Birger I Magnusson: Różnice pomiędzy wersjami

'''Birger I Magnusson''', (ur. [[1280]], zm. [[31 maja]]{{fakt}} [[1321]]) – [[władcy Szwecji|król Szwecji]] [[1290]]-[[1318]] pochodzący z dynastii [[Folkungowie|Folkungów]].

Ojcem Birgera (wym ''birjer'') był król [[Magnus I Birgersson|Magnus I Ladulås]], który panował w Szwecji w latach od [[1278]] do [[1290]], matką była księżniczka niemiecka Jadwiga, córka [[Władcy SzlezwikSzlezwika-HolsteinHolsztynu|hrabiego Holsztynu]] Gerharda I.

Król Magnus I już w [[1284]] przeprowadził wybór kilkuletniego Birgera na swego następcę, co odbyło się za zgodą możnych. Po śmierci swego ojca w [[1290]] Birger wstąpił na tron, ale z uwagi na swój wiek nie mógł sprawować samodzielnych rządów – jego opiekunem został regent [[Torgils Knutsson]]. W tym czasie Szwedzi podjęli kolejne wyprawy ku ziemiom obecnej [[Finlandia|Finlandii]] oraz wyprawiali się ku ujściu rzeki [[Newa|Newy]], chcąc opanować rzeczny szlak handlowy kupców [[Republika Nowogrodzka|nowogrodzkich]]. Wysiłki Szwedów przyniosły efekt w postaci [[lokacja (historia)|lokacji]] miasta [[Wyborg|Viipuri]] (Wyborg) dokonanej przez Torgilsa Knutssona. Dalsze zdobycze uniemożliwił opór wojsk Nowogrodzian.

W [[1302]] Birger został koronowany na króla [[SzwedziSwionowie|SzwedówSwewów]] i [[Goci (Skandynawia)|Gotów]], jednak Thorgils Knutsson nadal odgrywał czołową rolę w królestwie, co potwierdzało małżeństwo jego córki Krystyny z młodszym bratem Birgera – [[Waldemar Magnusson|Waldemarem]]. Taka dwuwładza nie mogła trwać zbyt długo i Birger znalazł sojuszników w szwedzkim [[duchowieństwo|klerze]], który poczuł się zagrożony poczynaniami Torgilsa, chcącego poważnie ograniczyć kościelne przywileje, zwłaszcza te finansowe.

Przeciwko Birgerowi stanęli z kolei jego młodsi bracia, książęta Eryk i Waldemar, w następstwie czego król w [[1304]] wygnał obu do [[Norwegia|Norwegii]], gdzie wnet otrzymali dla swych roszczeń poparcie tamtejszego władcy [[Haakon V Długonogi|Haakona V Długonogiego]]. Po dwóch latach bracia wrócili z wygnania i zaczęli spiskować przeciwko Thorgilsowi Knutssonowi, który będąc zwolennikiem silnej władzy zwierzchniej mediował między Birgerem a jego braćmi. W efekcie działań królewiczów król Birger oskarżył Thorgilsa o zdradę, następnie doprowadził do skazania go na śmierć i ścięcia (1306). Pozbywszy się groźnego przeciwnika Eryk i Waldemar znów stanęli do otwartego buntu i uwięzili króla, który dzięki pomocy swego szwagra króla [[Dania|Danii]] [[Eryk Menved|Eryka VI Menveda]], został uwolniony. Po powrocie z niewoli Birger na powrót przejął królewskie obowiązki, ale musiał ulec żądaniom swoich braci, którzy wciąż byli popierani przez króla Norwegii Haakona V. W [[1310]] doszło między Birgerem a Erykiem i Waldemarem do ugody, na podstawie której król wydzielił braciom osobne dzielnice, w których władali niczym [[księstwo udzielne|udzielni książęta]].

Królewski brat [[Eryk Magnusson]] miał jednak większe ambicje. Eryk w [[1312]] poślubił córkę Haakona V norweskiego, która urodziła mu syna [[Magnus Eriksson|Magnusa]], nadto otrzymał jako [[lenno|lenna]] ziemie od króla Norwegii i Danii, co wraz z terytoriami w południowej Szwecji czyniło go poważnym graczem międzynarodowej polityki w [[Skandynawia|Skandynawii]], tym bardziej że władca Norwegii nie miał męskiego potomka.

Ze wzrastającą potęgą Eryka nie mógł pogodzić się nieudolny Birger, który postanowił pozbyć się obu braci. W grudniu [[1317]] król Birger zaprosił Eryka i Waldemara na ucztę do zamku w [[Nyköping]], wyprawioną z okazji świąt [[Boże Narodzenie|Bożego Narodzenia]]. Towarzysząca książętom świta pozostała w mieście i na zamku obaj byli bez swych straży. Gdy biesiada się skończyła, Eryk i Waldemar poszli do swych pokoi i tam zostali pojmani przez ludzi króla, a następnie uwięzieni w lochach zamku. Król całą akcję zachował w tajemnicy i wiele osób nie wiedziało co się stało z zaginionymi książętami. Tymczasem Birger nakazał zamorzyć głodem swych braci. Gdy królewska zbrodnia wyszła na jaw, w Szwecji powstało wielkie poruszenie, przeciwko Birgerowi stanęli nawet wierni dotychczas wielmoże świeccy i duchowni. W obliczu powszechnej rebelii, wspieranej przez Haakona norweskiego, Birger w [[1318]] salwował się ucieczką do Danii. Opór próbował stawiać syn Birgera – Magnus, ale został szybko pokonany i następnie skazany na śmierć, egzekucja miała miejsce 1 czerwca [[1320]] w [[Sztokholm]]ie. Birger I został zdetronizowany przez swoich poddanych, którzy królem obwołali trzyletniego Magnusa, syna zmarłego Eryka.

Birgerowi nie udało się powrócić do ojczyzny, zmarł w Danii [[31 maja]] [[1321]].

Żoną króla Birgera I była poślubiona w [[1298]] księżniczka duńska Małgorzata, córka króla Danii [[Eryk Glipping|Eryka V]], zwana w Szwecji Martą. Między małżonkami istniało bliskie pokrewieństwo, więc do ślubu była potrzebna [[papież|papieska]] [[dyspensa]]. Brat Marty, król Eryk VI Menved poślubił z kolei siostrę Birgera – Ingeborgę. Królowa Marta zmarła 2 marca [[1341]]. Prócz wspomnianego syna Magnusa, urodzonego w 1300, Birger I miał jeszcze troje dzieci: Eryka, który został księdzem i zmarł w 1319, Agnieszkę zmarłą po 1344 oraz Katarzynę zmarłą po 1320.