Rada pracowników: Różnice pomiędzy wersjami

[wersja nieprzejrzana][wersja przejrzana]
Usunięta treść Dodana treść
→‎Wybory przez internet do rady: usunięcie wpisu reklamowego
Przeredagowanie treści
Linia 1:
'''Rada pracowników''' – rodzaj [[reprezentacjaReprezentacja interesów pracowniczych|organu reprezentacji pracowniczej]] ustanowiony przez ustawę z dnia 7 kwietnia 2006 r. o informowaniu pracowników i przeprowadzaniu z nimi konsultacji ({{Dziennik Ustaw|rok=2006|numer=79|pozycja=550}}), która w założeniu ma wdrożyć w Polsce dyrektywę Parlamentu Europejskiego i Rady 2002/14/WE z dnia 11 marca 2002 r. ustanawiającą ogólne ramowe warunki informowania i przeprowadzania konsultacji z pracownikami we Wspólnocie Europejskiej (Dz. Urz. WE L 80 z 23.03.2002; Dz. Urz. UE Polskie wydanie specjalne, rozdz. 05, t. 4, str. 219).
 
== Geneza ==
W momencie implementacji dyrektywy europejskiej Polska miała już pewne tradycje, jeśli chodzi o funkcjonowanie [[reprezentacjaReprezentacja interesów pracowniczych|przedstawicielstw pracowników]]. Pierwszym aktem wprowadzającym taką instytucję był dekret z dnia 6 lutego 1945 r. o utworzeniu Rad Zakładowych <ref>{{Dziennik Ustaw|rok=1945|numer=8|pozycja=36}}</ref>. Ciała te stały się w praktyce narzędziem państwa komunistycznego służącym utrzymaniu kursu scentralizowanej [[gospodarkaGospodarka planowa|gospodarki planowej]] i kontrolowaniu poczynań pracowników, gdyż zgodnie z art. 3 Dekretu - obok dbania o „zastępstwo interesów zawodowych” – zajmowały się też „czuwaniem nad wzmożeniem i ulepszeniem produkcji zakładu pracy zgodnie z ogólnymi wytycznymi polityki gospodarczej państwa.” Na mocy dekretu z dnia 16 stycznia 1947 r. o zmianie dekretu z dnia 6 lutego 1945 r. o utworzeniu Rad Zakładowych <ref>{{Dziennik Ustaw
|rok=1947|numer=24|pozycja=92}}</ref> przedstawicielstwa te uzyskały status organów związków zawodowych i – wobec całkowitego uzależnienia tych ostatnich w 1949 r. od państwa – utraciły dużo ze swojego znaczenia jako niezależna reprezentacja pracownicza, choć funkcjonowały jeszcze do 1980 r.
 
Odmienny nieco charakter miały rady robotnicze tworzone w fabrykach spontanicznie w toku wydarzeń [[PolskiOdwilż październikgomułkowska|października 1956 r.]] Tym razem robotnicy, a wraz z nimi intelektualiści skupieni wokół tygodnika [[Po prostu (czasopismo)|Po prostu]], żądali bezpośredniego wpływu załóg przedsiębiorstw na zarządzanie zakładem pracy, co miało być lekiem na podstawowe bolączki gospodarki sterowanej, tj. wyśrubowane odgórne plany i wiążące dla załogi wskaźniki produkcyjne, często niemożliwe do spełnienia mimo nakładania na pracujących coraz ostrzejszych norm pracy.
 
Pod społeczną presją rady zostały usankcjonowane w ustawie z dnia 19 listopada 1956 r. o radach robotniczych <ref>{{Dziennik Ustaw|rok=1956|numer=53|pozycja=238}}</ref>. Już dwa lata później została ona uchylona przez ustawą z dnia 20 grudnia 1958 r. o samorządzie robotniczym <ref>{{Dziennik Ustaw|rok=1958|numer=77|pozycja=397}}</ref>, ustanawiającą tzw. konferencję samorządu robotniczego, gdzie podstawowe znaczenie zyskały zakładowe organizacje partyjne, co umożliwiło władzom faktyczne ubezwłasnowolnienie rad.
 
Idea autentycznego uczestnictwa robotników w zarządzaniu ich zakładem pracy i upodmiotowienia załóg okazała się jednak na tyle żywa, że postulat zgłoszony ponownie na fali wydarzeń 1980 r. zrealizowano rok później w ustawie z dnia 25 września 1981 r. o samorządzie załogi przedsiębiorstwa państwowego <ref>{{Dziennik Ustaw|rok=1981|numer=24|pozycja=123}}</ref>. Od tej pory w przedsiębiorstwach państwowych istniała wybieralna rada pracownicza oraz ogólne zebranie pracowników - organy, które otrzymały szerokie uprawnienia w zakresie kontroli działalności przedsiębiorstwa oraz dyrektora. Samorząd załogi odegrał poważną rolę w przygotowaniu przemian ustrojowych w roku 1989 r., ale po zaprowadzeniu ustroju [[społecznaSpołeczna gospodarka rynkowa|społecznej gospodarki rynkowej]], w wyniku systematycznej [[prywatyzacjaPrywatyzacja|prywatyzacji]] [[przedsiębiorstwoPrzedsiębiorstwo państwowe|przedsiębiorstw państwowych]] utracił swoją pozycję i w ramach nowego ustroju gospodarczego został uznany za relikt [[gospodarkaGospodarka planowa|gospodarki planowej]]. Uzasadnieniem tej krytyki była niejednokrotnie roszczeniowa postawa samorządu w wielu przedsiębiorstwach, dbającego przede wszystkim o wysokie uposażenia pracowników, co uniemożliwiało racjonalizowanie i przystosowywanie gospodarki przedsiębiorstw do warunków panujących w [[gospodarkaGospodarka rynkowa|gospodarce rynkowej]] i w rezultacie przyczyniało się do ich upadku i innych poważnych problemów ekonomicznych.
 
Po transformacji ustroju gospodarczo-politycznego Polski powstały w końcu wolne [[Związek zawodowy|związki zawodowe]] i właśnie tym organizacjom przyznano na mocy ustawy z 1991 r. oraz odpowiednich przepisów kodeksu pracy monopol w zakresie reprezentacji pracowniczej (m.in. kontrola wypowiedzenia i rozwiązania stosunku pracy, współudział przy tworzeniu regulaminu pracy, zawieranie porozumień z pracodawcą o sposobie przeprowadzenia zwolnień grupowych i kryteriach doboru osób zwalnianych).
 
== Kształt instytucji wg ustawy z dnia 7 kwietnia 2006 r. ==
=== Obowiązek tworzenia rad ===
Rady pracowników powinny być tworzone u [[pracodawcaPracodawca|pracodawców]], którzy prowadzą [[działalnośćDziałalność gospodarcza|działalność gospodarczą]] i zatrudniają co najmniej 50 [[pracownik]]ów, z tym że w okresie przejściowym do 23 marca 2008 r. obowiązek ten ciąży tylko na tych, którzy zatrudniają co najmniej 100 [[pracownik]]ówpracowników.
Obowiązek tworzenia rad nie dotyczy [[pracodawcaPracodawca|pracodawców]] publicznych: [[urządUrząd|urzędów]], [[Szkoła (oświata)|szkół]], [[służbySłużby mundurowe|służb mundurowych]], [[sąd]]ów itp., a także przedsiębiorstw [[przedsiębiorstwoPrzedsiębiorstwo państwowe|państwowych]], [[przedsiębiorstwo mieszane|mieszanych]] i [[państwowaPaństwowa instytucja filmowa|państwowych instytucji filmowych]], w których istnieją [[organ]]y o podobnym charakterze, a których omawiana ustawa nie uchyliła.
Ponadto [[pracodawca|pracodawcy]] objęci zakresem ustawy mogą uniknąć tworzenia rady, jeżeli przed jej wejściem w życie (a więc najpóźniej 24 maja 2006 r.) zawrą z [[Reprezentacja interesów pracowniczych|przedstawicielami pracowników]] porozumienie gwarantujące warunki informowania i konsultowania [[pracownik]]ówpracowników na poziomie przynajmniej równym temu zagwarantowanemu w ustawie.
 
=== Wielkość rady ===
Wielkość gremium zależy od liczby osób zatrudnionych przez [[pracodawca|pracodawcę]]racodawcę. Rada składa się z:
* 3 pracowników - u pracodawcy zatrudniającego od 50 do 250 osób;
* 5 pracowników - u pracodawcy zatrudniającego od 251 do 500 osób;
* 7 pracowników - u pracodawcy zatrudniającego ponad 500 osób.
 
=== Wybory do rady ===
Prawo do oddania głosu w wyborach do rady mają wszyscy pracownicy z wyjątkiem młodocianych. Kandydatem na członka rady może być każdy [[pracownik]], który pracował u danego [[pracodawca|pracodawcy]] przynajmniej przez rok lub - jeżeli [[pracodawca]] działa krócej - przez ten krótszy okres. Do okresu pracy zalicza się też poprzednie okresy zatrudnienia, we wszystkich przypadkach, w których nowy pracodawca stał się stroną w dotychczasowych stosunkach pracy (np. w wyniku [[przejęcie pracodawcy|przejęcia pracodawcy]] na podst. art. 23(1) [[kodeksKodeks pracy|kp]].
Kandydować nie mogą pracownicy będący faktycznymi reprezentantami pracodawcy - kierownicy zakładów pracy i ich zastępcy, członkowie organu zarządzającego, [[główny księgowy|główni księgowi]] oraz zatrudnieni jako [[radcaRadca prawny|radcy prawni]], a także pracownicy młodociani.
 
=== Stosunki rady z pracodawcą ===
Zasadnicze kwestie formalne z zakresu wzajemnych stosunków obu stron reguluje ich autonomiczne porozumienie. Należy w nim przede wszystkim ustalić zasady oraz tryb informowania i konsultowania rady, a ponadto sposób rozstrzygania kwestii spornych (w grę wchodzi m.in. decyzja komisji rozjemczej obsadzonej parytetowo przez przedstawicieli obu stron czy rozstrzygnięcie niezależnego [[mediacjaMediacja|mediatora]], kombinacja tych dwóch metod) oraz zasady ponoszenia niektórych kosztów (por. dokładnie art. 5 ust. 1 pkt 3 i 4).
Porozumienie może też zawierać fakultatywne postanowienia dotyczące ustalenia innej (mniejszej lub większej) liczby członków rady od tej wymaganej przez ustawę dla pracodawcy danej wielkości, jednak nie mniejszej niż trzy.
 
Linia 40:
 
Natomiast obowiązek konsultacji dotyczy tylko stanu, struktury, przewidywanych zmian w zakresie zatrudnienia, jego podstaw oraz organizacji pracy, nie dotyczy działalności i sytuacji ekonomicznej przedsiębiorstwa.
 
== Zobacz też ==
* [[Reprezentacjareprezentacja interesów pracowniczych]]
* [[akcjonariat pracowniczy]]
 
{{Przypisy}}
 
== Bibliografia ==
* [[Przemysław Ciszek]], [[Maciej Chakowski]], ''Rada pracowników w firmie'', Wydawnictwo C. H. Beck, Warszawa 2006, ISBN 83-7783-297-5
* [[Grzegorz Goździewicz]] (red.), ''Reprezentacja praw i interesów pracowniczych'', TNOiK, Toruń 2001, ISBN 83-7285-055-0
* [[Sebastian Koczur]], [[Paweł Korus]], ''Dialog społeczny – prawo pracowników do informacji i konsultacji'', Universitas, Kraków 2003, ISBN 83-242-0029-0
* [[Krzysztof Walczak]], ''Zbiorowe prawo pracy. Aspekty prawa międzynarodowego, europejskiego i polskiego'', Wydawnictwo C. H. Beck, Warszawa 2004, ISBN 83-7387-086-5
* [[Andrzej Marian Świątkowski]], ''Europejskie prawo socjalne. Tom II. Europejskie prawo pracy'', Dom Wydawniczy ABC, Warszawa 1999, ISBN 83-87286-39-0
* [[Anna Pabisiak]], [[Marcin Wojewódka]], ''Informowanie pracowników i przeprowadzanie z nimi konsultacji. Komentarz do ustawy'', Wydawnictwo C. H. Beck, Warszawa 2007, ISBN 978-83-7483-516-9
 
== Linki zewnętrzne ==
 
* [http://rzeczpospolita.pl/dodatki/dodatek1_060504/index.html ''Jak powołać radę pracowników'' – poradnik ''Rzeczpospolitej'' Nr 103 z 4.05.2006]
* [http://www.radypracownikow.info Rady Pracowników - strona kampanii wspierającej i monitorującej powstawanie rad pracowników]
* [http://www.essevo.com Wybory Rad Pracowników przez internet - strona firmy przeprowadzającej głosowanie przez internet do rad pracowników]
 
== Zobacz też ==
* [[Reprezentacja interesów pracowniczych]]
* [[akcjonariat pracowniczy]]
 
 
{{Przedstawicielstwa pracownicze}}
 
{{stub}}
 
[[Kategoria:Prawo pracy]]