Wojna austriacko-szwajcarska (1499): Różnice pomiędzy wersjami

'''Wojna Szwabska''' (wojna austriacko-szwajcarska) [[1499]] r. miała miejsce pomiędzy styczniem a wrześniem 1499 r. pomiędzy Szwajcarami a austriackimi Habsburgami i sprzymierzonym z nimi Związkiem Szwabskim. Konflikt toczył się o panowanie na przygranicznych terenach Szwajcarii i Habsburgów.

 

 

 

 

W II połowie XV w. Habsburgowie narażeni byli na częste konflikty z sąsiadami. Podczas gdy rzymsko-niemiecki cesarz Fryderyk III od roku [[1477]] uwikłany był w wojnę z królem węgierskim Maciejem Corvinusem, bawarscy książęta z dynastii Wittelsbachów odzyskali władzę w południowych Niemczech. Fryderyk III utracił w końcu wszystkie swoje sporne posiadłości na rzecz króla [[Węgry|Węgier]], po czym schronił się w jednym z klasztorów. Jego bratanek książę Zygmunt Austriacki przekazał w zastaw książętom bawarskim hrabstwo Tyrolu a w roku [[1487]] odsprzedał im ziemie Górnej Austrii z wyjątkiem Vorarlbergu.

W międzyczasie cesarz Fryderyk III mianował swojego syna Maksymiliana I nowym królem. Poprzez swoje małżeństwo z Marią Burgundzką, córką Karola Zuchwałego, nowy władca znalazł się w posiadaniu Niderlandów oraz księstwa [[Burgundia|Burgundii]]. W roku 1487 doszło do rozmów Maksymiliana ze Szwajcarami, w wyniku których król niemiecki uznał terytorialne posiadłości Helwetów. Szwajcarzy nie podpisali jednak z Niemcami ostatecznego dokumentu, ociągały się zwłaszcza miasta Zurich, Berno, Zug i Solothurn. W roku [[1491]] pod naciskiem Francji Szwajcarzy zawarli natomiast sojusz z księstwem Bawarii.

 

 

Konflikt pomiędzy [[Francja|Francją]] a Maksymilianem I o sukcesję burgundzką doprowadził do serii wojen we Flandrii i Burgundii. Spór o terytoria burgundzkie toczyć się miał prawie sto lat. Szwajcaria jako kraj dostarczający żołnierzy obu stronom została mimo woli włączona w konflikt habsbursko-francuski. We wszystkich miastach szwajcarskich znajdowali się zwolennicy zarówno jednej jak i drugiej strony. Miasta środkowej części kraju popierały Francję, natomiast Zurich i Berno trzymały stronę Habsburgów. Próby przekonania zwolenników Francji nie powiodły się Maksymilianowi I, który zaczął werbować szwabskich landsknechtów. Pomiędzy Szwajcarami a żołnierzami Szwabii powstała rywalizacja, obie strony obrzucały się szyderstwami i obelgami, wiele było też dezercji do obozu przeciwnika.

Próby cesarza Fryderyka III mające na celu zwiększenie znaczenia Związku Szwabskiego sprowokowały Szwajcarów, którzy południową część Szwabii uznawali za własną strefę wpływów. Szlachta ze Szwabii, mieszkańcy miast i wsi nastawieni byli do Szwajcarów wrogo. Wynikało to z faktu, że w XV w wyniku licznych kampanii szwajcarskich, ludność cywilna ucierpiała najbardziej. Niechęć ta wynikała również z różnic pomiędzy republikańsko-antyarystokratycznymi Szwajcarami a szlachtą szwabską. Nowym czynnikiem w końcu stała się konkurencja pomiędzy Szwajcarami a landsknechtami na rynku militarnym. Powstanie silnego Związku Szwabskiego było dumą tego regionu i dodało ludności poczucie bezpieczeństwa. Po obu stronach [[Ren]]u mieszkańcy obu stron obrzucali się obelgami. Szwajcarów wyzywano od pastuchów i krowiarzy (Kuhschweizer) a Szwabów od świniopasów i brudasów (Sauschwaben).

 

 

W latach [[1489]]-[[1491]] Habsburgowie ponownie stali się widoczni na arenie europejskiej. Maksymilianowi przypadła wreszcie sukcesja burgundzka, władca uzyskał także Tyrol i Górną Austrię. Nagła śmierć Macieja Corvinusa odciążyła Habsburgów na wschodzie, a Fryderyk III odzyskał utracone wcześniej ziemie. W roku [[1493]] zmarł Fryderyk III. Maksymilian mógł w tej sytuacji zjednoczyć wszystkie habsburskie terytoria. Silne wsparcie cesarz otrzymał od Świętego Cesarstwa Rzymskiego. W roku [[1495]] na Reichstagu w Worms Maksymilian zapoczątkował reformy kraju, dotyczące podatków oraz armii. Dzięki nim cesarz uzyskiwał fundusze na wojnę przeciwko Francji i Turcji. Szwajcarzy nie zaakceptowali jednak postanowień z Worms i nie wzięli udziału w posiedzeniach Reichstagu. W wyniku [[wojna szwajcarska w St.Gallen|wojny o St.Gallen]] w latach [[1489]]-[[1490]] izba główna Reichstagu zajęła się problemami St.Gallen oraz Appenzellu. Szwajcarzy wielokrotnie interweniowali u cesarza w Insbrucku w sprawie możliwości handlu z Rzeszą. Nie doszło jednak do porozumienia. Podobne problemy dotyczyły miast Muelhausen i Rottweil.

 

 

Powodem wybuchu konfliktu pomiędzy Maksymilianem I a Szwajcarami była nierozwiazana sytuacja prawna na spornych terenach. Na ziemiach, na których pojawiły się wpływy habsburskie, powstało kilka związków reprezentujących różne klasy społeczne. Niektóre z nich miały silne związki ze Szwajcarami, co było nie na rękę władcom Rzeszy.

 

 

Obie strony rozpoczynały nowy konflikt bardzo niechętnie. Maksymilian nie miał zbyt żadnego interesu w nowej wojnie, uwikłany w Burgundii oraz we Włoszech w długotrwały konflikt z Francją.

 

 

W dniach 11-12 lutego 1499 r. Szwajcarzy wyparli szwabskie wojska rządowe z St. Luzisteig i Maienfeld, po czym wtargnęli na terytorium dzisiejszego księstwa Liechtensteinu. W potyczce pod Triesen oddział szwabski został pobity, a Szwajcarzy dotarli do Jeziora Bodeńskiego. Dnia 22 lutego w okolicy Hard starli się z kolejnym oddziałem szwabskim, który został rozbity. W międzyczasie inny oddział szwajcarski wkroczył do Hegau, pustosząc okoliczne wsie i miasta. Po tym ataku najeźdźcy wycofali się jednak z powrotem przez granicę. Nieco później dnia 22 marca doszło do ataku wojsk Związku Szwabskiego na Dornau w kantonie Solothurn. W kolejnej potyczce pod Bruderholz Szwajcarzy zadali landsknechtom klęskę.

Na początku kwietnia obie strony rozpoczęły plądrowanie i pustoszenie terytoriów przeciwnika wzdłuż Renu. Dochodziło do licznych okrucieństw na ludności cywilnej. Szwajcarzy zdecydowali się nie brać jeńców, wszystkich żołnierzy zabijano. Była to wyraźna zmiana postępowania Szwajcarów, którzy dotąd brali jeńców dla okupu.

 

 

Dnia [[11 kwietnia]] 1499 Związek Szwabski przeprowadził atak na Thurgau. Splądrowano także kilka wsi położonych na południe od Konstancji. Niedługo później szwabscy landsknechci starli się ze Szwajcarami [[bitwa pod Schwaderloh|pod Schwaderloh]] w pobliżu miejscowości Triboltingen i zostali całkowicie rozbici. Poległo około 1300 szwabskich żołnierzy, wśród nich 150 obywateli Konstancji. Szwajcarzy zdobyli całą artylerię oraz tabor przeciwnika. Dnia 17 kwietnia Szwajcarzy pomaszerowali do Klettgau i do Hegau, plądrując liczne miasta m.in. Tiengen oraz Stuehlingen. Pierwsza faza wojny charakteryzowała się niewielkimi najazdami i rabowaniem miast i wsi, przerywanymi większymi bitwami. Dnia [[20 kwietnia]] jedna z takich grup szwajcarskich natknęła się w pobliżu Frastanz na umocnienia wojsk szwabskich, wybudowane w celu zagrodzenia przeciwnikowi drogi do Montafon i Feldkirch. [[Bitwa pod Frastanz]] zakończyła się zwycięstwem Szwajcarów i była jedną z decydujących bitew wojny szwabskiej.

Związek Szwabski nie mając nadziei na wzmocnienie sił oraz z obawy przed kolejnymi atakami zdecydował wycofać swoje wojska w okolice Jeziora Bodeńskiego. Dopiero w lipcu armia rządowa w sile 2500 rycerstwa oraz 10 000 piechoty dotarła do Konstancji. Armię reprezentowało wielu książąt m.in. książę Jerzy von Baiern-Landshut, Albrecht von Sachsen, margrabia Fryderyk von Brandenburg-Ansbach, hrabia Ludwik von Pfalz. Szwajcarzy tymczasem zebrali swoje siły w okolicy Thurgau, druga grupa wojsk przebywała pod Schwaderloh. Maksymilian pozostał jednak bierny, co jest tłumaczone obawami cesarza przed wielkimi siłami przeciwnika. Dnia 22 lipca wojska rządowe opuściły obóz w Konstancji i przeniosły się do Lindau, plądrując po drodze kilka miast i atakując Rorschach. Dnia [[25 lipca]] doszło do ostatniej większej potyczki pod Thayngen. Szwabskie wojska kierowały się akurat w kierunku Schaffhausen. Podczas ataku na Thayngen napotkali jednak na silny opór mieszkańców, chroniących się za 30-oma umocnionymi wieżami. Po 17 godzinach walk nadciągnęły siły 800 Szwajcarów, co zmusiło wojska szwabskie do wycofania się bez walki pomimo przewagi liczebnej.

 

 

Na zachodzie tymczasem wojska szwabskie przeprowadziły udany rajd na kanton Solothurn, pokonując pod Birs kontyngent szwajcarskiego wojska. Oprócz jednak zdobycia rejonu Birs, siły rządowe nie mogły pochwalić się większymi sukcesami. Przeciągająca się wojna odbijała się negatywnie na finansach państwa, a żołnierze domagali się coraz głośniej zaległego żołdu. Po rozmowach z wszystkimi obecnymi książętami zdecydowano się przeprowadzić atak na Solothurn z zamiarem zdobycia całego terenu aż po Aare. Liczono na łupy, które mogłyby pokryć zobowiązania wobec wojska.

Główny atak nastąpił w okolicy [[Bazylea|Bazylei]]. Głowna armia szwabska w sile 10 000 ludzi pod wodzą Henryka von Fuerstenberga, wyruszyła z obozu w Altkirch w kierunku twierdzy Dorneck, którą zamierzano zdobyć, zabezpieczając sobie przejście do Hausenstein. Szwajcarzy w sile 6000 pod wodzą Niklausa Konrada ludzi wyszli Szwabom naprzeciw, zaskakując ich jeszcze podczas oblężenia. W wyniku [[bitwa pod Dornach|bitwy pod Dornach]] Szwajcarzy zadali przeciwnikowi klęskę. Ciężkie straty w bitwie zmusiły armię szwabską do ucieczki i pozostawienia na miejscu całego taboru oraz artylerii. W bitwie poległo 3000 rycerzy i żołnierzy szwabskich oraz Henryk von Fuerstenberg. Szwajcarzy stracili 500 ludzi.

 

 

Po klęsce pod Dornach rycerstwo szwabskie straciło zaufanie do militarnych zdolności Maksymiliana i odmówiło przygotowania nowych zaciągów. Związek Szwabski zapłacił wysoką cenę krwi w wojnie ze Szwajcarami, południowa Szwabia została spustoszona i splądrowana przez zwycięzców. Praktycznie cała artyleria szwabska dostała się w ręce przeciwnika. Pod koniec lipca Szwajcarzy zaprzestali dalszych najazdów. Odrzucili jednak pierwszą propozycję pokojową zaproponowaną przez cesarza w sierpniu 1499 r.

W chwili gdy Maksymilian toczył walki ze Szwajcarami, król francuski Ludwik XII zajął księstwo Mediolanu. Książę Mediolanu Ludovico Sforza zamierzał pozyskać do walki z Francuzami pomoc zarówno cesarza, jak i Szwajcarów, nakłaniając obie strony do podpisania pokoju. Dnia [[22 września]] w Bazylei za pośrednictwem Sforzy, obie strony podpisały porozumienie pokojowe. Układ zatwierdził habsburskie oraz szwajcarskie prawa do kilku spornych terenów. Uznano także status Szwajcarii jako niepodległego państwa. W roku [[1501]] do Szwajcarii włączono też Bazyleę oraz Schaffhausen.

 

* Elisabeth von Gleichenstein: Schwabenkrieg-Schweizerkrieg 1499, Kreuzlingen 1999.

* Peter Niederhauser: Vom Freiheitskrieg zum Geschichtsmytos: 500 Jahre Schweizer- oder Schwabenkrieg. Zurich 2000.

* [[wojna szwajcarsko-austriacka o Sundgau]]

* [[wojna szwajcarska w St.Gallen]]

 

[[Kategoria:Wojny austriacko-szwajcarskie]]

 

[[als:Schwabenkrieg]]