Wieża artyleryjska: Różnice pomiędzy wersjami

'''Wieża artyleryjska''' - element konstrukcji [[okręt]]ów wojennych, służący do obrotowego mocowania [[działo|dział]] oraz ochrony ich mechanizmów i obsługi przed ogniem nieprzyjaciela lub wpływami atmosferycznymi. Przez zamocowanie obrotowe w wieży działa uzyskują duży kąt ostrzału w poziomie. W celu ochrony dział i obsługi przed ogniem nieprzyjaciela, wieże stosowane w historycznych klasach [[okręt artyleryjski|okrętów artyleryjskich]] (głównie pancerniki i krążowniki) były [[Wikisłownik|opancerzone]].

Grubość pancerza wieży była uzależniona od klasy okrętu i szansy trafienia pociskiem w określone miejsce wieży (najgrubszy jest [[Wikisłownik|pancerz]] czołowy, potem w kolejności ściany boczne, ściana tylna i płyta górna). Po [[I wojna światowa|I wojnie światowej]] zaczęto stosować wieże także na okrętach lżejszych klas, a co za tym idzie, pojawiły się także wieże nieopancerzone, których zadaniem była jedynie ochrona mechanizmów i obsługi działa przed wpływami atmosferycznymi i odłamkami.

Pierwszym okrętem z obrotową, opancerzoną wieżą byłbyła angielskibrytyjska bateria pływająca [[HMS Trusty|HMS "Trusty"]] z [[1861]], pierwszypierwszym użytym bojowo okrętem z wieżą pancerną był [[USS Monitor]] konstrukcji Johna Ericssona ([[1862]])<ref name="hore"/>. Wczesne wieże artyleryjskie nie były jednak zbyt udane; miały one formę obrotowego walca, w środku którego zamontowane były działa oraz znajdowała się ich obsługa i część amunicji. Lufy dział wystawały przez [[Ambrazura|strzelnice]] w ścianie frontowej wieży. Początkowo w wieżach stosowane były armaty [[broń odprzodowa|odprzodowe]], które musiały być wycofywane do wewnątrz w celu załadowania, dopiero później wyparły je działa [[broń odtylcowa|odtylcowe]].

Wieże artyleryjskie były początkowo montowane jedynie na najsilniejszych klasach okrętów - [[pancernik]]ach i [[krążownik pancerny|krążownikach pancernych]]. Mocowano w nich po jednym lub dwa działa dużego [[Kaliber broni|kalibru]]. Z uwagi na problemy techniczne w konstruowaniu odpowiednio opancerzonych obrotowych wież, które musiały nieść ciężar całej montowanej w nich artylerii oraz pancerza, wod drugiejlat połowie80. [[XIX wiek]]u wieże ciężkich dział zostały wyparte przez wynalezione we Francji [[barbeta|barbety]] - nieruchome silnie opancerzone niskie cylindryczne osłony, nad którymi wystawały początkowo nieosłonięte lufy dział. To, co dzisiaj jest uznawane za wieżę artyleryjską, jest po prostu opancerzoną zamkniętą osłoną dział i obsługi, nadbudowaną na barbecie<ref>Tadeusz Klimczyk: Pancerniki, Warszawa 2002, ISBN 83-86776-66-8, s.60</ref>.

Ostatecznie wykształcona wieża na ciężkich okrętach stanowiła odtąd obrotową pancerną osłonę, przykrywającą od góry [[barbeta|barbetę]] i osadzoną na niej na [[łożysko toczne|łożysku]]. W barbecie mocowane były mechanizmy dział, a pod nią, w głębi kadłuba okrętu znajdowały się dalsze mechanizmy, podajniki amunicji itp. Wieże takie często wyposażone były we własne przyrządy do kierowania ogniem (m.in. [[dalmierz]]e), lecz przede wszystkim ich ogień był centralnie kierowany z głównego stanowiska dowodzenia artylerią okrętu. Takie wieże stosowano głównie w [[pancernik]]ach, począwszy od [[drednotprzeddrednot]]ów, oraz w budowanych po I wojnie światowej [[krążownik]]ach. Pancerniki okresu [[I wojna światowa|I wojny światowej]] posiadały od 4 do 6 wież dział głównego kalibru, w których mocowano po 2 lub 3 działa. Pancerniki okresu [[II wojna światowa|II wojny światowej]] posiadały zwykle 3 lub 4 wieże, liczba dział w wieży sięgnęła we francuskim typie "[[Richelieu (1940)|Richelieu]]" i brytyjskim "[[HMS King George V (1940)|King George V]]" aż do 4 dział (masa czterodziałowej wieży pancernika "Richelieu" wynosiła aż 2400 ton). Aktualnie okręty artyleryjskie wyposażone w artylerię w takich wieżach są już wycofane z marynarek wojennych świata wraz ze zmniejszeniem roli artylerii na morzu.

Wieże na okrętach były numerowane lub oznaczane literami. Niemcy oznaczali wieże głównego kalibru, zaczynając od dziobu, literami A, B, C, D i dalszymi, stosowali też ich nazwy własne, przede wszystkim Anton, Bruno, Caesar, Dora, bedącebędące rozwinięciem kolejnych liter. Dość szeroko rozpowszechniony, także w polskim piśmiennictwie, jest system brytyjski, zgodnie z którym wieże dziobowe oznaczane były (od dziobu) A, B, C, a rufowe X, Y, Z. Wieże na śródokręciu oznaczano w tym systemie P, Q, R (wieża Q była w osi symetrii okrętu).

Drugim typem współczesnych wież artyleryjskich były lekkie wieże dla dział średniego kalibru (127 - 130 mm) montowane począwszy od lat 30. XX wieku na niektórych typach [[niszczyciel]]i (najpierw na japońskich), oraz na cięższych okrętach mieszcząc uzbrojenie pomocnicze. Wieże takie były nieopancerzone lub lekko opancerzone, a ich mechanizmy były montowane w całości w wieży (nie posiadały one barbet). Wieże takiej konstrukcji są wciąż stosowane na okrętach, czasami wykonane z tworzyw sztucznych, a ich głównym przeznaczeniem jest ochrona mechanizmów działa. Niektóre ze współczesnych wież są w całości zautomatyzowane, nie posiadające obsługi wewnątrz (np. popularna [[Działo uniwersalne|armata uniwersalna]] 76 mm [[OTO Melara]]).

Zbliżone do wieży artyleryjskiej są [[wieża pancerna|wieże pancerne]] stosowane w [[fortyfikacja]]ch oraz [[wieża (pojazd pancerny)|wieże czołgowe]] na pojazdach bojowych. Czasami wręcz wieże czołgowe były instalowane na mniejszych okrętach (zwłaszcza rzecznych) lub ciężkie wieże okrętowe stosowano jako elementy fortyfikacji, w roli wież pancernych.

{{Przypisy|stopień= ===}}