Fryderyk I Dzielny: Różnice pomiędzy wersjami

'''Fryderyk I Dzielny''', [[język niemiecki|niem.]] ''Friedrich I. der Freidige'' (ur. [[1257]], zm. [[16 listopada]] [[1323]] r. wna zamku [[Wartburg (zamek)|WartburguWartburg]] w obecnym [[Eisenach]]) – [[władcy Turyngii|landgraf Turyngii]] od [[1298]] (do [[1307]] z bratem [[Diezmann]]em), [[margrabiowie Miśni|margrabia Miśni]] [[1291]]–[[1296]] i od [[1307]], z dynastii [[Wettynowie|Wettinów]].

Po śmierci w 1268 [[Konradyn (książę Szwabii)|Konradyna]], ostatniego przedstawiciela męskiej linii [[Hohenstaufowie|Hohenstaufów]], matka Fryderyka podniosła w imieniu syna zgłosiła roszczenia do dziedzictwa tego rodutronu, jej zabiegi o koronę dla syna nie zakończyły się jednak bezskuteczniepowodzeniem.

Wraz z młodszym bratem [[Diezmann|Dytrykiem (zwanym Diezmannem)]] wystąpił także przeciwko ojcu. Ten źle ich traktował, a w 1270 wygnał ich matkę. W latach 80. XIII w. doszło do wojny obu braci z ojcem. Jej przyczyną były starania tego ostatniego o uznanie jego spadkobiercą ich młodszego brata przyrodniego. W efekcie ojciec musiał przyznać im w 1281 palatynat saski, a w latach 1289–1290 zgodzić się na dopuszczenie do współrządów oraz oddać im część Miśni. Zrealizowaniu tego ostatniego postanowienia zapobiegł kuzyn [[Fryderyk Tuta]], który opanował ten teren.

Po śmierci Tuty w 1291 Fryderyk i Diezmann opanowali Miśnię – ojcu pozostawili wyłącznie [[Landsberg (Saksonia-Anhalt)|Landsberg]], który ten sprzedał [[władcy Brandenburgii|margrabiom brandenburskim]]. Zgodnie z układem między braćmi Fryderyk został margrabią Miśni, a Diezmann otrzymał tzw. Osterland. Z kolei w 1294 ojciec, mimo zawartego rok wcześniej układu z Diezmannem o następstwie tego ostatniego w Turyngii, sprzedał ją wybranemu w 1292 na [[władcy Niemiec|króla Niemiec]] [[Adolf z Nassau|Adolfowi z Nassau]]. Król Adolf posiadałzgłaszał także roszczenia dowobec Miśni, uważając, że po śmierci Tuty powinna ona powrócić jako opuszczone lenno do [[Święte Cesarstwo Rzymskie Narodu Niemieckiego|Rzeszy]]. Pokonał wówczas braci, którzy w 1296 opuścili Miśnię. Diezmann udał się na [[Łużyce]], a Fryderyk do [[Henryk Karyncki|Henryka Karynckiego]] (szwagra Fryderyka) – uczestniczył później w jego podróżach do [[Włochy|Włoch]], [[Wiedeń|Wiednia]] i [[Praga|Pragi]], a także współpracował z opozycją wobec króla Adolfa.

Po śmierci Adolfa w 1298 bracia podjęli wojnę przeciwko jego następcy [[Albrecht I Habsburg|Albrechtowi I Habsburgowi]]. Zdołali opanować większą część Turyngii, choć wojna toczyła się ze zmiennym szczęściem (Albrecht oblegał nawet braci wna zamku [[Wartburg (zamek)|WartburguWartburg]]). W 1307 bracia zdołali pokonać Albrechta i opanować Miśnię, a sytuację rozwiązała ostatecznie śmierć Albrechta. W tym samym roku, podczas ataku na [[Lipsk]] zginął Diezmann, a zatem Fryderyk, także z powodu odsunięcia żyjącego wciąż ojca, został jedynym władcą Miśni i Turyngii, choć nadal prowadził walki z niektórymi miastami oraz z [[Brandenburgia|Brandenburgią]].

Ciężko chory od 1321 został odsunięty od rządów, które odtąd zamiast niego sprawowała żona. Zmarł dwa lata później. Fryderyk był dwukrotnie żonaty. W 1286 poślubił Agnieszkę, córkę [[Meinhard II Tyrolski|Meinharda II]], hrabiego [[Gorycja|Gorycji]] i [[Tyrol (region)|Tyrolu]] oraz księcia [[Karyntia|Karyntii]]. Zmarła ona w 1293. Z tego małżeństwa pochodził syn Fryderyk, który zginął jeszcze za życia ojca w 1315. W 1300 ożenił się z Elżbietą z Lodbeburg-Arnshaugk, zmarłą w 1359, z którą miał córkę Elżbietę, żonę [[landgrafowie, książęta i wielcy książęta Hesji|landgrafa Hesji]] [[Henryk II Żelazny|Henryka II Żelaznego]] oraz syna [[Fryderyk II Poważny|Fryderyka II Poważnego]], który po śmierci ojca został jego następcą. Początkowo, jako małoletni, znajdował się pod kuratelą matki.