSRR zaczęły podejrzewać środowiska żydowskie w ZSRR o sprzyjanie państwu izraelskiemu. Prześladowania, mające miejsce od 1948, objęły głównie Żydów uczestniczących aktywnie w ówczesnym życiu politycznym ZSRR. MGB inspirowało i organizowało kampanię propagandową i represyjną pod hasłem "walki z [[syjonizm]]em", który miał rzekomo zagrażać ZSRR, poprzez domniemane akty [[sabotaż]]u i dywersji gospodarczej (tzw. szkodnictwa).

 

== Prowokacja ==

MGB opracowała wstępne założenia prowokacji już na jesieni [[1952]], jednak rozpoczęcie całej akcji przełożono o kilka miesięcy, z uwagi na mający się odbyć w październiku XIX zjazd partii komunistycznej. [[13 stycznia]] [[1953]] partyjna gazeta "[[Prawda (gazeta)|Prawda]]" podała informacje o rzekomym "spisku lekarzy", którego celem miało być pozbawienie głównych przywódców ZSRR życia w wyniku niewłaściwego leczenia. Sprawa została [[propaganda|propagandowo]] nagłośniona przez wszystkie publikatory w ZSRR, rozpętano jednocześnie publiczną nagonkę na "potworów i morderców, którzy depczą święty sztandar nauki i kryją się pod płaszczykiem szanowanego i szlachetnego zawodu lekarza i badacza". Lekarzom zarzucono jednocześnie szpiegostwo na rzecz wywiadu [[Wielka Brytania|brytyjskiego]] i [[USA|amerykańskiego]], które miały rzekomo działać w ZSRR poprzez "skorumpowane żydowskie organizacje [[nacjonalizm|nacjonalistyczno]]-[[burżuazja|burżuazyjne]]". Stalin (chociaż zaplanował prowokację i wiedział o dacie jej rozpoczęcia), wykorzystał te informacje do oczyszczenia służb bezpieczeństwa, krytykując je za opieszałość, liberalizm, brak czujności i niewykrycie spisku. Celem Stalina byli ludzie znajdujący się w organach bezpieczeństwa państwowego związani z [[Ławrientij Beria|Ławrientijem Berią]], którzy z różnych względów stali się niewygodni lub postrzegani byli jako potencjalne zagrożenie - w lutym [[1953]] w MGB nie pozostał ani jeden funkcjonariusz narodowości żydowskiej.

 

 

Pod koniec 1952 w ZSRR (w czasie rozpoczęcia procesu Slansky`ego w Czechosłowacji), podczas gdy "spisek lekarzy" nie był jeszcze nagłaśniany publicznie, oczekując na realizację przez MBG - Józef Stalin zlecił zaufanym służbom praktyczne wdrożenie prowokacji dotyczącej "spisku lekarzy". Sprawa rozpoczęła się od donosu lekarki Lidii Timaszuk (osoby o statusie tajnego współpracownika MGB) z lecznicy na [[Kreml]]u, która poinformowała Stalina w grudniu 1952 o zamiarze jego uśmiercenia przez lekarzy-specjalistów z kremlowskiego szpitala, w większości będącymi pochodzenia żydowskiego. Zamiar uśmiercenia według donosu miał dotyczyć także grupy wysokich funkcjonariuszy partii komunistycznej, rządu ZSRR i wojska. Szef MGB Siemion Ignatiew wraz z zastępcą Matremianem Riuminem otrzymali niezwłocznie rozkaz dostarczenia "dowodów" na te oskarżenia. Stalin zakomunikował im, iż "jeśli nie uda wam się zdobyć przyznania się do winy lekarzy, skrócimy was o głowę" (według relacji przedstawionej przez [[Nikita Chruszczow|Chruszczowa]] na XX zjeździe partii komunistycznej w [[1956]]). Szybko aresztowano "lekarzy szkodników", byli to kolejno: J. Etinger, A. Feldman, [[Aleksandr Grinsztejn]], P. Jegorow, G. Majorow, B. Kogan, W. Winogradow oraz M. Wowsi.

 

== Śledztwo ==

 

== Skutki ==

Wkrótce po doniesieniach prasowych o "spisku lekarzy" i zapadnięciu wyroków skazujących, w ZSRR rozpoczęła się wielka kampania antysemicka. [[20 stycznia]] [[1953]] Lidia Timaszuk, autorka donosu do Stalina (i jednocześnie tajny współpracownik MGB, o czym wówczas opinia publiczna nie wiedziała), została odznaczona [[Order Lenina|Orderem Lenina]]. Prasa sowiecka rozpisywała się o jej zasługach dla ZSRR, przyrównując ją do [[Joanna d'Arc|Joanny d'Arc]] i nazywając "wielką córą narodu radzieckiego". Wkrótce [[mass media|publikatory]] w ZSRR ogłosiły Timaszuk "wyzwolicielką ojczyzny od zaprzysięgłych wrogów". Równolegle rozpoczęło się wyrzucanie osób narodowości żydowskiej ze szpitali, laboratoriów, placówek naukowych, uczelni medycznych (w szczególności z [[Katedra (jednostka organizacyjna)|katedr]]). Niektóre instytucje straciły ok. 50 [[procent]] personelu. Zakazano również wydawania książek, których autorami byli Żydzi. Zabroniono nawet stosowania leków, które opracowali żydowscy lekarze. Na skutek kampanii propagandowej wielu ludzi bezrefleksyjnie uwierzyło w pierwsze doniesienia "Prawdy" z 13 stycznia 1953, dotyczące "spisku lekarzy", dochodziło na tym tle do pobić osób narodowości żydowskiej - przybierających również formę [[pogrom]]ów. Sytuacja środowiska lekarzy w ZSRR, w związku z "wykryciem" domniemanego spisku, stała się kłopotliwa. Ryzykowne stało się wykonywanie zawodu lekarza, w szczególności dla osób narodowości żydowskiej. MGB stosowały również represje i aresztowania (również wobec lekarzy nie-Żydów), często na skutek zadenuncjowania przez pacjentów.

 

 

Sprawa "spisku lekarzy" zakończyła się wraz z nagłą śmiercią [[Józef Stalin|Józefa Stalina]] w dniu [[5 marca]] [[1953]] - zbiegiem okoliczności w dniu święta [[Purim]] - i nie została doprowadzona do końca. Aresztowani lekarze, którzy zdołali przeżyć, zostali zwolnieni. Na wolność wyszedł także były wiceminister spraw zagranicznych ZSRR [[Iwan Majski]] (zaufany człowiek [[Wiaczesław Mołotow|Wiaczesława Mołotowa]]), aresztowany [[19 lutego]] 1953 w związku ze "spiskiem lekarzy" (pod zarzutami działalności agenturalnej na rzecz wywiadu brytyjskiego) i skazany na 6 lat więzienia. Majski został zwolniony w 1956 roku, a w 1960 roku został rehabilotowany.

 

== Bibliografia ==

 

[[Kategoria:Stalinizm]]