Bóg: Różnice pomiędzy wersjami

[wersja przejrzana][wersja przejrzana]
Usunięta treść Dodana treść
m Anulowanie wersji nr 19718973 autora Spike78 ah nie tu
Minpis (dyskusja | edycje)
UWAGA! Zastąpienie treści hasła bardzo krótkim tekstem: „OBAMA JEST FAŁSZYWYM PROROKIEM???”
Linia 1:
OBAMA JEST FAŁSZYWYM PROROKIEM???
{{źródła}}
 
[[Plik:Creation of the Sun and Moon face detail.jpg|200px|right|thumb|Bóg Ojciec na fresku [[Michał Anioł|Michała Anioła]]]][[Plik:Allah-green.svg|200px|right|thumb|Kaligrafia imienia [[Allah]]]][[Plik:Altes Museum - Antikensammlung 058.JPG|right|thumb|200px|[[Zeus]], [[posąg]] [[sztuka starożytnej Grecji|antyczny]]]]
[[Plik:God2-Sistine Chapel.png|thumb|200px|Stworzenie [[Adam i Ewa|Adama]]]]
 
'''Bóg''' lub '''bóstwo''' – pojęcie istoty nadprzyrodzonej leżące u podstaw większości [[religia|wierzeń religijnych]]. Zajmuje się nim [[teologia]], a także [[filozofia]] i jest ono uważane za zagadnienie [[Metafizyka klasyczna|metafizyczno]]-[[Egzystencjalizm (filozofia)|egzystencjalne]]. Ze względu na duże zróżnicowanie rozumienia tego [[pojęcie|pojęcia]], trudno jest o jego jednoznaczną [[definicja|definicję]]. Jako najbardziej różniące się od siebie, należy wyodrębnić definicje używane przez popularne [[religia|religie]] [[politeizm|politeistyczne]] i [[monoteizm|monoteistyczne]], [[deizm]], [[panteizm]] oraz [[panenteizm]]. Wśród religii monoteistycznych należy wyróżnić [[monoteizm trynitarny]].
 
Najbardziej powszechnie pod pojęciem '''bóg''' ([[:Kategoria:Bóstwa|bóstwo]]) rozumie się określenie istot będących przedmiotem [[kult religijny|kultu religijnego]]. Czasem bogami określa się tylko niektóre (najważniejsze) z tych istot, dla innych rezerwując inne określenia ([[Półbóg|półbogowie]], [[heros]]i, [[Święty|święci]], [[duchy przodków]], [[anioł]]y itd.).
 
== Atrybuty boskości ==
Często spotykanymi w religiach – zwłaszcza monoteistycznych – atrybutami boskości są między innymi:
* [[Nieśmiertelność|immortalizm]] (bóg jest nieśmiertelny)<ref>Chrześcijaństwo:Ks. Przysłów 12,28; List do Rzymian 1,23; Judaizm: Psalm 102,25-28; Islam: www.transazja.pl/pl-5_1-art163.html; Mitologia grecka:free.of.pl/m/mysticearth/mitologia/gr/olimp.html; Sumer:www.edukator.pl/index.php?page=588; </ref>
* [[omnipotencja]] (bóg jest wszechpotężny){{fakt}}
* [[omniprezencja]] (bóg jest wszechobecny){{fakt}}
* [[omniscjencja]] (bóg jest wszechwiedzący){{fakt}}
* [[omnibenewolencja]] (bóg jest wszechmiłosierny){{fakt}}
* [[immanencja]] (bóg jest źródłem wewnętrznym istoty rzeczy){{fakt}}
* [[Transcendencja (filozofia)|transcendencja]] (bóg wykracza poza istotę stworzenia i nie może być pojęty rozumem){{fakt}}
* [[świętość]] <ref>[[Biblia]] 1 Piotr 1:16 , [[Koran]] 59:22-24 , [[Wedy]] podają iż bogowie są święci, np. Waruna </ref>
* [[sprawiedliwość]] <ref>[[Biblia]] Rzym. 3:4 , [[Koran]] 4:40 , [[Wedy]] podają znaczną liczbę sprawiedliwych</ref>
Połączenie niektórych z tych cech z obecnością [[zło|zła]] może prowadzić do logicznych [[paradoks]]ów np., doskonale sprawiedliwy bóg musi wymierzyć karę za grzech człowieka, z drugiej zaś strony przed wymierzeniem kary powstrzymuje boga doskonała miłość (zobacz też: [[problem zła]], [[teodycea]], [[Gottfried Wilhelm Leibniz|Leibniz]], ''Essais de Théodicée sur la bonté de Dieu, la liberté de l'homme et l'origine du mal''). Paradoks jest możliwy także bez odwoływania sie do zła, np. w starożytnym problemie filozoficznym (tzw. [[paradoks omnipotencji]]): ''Czy wszechmogący Bóg może stworzyć tak ciężki kamień którego nie mógłby unieść?'' Niektóre z nich są wzajemnie lub wewnętrznie sprzeczne, lecz według niektórych religii bóg może być np. jednocześnie transcendentny i immanentny, ponieważ nie obowiązują go znane nam prawa [[logika|logiki]], zatem zarówno poszczególne jego cechy jak też ich zestawienie nie muszą być logicznie spójne.
Wg chrześcijaństwa człowiek jest powołany do osobowej wspólnoty miłości z Bogiem. Jednakże konstytutywną cechą osoby jest wolna wola, człowiek może więc odrzucić Boga, łamiąc wierność własnym przekonaniom (sumieniu). Tak pojmowane piekło rozumiane jest nie tyle jako kara boża, co wolny wybór człowieka. Tak więc możliwość wyboru zła jest konsekwencją wolnej woli człowieka, bez której nie mógłby być on osobą. Natomiast istnienie zła fizycznego tłumaczone jest tym, że świat to miejsce kształtowania duszy, zaś hedonistyczny raj nie spełniałby tej funkcji.
Często pojmowany jest także jako [[absolut]].
 
== Religie ==
[[Religia|Religie]] ze względu na liczbę występujących w nich bogów można podzielić na:
* [[Monoteizm|religie monoteistyczne]] – w których występuje jeden bóg:
** [[judaizm]] – [[Bóg w judaizmie]] jest jednoosobowy i niepodzielny. Tworzenie wizerunków Boga zostało zakazane we wczesnym judaizmie. Posiada wiele imion, którym czasami przypisywano magiczną moc. W [[Biblia|Biblii]] określa się go czteroliterowym skrótem [[JHWH]], który oznacza po hebrajsku "Ten, który jest" (lub "Ten, który staje się"). Wymawianie tego skrótu jest jednak zabronione (aby uniemożliwić przyzywania imienia Boga w zaklęciach magicznych) i dlatego w modlitwach, pieśniach itp. wyznawcy judaizmu stosują określenia zastępcze takie jak ''Adonai'' – znaczące po hebrajsku "Mój wielki Pan" lub ''Ha-Szem'' – dosł. "Imię". W judaizmie występują jednak też "emanacje Boga" takie jak "Duch Święty" i "Szechina" – czyli Boża Obecność i Pierwiastek Żeński. Historycznie rozwijająca się koncepcja Boga widoczna jest w Pięcioksięgu ([[Tora]]) i w nauce proroków (Prorocy).
** [[chrześcijaństwo]] – Bóg zarówno w pojęciu [[katolicyzm|katolickim]], [[prawosławie|prawosławnym]], jak i w głównych nurtach [[protestantyzm]]u stanowi jedność w trzech osobach ([[Trójca Święta]]: ''[[Bóg Ojciec]]'', ''[[Syn Boży]]'' i ''[[Duch Święty]]''), przy czym każda z tych osób jest pełnią Boga, tym samym Bogiem, który jest jeden. Również [[Ruch Rastafari|rastafarianizm]] zna [[Trójca Święta|Trójcę Świętą]]. Wiara w [[Jezus Chrystus|Jezusa Chrystusa]] jako Syna Bożego, narodzonego z kobiety (człowieka), zbawiciela oraz [[Pomazaniec|mesjasza]] jest uważana za cechę wyróżniającą chrześcijaństwo spośród innych religii. Niektóre wyznania chrześcijańskie posiadają odrębne poglądy na istotę Boga (m.in. [[antytrynitaryzm]]). [[Teologia|Teologiczne]] korzenie chrześcijaństwa, w tym koncepcja Boga, tkwią w [[judaizm]]ie. Wewnątrz [[chrześcijaństwo|chrześcijaństwa]], w ramach różnych wyznań, istnieją pewne różnice w postrzeganiu Boga i jego relacji z ludźmi. Z powodu wiary w Trójcę Świętą chrześcijaństwo nie jest uznawane przez [[muzułmanin|muzułmanów]] za religię monoteistyczną (Koran 4:171).
** [[islam]] – tutaj Bóg jest ściśle jeden, niepodzielny i nieposiadający żadnych "osób" czy emanacji. Nie posiada też żadnego imienia ani wizerunku. Arabskie słowo [[Allah]] znaczy po prostu "Bóg". Nie ma jednak zakazu wypowiadania tego słowa. Teologiczne korzenie Islamu, w tym koncepcja Boga, tkwią w judaizmie: uznawany jest autorytet proroków Izraela, a nauka Jezusa z Nazaretu jest traktowana jako nauka jednego z proroków, spośród których największym prorokiem jest [[Mahomet]]. Wiara w [[Mahomet]]a jako wysłannika bożego, który przyszedł odnowić monoteizm religii jest uważana za cechę wyróżniającą islam wśród innych religii.
** [[sikhizm]] – pojęcie Boga w sikhizmie jest analogiczne do islamu oraz [[monizm]]u [[hinduizm|hinduistycznego]]. Sikhowie uważają, że Bóg posiada wiele imion i obliczy i wszystkie one są równouprawnione – jednak najdoskonalszą jego formą jest Bóg abstrakcyjny, bezforemny.
 
* religie dualistyczne - w których występuje dwóch, niemal równorzędnych bogów, reprezentujących przeciwstawne aspekty kosmosu ([[dobro (etyka)|dobro]] i [[zło]]; [[kobieta|kobiecość]] i [[mężczyzna|męskość]]).
** [[Zaratusztrianizm|zoroastryzm]] – Bóg występuje tu w dwóch osobach – Oblicza Dobrego ([[Ormuzd|Ahura Mazda]], [[Ormuzd]]) i Oblicza Złego ([[Aryman|Angra Manju]], [[Aryman]]), które pozostają z sobą w stałym konflikcie.
** [[manicheizm]]
** [[wicca]] – dzieli świat na dwa przeciwległe pierwiastki: żeński i męski, które odzwierciedlone są w Boskiej Parze Bogini-Matki i Rogatego Boga, czczonej pod różnymi imionami.
 
* [[Plik:Swiatowit3011.jpg|right|thumb|200px|Słowiański posąg, tzw. "[[Światowid ze Zbrucza]]", przedstawiający m.in. panteon głównych bóstw słowiańskich.]] [[politeizm|religie politeistyczne]] – w których występują grupy bogów, zwykle dość duże, zwane [[panteon]]ami, rzadziej jedynie kilku. Każdy bóg jest zazwyczaj przyporządkowany do dziedziny (często też grupy ludzi lub miejsca), którą się opiekuje. Często tworzy się porównania, który bóg jednej religii odpowiada któremu bogu innej, jeśli opiekują się tą samą dziedziną. Szczególnie popularne są przyporządkowania bogów rzymskich bogom greckim. Wspólne wielu z tych religii jest pojęcie [[Deus otiosus]] - nadrzędnego boga stworzyciela (z grupy [[bogowie uraniczni|bogów uranicznych]], którego jednak na ogół się nie czci.
** [[wierzenia Azteków|bogowie azteccy]]
** [[Mitologia bałtyjska|bogowie bałtyjscy]]
** [[bogowie germańscy]]
** [[Mitologia grecka|bogowie greccy]]
** [[bogowie nordyccy]]
** [[bogowie rzymscy]]
** [[bogowie słowiańscy]] najczęściej stanowili personifikacje wszechmocnej przyrody. Panteon słowiański nie posiadał specjalnie spersonalizowanej hierarchii – w różnych regionach, jako głównego patrona, obierano sobie różnych bogów. Za najlepiej potwierdzone główne bóstwa w panteonie słowiańskim uważa się: [[Swaróg]]a, [[Perun]]a, [[Świętowit]]a, [[Weles]]a, [[Rod (bóg)|Roda]] i [[Mokosz]]. Dodatkowo w mitologii słowiańskiej występuje jednak cała rzesza pomniejszych bóstw oraz [[Półbóg|półbogów]], często o charakterze lokalnym.
** [[bogowie starożytnego Egiptu]]
 
* religie, w których [[nonteizm|nie występuje pojęcie boga]], takie jak [[buddyzm]], [[dżinizm]], [[konfucjanizm]] i [[taoizm]]
* W [[hinduizm]]ie wierzenia na temat bogów są bardzo różne - [[monoteizm]], [[henoteizm]], [[monizm]], [[panenteizm]], [[politeizm]] - jednak w większości są one odmianami monizmu i monoteizmu (chociaż istniały nawet ateistyczne hinduskie szkoły filozoficzne). Bóg pojmowany jest jako [[Brahman]] lub [[Iśwara]] (gdzie pierwsze określenie jest bardziej filozoficzne, a drugie bardziej religijne, uległy jednak przemieszaniu do pewnego stopnia) - wszechobecny, podtrzymujący świat absolut bez formy. Hinduiści uważają, że boga można czcić jako bezforemnego (Nirgun Brahman) czy wyobrażając go sobie pod jakąś postacią (Sagun Brahman), pamiętając jednocześnie, że jest to wyłącznie emanacja bezforemnego boga. Niektóre hinduistyczne ruchy religijne takie jak [[Arya Samaj]] uważają, że boga można czcić wyłącznie jako Nirgun Brahman. [[Wisznuizm|Wisznuici]] wierzą także, że co parę tysięcy lat bóg schodzi na Ziemię jako [[Awatara]] (np. [[Kryszna]]), aby uratować świat przed moralnym upadkiem. Istoty takie, jak [[Brahma]], [[Wisznu]] czy [[Śiwa]], popularnie nazywane "bogami hinduskimi", są w rzeczywistości uznawane przez hinduistów albo za ''Sagun Brahman'', albo za istoty półboskie (takie stanowisko zajmują np. wyznawcy [[Międzynarodowe Towarzystwo Świadomości Kryszny|Świadomości Kryszny]]).
 
== Agnostycyzm, ateizm i malteizm ==
Istnieniu boga zaprzecza [[ateizm]], podczas gdy [[agnostycyzm]] twierdzi, iż [[hipoteza]] ta jest niemożliwa zarówno do udowodnienia jak i do obalenia, i jako taka nie przedstawia wartości poznawczej (por. [[sceptycyzm]], [[gnostycyzm]]). [[Malteizm]] to wiara, iż bóg istnieje, lecz nie jest godny czci, z powodów takich jak między innymi [[problem zła]] (por. [[satanizm]]).
 
== Nieteizm ==
Określenia "religia nieteistyczna" używa się w stosunku do [[buddyzm]]u. Nie jest to zaprzeczenie istnienia boga, lecz uznanie, iż nie posiada on takowej mocy, jaką mu się przypisuje – nie jest on stwórcą, sędzią ani władcą. [[Mahabrahma]], który uznaje się za "Boga Najwyższego", jest ofiarą własnej ułudy i ignorancji, gdyż ponad nim są jeszcze doskonalsze istoty i inne światy.
 
== Zobacz też ==
{{commonscat|God}}
{{wikiquote|dopełniacz=związanych z pojęciem "Bóg"}}
{{wikisłownik|bóg}}
{|
|- valign="top"
|
* [[Agnostycyzm]]
* [[Apateizm]]
* [[Ateizm]]
* [[Autoteizm]]
* [[Bóg w buddyzmie]]
* [[:Kategoria:Bóstwa|Bóstwa]]
* [[Deizm]]
* [[Dowodzenie istnienia Boga]]
* [[Elohim]]
|
* [[Gnostycyzm]]
* [[Henoteizm]]
* [[JHWH]]
* [[Kreacjonizm (filozofia)|Kreacjonizm]]
* [[Malteizm]]
* [[Panenteizm]]
* [[Panteizm]]
* [[Latający Potwór Spaghetti|Pastafarianizm]]
* [[Problem zła]]
|
* [[Prowidencjalizm]]
* [[Rozmowy z Bogiem]]
* [[Sekularyzm]]
* [[Stwórca]]
* [[Synkretyzm religijny]]
* [[Teizm]]
* [[Teodycea]]
* [[Teofilia]]
* [[Teologia]]
|}
 
== Linki zewnętrzne ==
* [http://web.archive.org/web/*/http://geocities.com/humanizm_w_polsce/debata.htm ''Istnienie boga'' ] – dyskusja między [[Bertrand Russell|Bertrandem Russellem]] i [[Jezuici|jezuitą]] [[Frederick Copleston|Coplestonem]].
 
{{przypisy}}
 
{{Religioznawstwo}}
 
[[Kategoria:Bóstwa|*]]
[[Kategoria:Monoteizm]]
 
{{link FA|nn}}
 
[[af:God]]
[[ar:الله]]
[[an:Dios]]
[[arc:ܐܠܗܐ]]
[[ast:Dios]]
[[gn:Ñandejára]]
[[ay:Tatitu]]
[[bn:ঈশ্বর]]
[[zh-min-nan:Siōng-tè]]
[[be:Бог]]
[[be-x-old:Бог]]
[[bar:Gott]]
[[bs:Bog]]
[[br:Doue]]
[[bg:Бог]]
[[ca:Déu]]
[[cv:Турă]]
[[cs:Bůh]]
[[cy:Duw]]
[[da:Gud]]
[[de:Gott]]
[[et:Jumal]]
[[el:Θεός]]
[[en:God]]
[[myv:Паз]]
[[es:Dios]]
[[eo:Dio]]
[[eu:Jainko]]
[[ee:Mawu]]
[[fa:خدا]]
[[fr:Dieu]]
[[fy:God]]
[[fur:Diu]]
[[ga:Dia]]
[[gd:Dia]]
[[gl:Deus]]
[[got:𐌲𐌿𐌸]]
[[hak:Song-ti]]
[[ko:하느님]]
[[hi:ईश्वर]]
[[hr:Bog]]
[[id:Tuhan]]
[[ia:Deo]]
[[zu:UNkulunkulu]]
[[is:Guð]]
[[it:Dio]]
[[he:אלוהים]]
[[jv:Hyang]]
[[ka:ღმერთი]]
[[kw:Duw]]
[[sw:Mungu]]
[[ku:Xwedê]]
[[la:Deus]]
[[lv:Dievs]]
[[lt:Dievas]]
[[ln:Nzámbe]]
[[hu:Isten]]
[[mk:Бог]]
[[ml:ദൈവം]]
[[mr:देव]]
[[ms:Tuhan]]
[[na:Gott]]
[[nl:God (monotheïsme)]]
[[nds-nl:God]]
[[ne:ईश्वर]]
[[new:ईश्वर]]
[[ja:神]]
[[pih:God]]
[[no:Gud]]
[[nn:Gud]]
[[nrm:Dùu]]
[[uz:Xudo]]
[[ps:الله]]
[[tpi:Got]]
[[nds:Gott]]
[[pt:Deus]]
[[ro:Dumnezeu]]
[[qu:Dyus]]
[[ru:Бог]]
[[sah:Таҥара]]
[[sq:Perëndia]]
[[scn:Diu]]
[[simple:God]]
[[sk:Boh]]
[[cu:Бо́гъ]]
[[sl:Bog]]
[[szl:Bůg]]
[[ckb:خودا]]
[[sr:Бог]]
[[fi:Jumala]]
[[sv:Gud]]
[[tl:Diyos]]
[[ta:கடவுள்]]
[[te:దేవుడు]]
[[th:เทวดา]]
[[tr:Tanrı]]
[[uk:Бог]]
[[vec:Dio]]
[[vi:Thiên Chúa]]
[[vls:God]]
[[war:Diyos]]
[[wo:Yàlla]]
[[wuu:上帝]]
[[yi:גאט]]
[[yo:Ọlọ́run]]
[[zh-yue:上帝]]
[[bat-smg:Dievs]]
[[zh:上帝]]