|
'''Statyczna próba rozciągania''' – podstawowa metoda badań [[wytrzymałość materiałów |wytrzymałościowych]] dla metalowych materiałów konstrukcyjnych.
W statycznej próbie rozciągania rozciąga się odpowiednio wykonany [[pręt]] o przekroju okrągłym wykorzystując urządzenie zwane [[zrywarka|zrywarką]]. W czasie próby rejestruje się zależność przyrostu długości próbki od wielkości siły rozciągającej oraz rejestruje się [[granica sprężystości | granicę sprężystości]], przewężenie próbki i siłę zrywającą próbkę. Naprężenia w próbce oblicza się dzieląc siłę rozciągającą przez pole przekroju poprzecznego próbki (uwzględniając przewężenie lub nie uwzględniając go). ▼
▲W statycznej próbie rozciągania rozciąga się odpowiednio wykonany [[ Pręt (wyrób hutniczy)|pręt]] o przekroju okrągłym wykorzystując urządzenie zwane [[ zrywarkaZrywarka (maszyna wytrzymałościowa)|zrywarką]]. W czasie próby rejestruje się zależność przyrostu długości próbki od wielkości siły rozciągającej oraz rejestruje się [[granica sprężystości | granicę sprężystości]], przewężenie próbki i siłę zrywającą próbkę. Naprężenia w próbce oblicza się dzieląc siłę rozciągającą przez pole przekroju poprzecznego próbki (uwzględniając przewężenie lub nie uwzględniając go).
<div style="float: left;padding-right:30px">
[[ImagePlik:Strain diagram.svg]]
</div>
Typowy wykres naprężenie-odkształcenie pokazuje rysunek po lewej. Początkowo wzrost naprężenia powoduje liniowy wzrost odkształcenia. W zakresie tym obowiązuje [[prawo Hooke'a]]. Po osiągnięciu naprężenia '''R'''<sub>sp</sub>, zwanego [[granica sprężystości | granicą sprężystości]] materiał przechodzi w stan plastyczności, a odkształcenie staje się nieodwracalne. Przekroczenie granicy sprężystości, zauważalne w okresie chwilowego braku przyrostu naprężenia, powoduje przejście materiału w stan plastyczny. Dalsze zwiększanie naprężenia powoduje nieliniowy wzrost odkształcenia, aż do momentu wystąpienia zauważalnego, lokalnego przewężenia zwanego szyjką. Naprężenie, w którym pojawia się szyjka, zwane jest [[wytrzymałość na rozciąganie | wytrzymałością na rozciąganie]] '''R'''<sub>m</sub>. Dalsze rozciąganie próbki powoduje jej zerwanie przy [[Obciążenie zrywające| naprężeniu rozrywającym]] '''R'''<sub>u</sub>.<br />(Uwaga! Wykres przedstawia dwie linie. Przerywana pokazuje naprężenie rzeczywiste obliczane przy uwzględnieniu przewężenia próbki. Linia ciągła pokazuje wykres naprężenia obliczanego przy uwzględnieniu pola wyjściowego próbki. Czyni się tak, by zaobserwować wartość R<sub>m</sub>, będącą lokalnym maksimum krzywej).<br />Ten ogólny przypadek znacznie różni się dla różnych materiałów. Np. materiały sprężyste, jak [[stal wysokowęglowaStal węglowa|stale wysokowęglowe]], [[żeliwo |żeliwa]], [[stal sprężynowa |stale sprężynowe]], nigdy nie przechodzą w stan plastyczny, lecz wcześniej ulegają zerwaniu. Dla wielu materiałów granica plastyczności jest trudna do określenia, gdyż nie istnieje wyraźnie przejście z zakresu sprężystego do plastycznego.
Na podstawie wyników pomiarów statyczną próbą rozciągania można określić podstawowe wielkości wytrzymałościowe materiału, jakimi są: '''R'''<sub>e</sub>, '''R'''<sub>m</sub>, [[moduł Younga]] i [[współczynnik Poissona]].
[[ GrafikaPlik:Statyczna proba rozciagania probka.png|600px|center|Przykład próbki wykorzystywanej w statycznej próbie rozciągania metali.]] ▼
▲[[Grafika:Statyczna proba rozciagania probka.png|600px|center|Przykład próbki wykorzystywanej w statycznej próbie rozciągania metali.]]
Przykład próbki wykorzystywanej w statycznej próbie rozciągania metali.
=== Normy ===
Definicje, oznaczenia, rodzaje i wymiary próbek oraz sposób przeprowadzenia próby rozciągania podają [[ normaPolska Norma|normy]] PN-EN 10002-1 i PN-EN 10002-5. ▼
▲Definicje, oznaczenia, rodzaje i wymiary próbek oraz sposób przeprowadzenia próby rozciągania podają [[norma|normy]] PN-EN 10002-1 i PN-EN 10002-5.
== Zobacz też ==
* [[Krzywa naprężenia]]
| 