Dwunastkowy system liczbowy: Różnice pomiędzy wersjami

[wersja nieprzejrzana][wersja nieprzejrzana]
Usunięta treść Dodana treść
→‎Zastosowanie systemu dwunastkowego w historii i obecnie: - usunięcie nieoźródłowanych, dodanie nowych żądań źródeł
m →‎Zastosowanie systemu dwunastkowego: - usunięcie nieoźródłowanych fragmentów
Linia 48:
 
== Zastosowanie systemu dwunastkowego ==
System dwunastkowy uważany jest przez matematyków za bardziej praktyczny od [[system dziesiętny|systemu dziesiętnego]]{{fakt|data=2010-03}}, gdyż [[12 (liczba)|liczba 12]] ma aż 4 [[dzielnik]]i naturalne (pomijając jedynkę i samą siebie): [[2 (liczba)|2]], [[3 (liczba)|3]], [[4 (liczba)|4]] i [[6 (liczba)|6]], a [[10 (liczba)|liczba 10]] - tylko 2 (pomijając jedynkę i samą siebie): [[2 (liczba)|2]] i [[5 (liczba)|5]].<br />Zdaniem [[antropologia kulturowa|antropologów]]{{fakt|data=2010-03}} o powszechnym przyjęciu mniej praktycznego [[system dziesiętny|systemu dziesiętnego]] przesądziło posiadanie przez człowieka 10 [[palec ręki|palców]], ułatwiających liczenie właśnie w systemie dziesiętnym.
 
=== Kwestia antropologiczna ===
Zdaniem badaczy{{fakt|data=2010-03}}, w przeszłości osoby posługujące się systemem dwunastkowym licząc na palcach używały do tego celu 4 palców jednej ręki, tj. wszystkich oprócz [[kciuk]]a. Liczba [[paliczek|paliczków]] owych 4 palców wynosi właśnie 12 i umożliwia osobom niewykształconym sprawne przeprowadzanie prostych operacji [[matematyka|matematycznych]], analogicznych do liczenia na palcach przez osoby posługujące się systemem dziesiętnym.
 
=== Zastosowanie systemu dwunastkowego w historii i obecnie ===
System dwunastkowy zdaniem niektórych{{fakt|data=2010-03}} był niegdyś rozpowszechniony znacznie bardziej niż obecnie. Śladem tego ma być m.in. fakt, iż w wielu językach (m.in. [[języki germańskie|germańskich]]) liczebniki 11 i 12 mają własne nazwy będące niestandardową pochodną nazw liczb 1 i 2, wywiedzione odpowiednio z [[język praindoeuropejski|praindoeuropejskich]] złożeń rdzeni *''oino-leikw-'' i *''dwou-leikw-'', znaczących to samo co po [[język angielski|angielsku]] ''eleven'' = ''one-left'' [jeden pozostaje (ponad dziesięć)] i ''twelve'' = ''two-left'' [dwa pozostaje (ponad dziesięć)], a tworzenie [[liczebnik]]ów w oparciu o standardowe określenia [[liczba|liczb]] z zakresu 1 - 9 stosuje się dopiero od liczby 13. Z drugiej strony nazwy te nawiązują też do systemu dziesiętnego.
 
System dwunastkowy używany był z pewnością na [[Bliski Wschód|Bliskim Wschodzie]]{{fakt}}; w [[Babilonia|Babilonii]] używano go równolegle z systemem dziesiętnym, z tym, że system dwunastkowy (o [[zapis pozycyjny|zapisie pozycyjnym]]) stosowano przy skomplikowanych obliczeniach (np. w zakresie [[astronomia|astronomii]]), zaś systemu dziesiętnego używały szerokie masy ludności w życiu codziennym ([[aramejski system liczbowy]]).<br />W niewielkim zakresie systemu dwunastkowego używano także w [[starożytny Rzym|starożytnym Rzymie]], gdzie starożytna [[jednostka monetarna]] [[As (moneta)|As]] (jednostka monetarna lub wagowa) składała się z 12 [[uncja|uncji]].<br />Również [[średniowiecze|średniowieczny]] [[jednostka monetarna|system monetarny]] w [[Europa|Europie]] opierał się częściowo na systemie dwunastkowym: [[pieniądz]]e liczono m.in. w [[solid]]ach, które zawierały po 12 [[denar]]ów. (pozostałość tego systemu monetarnego przetrwała do 2. połowy [[XX wiek|XX]] w. w krajach powiązanych kulturowo z [[Wielka Brytania|Wielką Brytanią]], a w samej Wielkiej Brytanii aż do roku [[1971]], gdzie aż do tej daty [[Szyling (ujednoznacznienie)|szyling]] dzielił się na 12 [[pens]]ów).<br />Od średniowiecza aż do [[XIX wiek|XIX]] w. (a w krajach anglosaskich, zwłaszcza [[Stany Zjednoczone|USA]] - do chwili obecnej) mierzono długość w [[Stopa (miara)|stopach]], [[cal]]ach, [[Linia (jednostka)|liniach]] i punktach, gdzie stopa = 12 cali, cal = 12 linii, linia = 12 punktów.