Anicca: Różnice pomiędzy wersjami

'''Anicca''' (czyt. aniczcza; [[sanskryt|sans.]] अनित्य ''anitya''; [[język pali|pāli]] अनिच्च ''anicca''; [[język tybetański|tyb.]] mi rtag pa; [[język chiński|chiński]] 無常 ''wúcháng''; [[język koreański|kor.]] 무상 ''musang'';[[język japoński|jap.]] 無常 ''mujō''; [[język wietnamski|wiet.]] vô thường) -– podstawowe pojęcie [[buddyzm]]u, oznaczaoznaczające nietrwałość.

Według doktryny buddyjskiej ''"wszystkie złożone zjawiska są nietrwałe"'', podlegają nieustannemu procesowi zmian. Dotyczy to wszelkiego rodzaju zjawisk, zarówno fizycznych jak i mentalnych: podstawowych elementów, wszechświatów i zawartych w nim gwiazd i planet, świata roślin, zwierząt, ludzi, bogów a także uczuć, doznań, myśli, świadomości itd.. Nie chodzi tu jedynie o tzw. śmierć ontologiczną bytu, jak wyraziłaby to zachodnia tradycja filozofowania, ale raczej o nieustanne ''"przepływanie''", zastępowanie jednych zjawisk (sanskryt ''[[dharma]]'') przez inne, proces ten trwa bez początku i bez końca. W wyjaśnieniach tego pojęcia, pojawia się często przykład ''"liścia na drzewie''", który podlegając nieustannym zmianom dojrzewa, starzeje się i ginie, lecz jest zastępowany przez inny liść. Inny przykład odwołuje się do marzeń sennnych, które pojawią się (mimo woli śniącego) i nikną, natychmiast zastępowane przez inne, równie nietrwałe i pozbawione substancjonalnej natury. Nie ma rzeczy, która trwa, bowiem wszystkie podlegają nieustannej zamianie.

W życiu ludzkim nietrwałość objawia się przez cykl narodzin, proces chorób i starzenia, wreszcie śmierci (pali, sanskryt ''[[Samsara|sansara]]''), lecz także w doświadczeniu braku, utraty. Ma ona tu także pozytywny aspekt - wszelkie negatywne stany mają jedynie charakter tymczasowy i możliwa jest zmiana. Z powodu nietrwałości zjawisk jednak jakiekolwiek przywiązanie do wszelkich przedmiotów jest bezcelowe i ostatecznie prowadzi do [[dukkhaDuhkha|cierpienia]]. W ''Sutrze Mahaparinirvany'' wszystkie złożone stany i rzeczy są nazywane nietrwałymi a w ''Dhammacakkappavattana Suttcie'' jest powiedziane: "Cokolwiek podlega powstawaniu, podlega także zanikowi". W tradycji buddyjskiej wszelkie te zjawiska opisane są w kategorii pięciu skupisk (pali ''khandha'', sanskryt ''[[Pięć skupisk|skandha]]''). Anicca jest związana z doktryną [[Anatman|anatta]], według której nie ma trwałej [[atman|duszy]] (pali ''atta'', sanskryt ''atman'') oraz z [[Duhkha|dukkha]], prawdy o cierpieniu, tworząc w ten sposób [[Trzy Cechy Istnienia|''ti-lakkhana'']], także nazywane Trzema Pieczęciami Dharmy.

Jedynym sposobem na wyzwolenie od nietrwałości a przede wszystkim od związanego z nią cierpienia (pali, sanskryt ''[[dukkha]]'', patrz artykułpor. ''[[Cztery szlachetneSzlachetne prawdyPrawdy]]'') jest ''[[Nirwana]]'', czyli wygaśnięcie wszelkich [[Splamienia (buddyzm)|splamień]] (pali ''kilesa'', sanskryt ''klesia'') oraz wygaśnięcie skupisk istnienia. Jednocześnie warunkiem koniecznym dla osiągnięcia takiego wyzwolenia jest właśnie głębokie zrozumienie nietrwałości. Wagę kontemplacji nietrwałości podkreśla wiersz z sutty: ''"
{{Cytat|Choć z wiernym sercem przyjmuje się schronienie w Buddzie, jego Naukach i Wspólnocie Mnichów, czy też z wiernym sercem przestrzega się moralnych zasad lub rozwija umysł pełen miłującej dobroci - o wiele bardziej przynoszącym zasługę jest kultywowanie postrzegania nietrwałości, choćby zaledwie przez jedną chwilę."'' }}

Znaczenie nietrwałości w praktyce [[medytacja|medytacji]] buddyjskiej w piękny sposób ukazuje w swojej książce "Patrząc do wewnątrz" [[UpasikaUpasaka|upasika]] [[Kee Nanayon]]: ''"
{{Cytat|Gdy już umysł może trwać w stanie ładu, będziesz widział formacje mentalne lub przedmioty absorbujące umysł w ich naturalnym stanie powstawania i rozpadu. Umysł będzie czysty, neutralny i nieporuszony – ani zadowolony, ani niezadowolony – i będzie postrzegał zjawiska fizyczne i mentalne, gdy te powstają i rozpadają się stosownie do ich własnej natury. Gdy zrozumienie, że w żadnym w tych przedmiotów nie istnieje żadne [[atman|ja]] stanie się jasne, napotkasz coś co znajduje się głębiej, poza wszelkim cierpieniem czy napięciem, wolne od cykli zmiany – nieśmiertelne – wolne od narodzin i śmierci, jako że wszelkie rzeczy, które podlegają narodzinom muszą stosownie do własnej natury zestarzeć się, ulec chorobie i umrzeć.''"}}

Według poglądu [[TherawadaTheravada|therawady]] jedynie Nirwana jest trwała, ponieważ jest nieuwarunkowana i nie jest formacją (nie powstała). Gdy jednak jedne szkoły buddzymu podkreślają, że błędem jest mówienie o nietrwałości w przypadku nirwany, niektóre szkoły z nie godzą się nawet z takim twierdzeniem, jakoby Nirwana była jakiegoś rodzaju ostateczną, niepodlegającą zmianom wiecznością.

* [[anattaAnatman]]