Ośrodek międzygalaktyczny: Różnice pomiędzy wersjami

'''Ośrodek międzygalaktyczny''' to niezwykle rozrzedzona [[materia (fizyka)|materia]] składająca się przede wszystkim z [[wodór|wodoru]] i [[Hel (pierwiastek)|helu]], wypełniająca [[przestrzeń kosmiczna|przestrzeń]] pomiędzy [[galaktyka]]mi. Średnie [[gęstość|gęstości]] ośrodka międzygalaktycznego są nieporównywalnie mniejsze dood gęstości [[plazma|plazmy]] osiągalnej w laboratoryjnej [[próżnia|próżni]]. Materia ośrodka międzygalaktycznego, aż do odległości kosmologicznych odpowiadających [[przesunięcie ku czerwieni|przesunięciu ku czerwieni]] około 6, jest bardzo niejednorodna i silnie [[jonizacja|zjonizowana]].

Największe zgęszczenia ośrodka międzygalaktycznego obserwuje się w bogatych [[gromada galaktyk|gromadach galaktyk]]. Ośrodek międzygalaktyczny wypełniający przestrzeń między galaktykami, otaczając też całą gromadę, osiąga tam gęstości nawet kilkaset razy większe od średniej gęstości materii we [[Wszechświat|Wszechświecie]]. [[Temperatura]] tej plazmy jest bardzo wysoka, około 10⁸ K, plazma jest praktycznie całkowicie zjonizowana i świeci w zakresie [[promieniowanie rentgenowskie|promieniowania rentgenowskiego]].

Poza gromadami galaktyk ośrodek jest rzadszy i ma niższą temperaturę, typowo 10⁵ – 10⁷ K, jest nazywany ośrodkiem „ciepłym” ([[język angielski|ang.]] ''Warm-Hot Intergalactic Medium'', w skrócie WHIM), istnieją też jeszcze chłodniejsze obłoki czy [[filamenty]] gazu. Obecność tych chłodniejszych obłoków zaznacza się wyraźnie w widmach promieniowania odległych kwazarów. Ponieważ wodór w tych obłokach nie jest całkowicie [[jonizacja|zjonizowany]], w promieniowaniu kwazarów pojawiają się wąskie linie absorpcyjne, związane głównie z [[seria Lymana|linią Lyman_alpha]] wodoru. Im bardziej odległy kwazar, tym więcej obłoków jest na linii widzenia pomiędzy nami a kwazarem, a w widmie kwazara pojawia się wtedy cały ''las linii'', stąd zjawisko nazywane jest „lasem Lymana”. Ze względu na kosmologiczną [[ekspansja Wszechświata|ekspansję Wszechświata]], linie odpowiadającaodpowiadające poszczególnym obłokom są przesunięte względem linii obserwowanej w laboratorium (im bliżej Ziemi jest obłok, tym linia jest mniej przesunięta ku czerwieni). Dla kwazarów o przesunięciu ku czerwieni ponad 6 zjawisko praktycznie uniemożliwia badanie części widma promieniowania kwazara (jest to tzw. [[efekt Gunna-Petersona]]).

Wysoka temperatura ośrodka międzygalaktycznego, znacznie wyższa niż temperatura promieniowania tła wypełniającego Wszechświat, jest wynikiem procesu formowania się niejednorodności w rozkładzie materii, w tym galaktyk i gwiazd. Materia opadająca na centrum grawitacyjne gromady galaktyk rozgrzewa się w wyniku procesu [[dyssypacja|dyssypacji]] energii potencjalnej. Do podgrzania ośrodka międzygalaktycznego przyczyniły się też kwazary i młode galaktyki o silnej aktywności gwiazdotwórczej, które są silnymi źródłami [[promieniowanie nadfioletowe|promieniowania nadfioletowego]], a także energetycznych cząstek. Nie wykluczonyNiewykluczony jest udział hipotetycznych masywnych gwiazd III populacji.