Ugoda węgiersko-chorwacka: Różnice pomiędzy wersjami

'''Ugoda węgiersko-chorwacka''' (chor. ''hrvatsko-ugarska nagodba'', węg. ''magyar-horvát kiegyezés'') z [[1868]] była dokumentem ustanawiającym autonomię [[Królestwo Chorwacji i Slawonii|Chorwacji-Slawonii]] w [[Kraje Korony Świętego Stefana|Krajach Korony Świętego Stefana]] (węgierskiej części [[Austro-Węgry|Austro-Węgier]]). Obowiązywała do [[1918]], kiedy to po rozpadzie monarchii [[Habsburgowie|Habsburgów]] Chorwacja weszła w skład [[Królestwo Serbów, Chorwatów i Słoweńców|Królestwa Serbów, Chorwatów i Słoweńców]].

 

Chorwacja w XIX wieku była krajem, który od kilkuset lat wchodził w skład [[Węgry|Węgier]], jednak zawsze posiadała mniejsza lub większą autonomię (m.in. osobny sejm - ''Sabor Chorwacki''). Podczas [[Wiosna Ludów|Wiosny Ludów]] Chorwaci poparli dynastię Habsburgów przeciwko powstańcom węgierskim - obawiano się, że niepodległe Węgry będą chciały Chorwatów zmadziaryzować. Nowy monarcha austriacki, [[Franciszek Józef I]] nie potrafił jednak odwdzięczyć się Chorwatom za okazaną pomoc - sytuacja ziem chorwackim w Austrii i spacyfikowanych Węgrzech nie zmieniła się na lepsze.

 

Pokonana w wojnie z [[Królestwo Prus|Prusami]] Austria zmuszona była [[ugoda austriacko-węgierska|do podpisania ugody z Węgrami]] i w [[1867]] powstały dualistyczne [[Austro-Węgry]]. Węgrzy nie byli skłonni do uznawania odrębności Chorwatów, widzieli ich ziemię jako część Wielkich Węgier, jednak zarówno nieprzejednana postawa Zagrzebia, jak i naciski z Wiednia sprawiły, że w [[1868]] doszło do podpisania Ugody ('''Nagodba''').

 

Chorwacja jako odrębne królestwo otrzymała pełną autonomię w sprawach administracji, sądownictwa, wyznania i szkolnictwa. Nad sprawami wspólnymi (finanse, rolnictwo, handel, obrona) w [[Peszt|Peszcie]] obradowały osobne wydziały chorwackie. Wspólne kwestie rozpatrywał parlament ogólnowęgierski, na który Chorwaci przysyłali swoją delegację, ale bez prawa głosu w sprawach Chorwacji nie dotyczących.

 

Chorwacja występowała teraz jako '''[[Trójjedyne Królestwo Chorwacji, Slawonii i Dalmacji]]''' (''Trojedna kraljevina Hrvatska, Slavonija i Dalmacija; Horvát-, Szlavon- és Dalmátországok; Dreieinigen Königreichs Kroatien, Dalmatien und Slawonien''), ale była to nazwa na wyrost, gdyż [[Dalmacja]] pozostawała w austriackiej części państwa (choć symbole Dalmacji znalazły się w herbie autonomicznego królestwa), a w Chorwacji i Slawonii jeszcze przez kilka lat istniały wydzielone obszary (tzw. [[Pogranicze Wojskowe]]), nie będące pod bezpośrednią administracją Zagrzebia.

 

Węgrzy nie zawsze szanowali zapisy umowy z [[1868]]. Kilkukrotnie łamali artykuły o języku chorwackim jako urzędowym, co doprowadziło do zamieszek. W późniejszym okresie próbowali też ingerować w gospodarkę Chorwacji (m.in. przejęli kolej).