Księstwo Moskiewskie: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
Usunięta treść Dodana treść
m drobne redakcyjne |
WP:SK, drobne techniczne |
||
Linia 4:
|p1 = Ruś Włodzimiersko-Suzdalska
|p1_flaga = Vladimir city.png
|p2 =
|p2_flaga =
|p3 =
|p3_flaga =
|p4 =
Linia 43:
|głowa_terytorium =
|głowa_terytorium_opis =
|w_imieniu_tekst =
|w_imieniu_urząd =
|w_imieniu =
|szef_rządu =
|szef_rządu_opis =
Linia 60:
|ludność_miejsce =
|utworzenie_sposób = utworzenie ruskiego [[Księstwo udzielne|księstwa udzielnego]]
|od_kogo =
|utworzenie_data = [[1213]]
|likwidacja_sposób = przeniesienie stolicy Wielkiego Księstwa z [[Włodzimierz nad Klaźmą|Włodzimierza]] do [[Moskwa|Moskwy]]
Linia 81:
}}
{{Historia Rosji}}
'''Księstwo Moskiewskie''' ([[
Przez cały czas istnienia księstwa władzę w nim sprawowali książęta z dynastii [[Rurykowicze|Rurykowiczów]] wywodzący się linii bezpośredniej od [[Ruryk]]a.
== Historia ==
[[Plik:Alexander Newski.jpg|thumb|150px|left
[[Plik:Daniil.jpg|thumb|150px|left
[[Plik:Ivan Kalita.jpg|thumb|150px|left
[[Plik:Danilov convent 02.jpg|thumb|150px|left
[[Plik:Dormition (Kremlin).JPG|thumb|150px|left
=== Ruś w XII-XIV wieku ===
W [[XIII wiek]]u rosło zagrożenie [[Ruś Kijowska|księstw ruskich]] ze strony [[Złota Orda|Złotej Ordy]] [[Tatarzy|tatarskiej]]. Po klęsce sił rusko-połowieckich w [[Bitwa nad rzeką Kałką|bitwie nad Kałką]] w [[1223]] roku [[Batu-chan]] podbił wszystkie ziemie ruskie z wyjątkiem księstw [[Księstwo Połockie|Połockiego]] i [[Księstwo Pińskie|Pińskiego]] oraz [[Republika Nowogrodzka|Republiki Nowogrodzkiej]]. Tatarzy nie przejęli bezpośrednich rządów w podbitych księstwach, zadowolili się każdorazowym zatwierdzaniem kandydata do tronu książęcego we [[Włodzimierz nad Klaźmą|Włodzimierzu]], który z kolei pełnił funkcje zwierzchnie nad resztą książąt i miał prawo zwracania się o pomoc do chana.
W [[XIII wiek|XIII]] i [[XIV wiek]]u niektóre z zachodnich, mniejszych księstw ruskich przeszły w strefę wpływów nabierającej znaczenia [[Wielkie Księstwo Litewskie|Litwy]]. Litwa korzystając z rozbicia dzielnicowego i osłabienia Rusi walkami z Tatarami, wielokrotnie najeżdżała ziemie ruskie podporządkowując sobie księstwa Połockie i Pińskie<ref>V. Spečiūnas. Lietuvos valdovai (XIII-XVIII a.): enciklopedinis žinynas. Wilno, 2004. s. 15-78.</ref><ref>Encyclopedia Lituanica. Boston, 1970-1978, Vol.5 s. 395</ref>. Po klęsce poniesionej przez Księstwo Kijowskie w bitwie z wojskami litewskimi nad Irpieniem ([[1320]]<ref>Historians disagree on exact dating: Maciej Stryjkowski provided 1320/21, Aleksandr Ivanovich Rogov argues for 1322, C. S. Rowell for 1323, Feliks Shabul'do for 1324, Romas Batūra for 1325.</ref>) Kijowszczyzna stała się zależna od Litwy, a w [[1362]] bezpośrednio do niej wcielona<ref>Rowell, S. C. (2000). "Baltic Europe". in Michael Jones. The New Cambridge Medieval History c.1300–c.1415. VI. Cambridge University Press. p. 707. ISBN 0-521-36290-3. http://books.google.com/books?id=LOS1c0w91AcC&pg=RA1-PA707&as_brr=3.</ref>. W wyniku [[Wojna o Księstwo Halicko-Włodzimierskie w latach 1340-1392|wojny polsko-litewskiej]] ([[1340]]-[[1392]]) zostało zlikwidowane [[Księstwo Halicko-Wołyńskie]] a jego terytorium rozdzielone pomiędzy Polskę i Litwę.
=== Utworzenie księstwa ===
Pierwszym księciem moskiewskim został w [[1213]] roku Włodzimierz Wsiewołodowic, syn [[Wsiewołod Wielkie Gniazdo|Wsiewołoda Wielkie Gniazdo]], który odebrał gród moskiewski swemu bratu, wielkiemu księciu włodzimierskiemu [[Jerzy II Wsiewołodowicz|Jerzemu II]]. W [[1238]] roku na tronie moskiewskim zasiadł syn wielkiego księcia Jerzego II
Stolicą księstwa od początku jego istnienia było miasto [[Moskwa]] po raz pierwszy zmiankowane w [[1147]] roku, kiedy to [[Jerzy Dołgoruki|Jerzy I Dołgoruki]] założył na Wzgórzu Borowieckim [[kreml moskiewski]]. W [[1156]] roku miasto zostało otoczone murami obronnymi. Moskwa odznaczała się dogodnym położeniem geograficznym, z dala od Złotej Ordy, z której strony można się było spodziewać najazdów i umiejscowieniem na wewnątrzruskich szlakach handlowych, które dostarczały książętom moskiewskim poważnych środków finansowych. Dzięki długim okresom pokoju szybko wzrastała liczba ludności księstwa.
Przypuszczalnie po śmierci Włodzimierza Juriewicza Księstwo Moskiewskie zostało z powrotem wcielone bezpośrednio do Wielkiego Księstwa Włodzimierskiego. Jednak już kilka lat później na tronie moskiewskim zasiadł kuzyn Włodzimierza [[Michał Chrobry]], który sprawował rządy w Moskwie w latach [[1246]]/[[1247]]-[[1248]]. Michał był synem wielkiego księcia włodzimierskiego i kijowskiego [[Jarosław II|Jarosława II Wsiewołodowica]] oraz młodszym bratem Aleksandra Newskiego. W 1248 roku po obaleniu swojego stryja, [[Światosław Gabriel|Światosława Wsiewołodowica]], Michał został wielkim księciem włodzimierskim<ref>L. Bazylow, ''Historia Rosji'', wyd. 2, Wrocław-Warszawa 1975, s. 58.</ref>. Krótko potem zginął w bitwie z Litwinami<ref>L. Gumilow, ''Śladami cywilizacji Wielkiego Stepu'', Warszawa 1973, s. 273; J. Łoszczyc, ''Dymitr Doński'', Warszawa 1987, s. 113.</ref>. Po śmierci Michała na tronie moskiewskim zasiadł jego syn [[Borys Michajłowicz|Borys]] panujący w latach [[1248]]-[[1263]].
W okresie panowania [[Tatarzy|tatarskiego]] wodzem dużej rangi i zręcznym politykiem okazał się wielki książę kijowski i włodzimierski [[Aleksander Newski]], pochodzący z [[Nowogród Wielki|Nowogrodu Wielkiego]]. W [[1240]] roku pokonał [[Szwedzi|Szwedów]] w [[Bitwa nad Newą|bitwie nad Newą]], w [[1242]] roku rozgromił [[Bitwa na jeziorze Pejpus|na jezorze Pejpus]] [[Zakon kawalerów mieczowych|wojska krzyżackie]] oraz powstrzymał najeżdżające Ruś wojska litewskie. W [[1252]] roku otrzymał od chana [[Sartak]]a Wielkie Księstwo Włodzimierskie, a wraz z nim zwierzchnictwo nad wszystkimi księstwami ruskimi. Po śmierci Borysa w [[1263]] roku Aleksander Newski przeznaczył Księstwo Moskiewskie dla swego najmłodszego syna
=== Rządy Daniela ===
{{main|Daniel Moskiewski}}
Z walk o sukcesję po Aleksandrze Newskim zwycięsko wyszło niewielkie wówczas Księstwo Moskiewskie, w którym od [[1263]] roku na tronie zasiadał najmłodszy syn Aleksandra, [[Daniel Moskiewski|Daniel]], założyciel moskiewskiej linii [[Rurykowicze|Rurykowiczów]]. Od tego momentu Księstwo Moskiewskie stało się monarchią dziedziczną, w której tron dziedziczyli członkowie rodziny panującej (do tej pory książęta moskiewscy byli zatwierdzani przez wielkich książąt włodzimierskich). Daniel mając w dniu śmierci ojca trzy lata uzyskał pełnię władzy w księstwie dopiero w [[1277]] lub wg innych źródeł w [[1283]] roku<ref>K. Ryzhkov, ''Vse monarkhi mira. Zapadnaia Evropa''. (Moscow, 1999).</ref>. Nowy książę moskiewski odziedziczył imię po swym bliskim krewnym [[Daniel Halicki|Danielowi Halickiemu]], zmarłemu w [[1264]] roku lub, według innej wersji otrzymał imię na cześć świętego Daniela Stility.
W latach [[1300]]-[[1303]] Daniel przyłączył do Księstwa Moskiewskiego znajdującą się tuż nad ujściem [[Moskwa (rzeka)|Moskwy]] [[Kołomna|Kołomnę]], a także [[Peresław Zaleski]] i leżący na zachodzie [[Możajsk]]. Za panowania Daniela wybudowano w Moskwie [[Monaster Daniłowski]]
=== Rządy Jerzego III ===
Linia 117:
W celu uzyskania przewagi nad Michałem, Jerzy wyruszył do stolicy [[Złota Orda|Złotej Ordy]] [[Saraj Batu]] aby zawrzeć sojusz z chanem [[Ozbeg]]iem. Pobyt Jerzego na dworze chana trwał dwa lata. W tym czasie książę zacieśnił stosunki z władcą Złotej Ordy, czego wynikiem było małżeństwo z siostrą Ozbega Agafią (Konczaką) i uznanie w [[1317]] roku Jerzego za wielkiego księcia włodzimierskiego. Obawiając się zjednoczenia Rusi, Ozbeg dążył do skłócenia księstw ruskich. Przeciwko silniejszemu księciu twerskiemu Michałowi, Ozbeg wyniósł na wielkoksiążęcy tron włodzimierski właśnie Jerzego. W kolejnych walkach została przez Michała pojmana Agafia, żona Jerzego, która wkrótce zmarła w niewoli. Śmierć Agafii dała Jerzemu powód do oskarżenia Michała o spisek przeciw Ozbegowi. Michał został wezwany do Saraj Batu i przez Ozbega zgładzony. Pozbycie się rywala, nie uchroniło jednak Jerzego od dalszych walk z jego następcami. W [[1322]] roku brat Michała i nowy książę twerski [[Dymitr twerski|Dymitr Groźne Oczy]] uzyskał od chana Ozbega [[jarłyk]] na wielkie księstwo włodzimierskie. Po trzech latach Jerzy ponownie wyruszył do Saraj Batu aby wynegocjować nowy sojusz, jednakże na dworze chana padł ofiarą spisku Dymitra.
Jerzy III był dwukrotnie żonaty. Po raz pierwszy ożenił się w [[1297]] roku z księżniczką [[Księstwo Rostowskie|rostowską]]. Jego drugą żoną była Agafia. Pozostawił córkę Zofię, która w [[1320]] roku poślubiła Konstantego
=== Rządy Iwana Kality ===
Linia 123:
Po śmierci Jerzego III w Saraj Batu, władzę w Księstwie Moskiewskim przejął jego brat i zarazem najmłodszy syn Daniela [[Iwan I Kalita]], który położył podwaliny pod przyszłą potęgę Wielkiego Księstwa Moskiewskiego. W [[1328]] roku przy pomocy Tatarów pokonał księcia [[Księstwo Twerskie|twerskiego]] [[Aleksander Twerski|Aleksandra Michajłowicza]] i w tym samym roku uzyskał tytuł wielkiego księcia włodzimierskiego. Iwan Kalita kontynuował politykę swego poprzednika zmierzającą do powiększania moskiewskich posiadłości książęcych, jednak uczynił to w niespotykany dotąd sposób. Udzielał pożyczek finansowych innym kniaziom, żądając w zamian zabezpieczenia na miastach i wsiach. Gdy nie mogli spłacić pożyczki odmawiał prolongowania długu i przyłączał te terytoria do Księstwa Moskiewskiego.
W [[1328]] roku Kalita przeniósł stolicę Wielkiego Księstwa z Włodzimierza do rodzimej Moskwy, co dało początek Wielkiemu Księstwu Moskiewskiemu. Nadal jednak wielcy książęta moskiewscy (do końca [[XIV wiek]]u) najpierw obejmowali władzę we Włodzimierzu i tytułowali się wielkimi książętami włodzimierskimi. W [[1335]] roku [[Republika Nowogrodzka]] uznała władzę Iwana Kality jako wielkiego księcia. Moskwa stała się wówczas głównym ośrodkiem politycznym, religijnym i kulturowym Rusi. Iwan Kalita ufortyfikował Moskwę i otoczył kreml nową, dębową palisadą. Ufundował m.in. kamienny [[Sobór Zaśnięcia NMP|Sobór Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny]]. Skupowanie ziemi, fundowanie cerkwi i budowa fortyfikacji były jednakże kosztowne. W tym celu Iwan I skrzętnie gromadził fundusze (stąd jego przydomek "Kalita"
== Genealogia książąt moskiewskich ==
Książęta moskiewscy wywodzili się w linii bezpośredniej od [[Ruryk]]a, założyciela dynastii Rurykowiczów i [[Ruś Kijowska|państwa ruskiego]]. Daniel był synem Aleksandra Newskiego, ten zaś [[Jarosław II|Jarosława II]], ten zaś [[Wsiewołod III Wielkie Gniazdo|Wsiewołoda III]], ten z kolei był synem [[Jerzy Dołgoruki|Jerzego Dołgorukiego]], ten zaś synem [[Włodzimierz II Monomach|Włodzimierza II Monomacha]], który był synem [[Wsiewołod I|Wsiewołoda I]], ten zaś synem [[Jarosław I Mądry|Jarosława I Mądrego]], ten zaś synem [[Włodzimierz I Wielki|Włodzimierza I Wielkiego]], ten [[Światosław I|Światosława I]], ten zaś [[Igor Rurykowicz|Igora]], który był jedynym synem [[Ruryk]]a.
== Zobacz też ==
Linia 138 ⟶ 137:
[[Kategoria:Księstwa ruskie]]
[[Kategoria:Historyczne państwa na terenie Rosji|*]]
[[et:Moskva vürstiriik]]
| |||