Statuty nieszawskie: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
Usunięta treść Dodana treść
m Popups: Zmiana linku ze strony przekierowującej Przywilej piotrkowski z 1496 na Statuty piotrkowskie (XV wiek) |
lit. |
||
Linia 4:
Po [[Bitwa pod Chojnicami|klęsce pod Chojnicami]], pod naciskiem szlachty małopolskiej, król [[11 listopada]] [[1454]] wydał w [[Zamek Dybów|Nieszawie]] przywilej dzielnicowy dla [[Małopolska|Małopolski]], a [[12 listopada]] – dla [[Wielkopolska|Wielkopolski]] (cofnięto [[przywilej cerekwicki|przywilej cerekwicki 1454]]). W następnych dniach wystawiono zapewne osobne przywileje dla poszczególnych ziem Małopolski. Przywilej małopolski stał się też wzorem dla wystawionych wkrótce przywilejów dla ziem ruskich. Na podstawie przywileju wielkopolskiego [[16 listopada]] wydano przywilej dla [[Ziemia sieradzka|ziemi sieradzkiej]], następnie zaś dla [[Kujawy|Kujaw]] i ziem tworzących szeroko rozumianą Wielkopolskę. Kwestia, czy został wydany ogólny przywilej nieszawski dla całego [[Korona Królestwa Polskiego|Królestwa]], stanowi przedmiot naukowego sporu.
Statuty nieszawskie sankcjonowały dotychczasowe swobody szlachty, wprowadzały nowe oraz ingerowały w swobodę decyzji króla. Odzwierciedlały antagonizm małopolsko-wielkopolski i różnice w szczegółowych rozwiązaniach prawnych w tych dzielnicach. Najważniejsze było postanowienie redakcji wielkopolskiej, iż król nie może ustanawiać nowych praw, zwoływać [[Pospolite ruszenie|pospolitego ruszenia]] i nakładać [[podatek|
Statuty nieszawskie wprowadzały zakaz łączenia urzędów [[wojewoda|wojewody]] i [[kasztelan]]a z urzędem [[starosta|starosty]] (z wyjątkiem starostwa krakowskiego), gwarancję dla Wielkopolan równego z Małopolanami uzyskiwania nominacji na [[Urzędy dworskie|urzędy nadworne]] i zobowiązanie króla niezastawiania [[Starosta grodowy|starostw grodowych]]. Wojewodowie uzyskali prawo ustanawiania [[Taksy wojewodzińskie|taks]] (cenników) na wyroby rzemieślnicze w miastach, kasztelanowie zaś zostali pozbawieni własnych sądów kasztelańskich (a więc kompetencji karno-sądowych) nad niektórymi kategoriami szlachty. W statutach nieszawskich znalazły się też m.in. uregulowania dotyczące funkcjonowania [[sąd]]ownictwa, ograniczenia zbiegostwa [[Chłopi|chłopów]], zniesienia ograniczeń handlu oraz cofnięcie przywilejów dla [[Żydzi|Żydów]] (z [[1453]]).
| |||