Wikipedia

Cyfry wietnamskie: Różnice pomiędzy wersjami

Przeglądaj historię interaktywnie
[wersja nieprzejrzana][wersja przejrzana]
następna edycja →
Usunięta treść Dodana treść
WizualnieWikikod
nowy bazujący na wersji angielskiej
 
m WP:SK, drobne redakcyjne
Linia 1:
{{Systemy liczbowe}}
W [[Językjęzyk wietnamski|języku wietnamskim]] istnieją dwa zestawy liczebników,[[liczebnik]]ów: rodzimy i [[Sinizacja|sino-wietnamski]].
 
== Wprowadzenie ==
Wśród języków wschodniej Azji będących pod silnym wpływem kultury chińskiej, języki [[Językjęzyk japoński|japoński]] i [[Językjęzyk koreański|koreański]] używają dwóch zestawów liczebników— – rodzimego i zapożyczonego z języka chińskiego— – przy czym ten drugi jest powszechniejszy. Natomiast w języku wietnamskim, wariant wywodzący się z języka chińskiego nie osiągnął jeszcze powszechnej akceptacji. Liczby od 1 do 1000 są zwykle wyrażane w rodzimym systemie wietnamskim i tylko kilka liczb (jak np. 1000000 ''triệu'') jest wyrażane w systemie chińskim.
 
Liczby w języku wietnamskim można zapisywać na dwa sposoby. Sposób nowoczesny, liczby z obu wariantów zapisywane są przez [[Latynizacja|latynizację]] ''[[Alfabet wietnamski|quốc ngữ]]''. Zapis archaiczny, używający pisma ''[[Hán tự|Hán]]-[[Chữ nôm|Nôm]]''. Liczby wywodzące się z języka chińskiego zapisywano w ''[[Hán tự]]'' (wietnamskie [[pismo chińskie]]), a liczby rodzime w ''[[Chữ nôm]]''.
 
== Podstawowe cechy ==
* Odmiennie niż pozostałe ''schińszczone'' systemy, język wietnamski grupuje cyfry w liczbach co tysiąc a nie w [[Miriada|miriady]]. Na przykład, "123123123" zapisywane jest jako "𠬠𤾓𠄩𨒒𠀧'''兆'''𠬠𤾓𠄩𨒒𠀧'''𠦳'''𠬠𤾓𠄩𨒒𠀧／một trăm hai mươi ba '''triệu''' một trăm hai mươi ba '''nghìn (ngàn)''' một trăm hai mươi ba}}", lub "123兆123𠦳123" (123 ''milion'', 123 ''tysiąc'' i 123)<ref>Tutaj, "兆" w języku wietnamskim oznacza 1,000,000, w przeciwieństwie do [[Chińskie liczebniki|chińskich liczebników]], gdzie zastępuje wiele wariantów dużych liczb. Obecnie, "兆" określa 10<sup>12</sup> w [[Republika Chińska|Republice Chińskiej]], a powszechnie oznacza 10<sup>6</sup> w [[Chińska Republika Ludowa|Chińskiej Republice Ludowej]].</ref>, podczas gdy w [[Językjęzyk chiński|chińskim]], [[Językjęzyk japoński|japońskim]] i [[Językjęzyk koreański|koreańskim]] tę samą liczbę zapisuje się jako "1亿2312万3123" (1 ''sto milionów'', 2312 ''dziesięć tysięcy'' i 3123).
* Mimo istnienia dwóch zestawów liczebników, wariant sino-wietnamski nie jest powszechny. Staje się on użyteczny tylko jeśli liczby przekraczają tysiące, jak np. "vạn／萬", "ức／億" i "triệu／兆". Te sino-wietnamskie słowa przedstawiają liczby używane w [[Historia Chin|starożytnych Chinach]], gdzie każda kolejna cyfra wzrasta dziesięciokrotnie, 億 jako liczba 10<sup>5</sup>, 兆 to 10<sup>6</sup>, itd.
* Obecnie sino-wietnamskie nazwy "vạn／萬" i "ức／億" są coraz rzadziej stosowane.
* Pewne numery są tworzone łącząc nazwy z obu wariantów, rodzimego i sino-wietnamskiego, na przykład, "mười triệu／𨒒兆", gdzie "triệu／兆" pochodzi od nazewnictwa sino-wietnamskiego, a "mười／𨒒" to słowo rodzime.
 
Poniższa tabela zawiera zestawienie podstawowych danych liczbowych w języku wietnamskim dla obu wariantów. Dla każdej liczby podświetlony jest powszechniejszy wariant.
Linia 38:
| 𠬠
| style="background: #CFC;"|một
|
|-
| 2
Linia 45:
| 𠄩
| style="background: #CFC;"|hai
|
|-
| 3
Linia 52:
| 𠀧
| style="background: #CFC;"|ba
|
|-
| 4
Linia 73:
| 𦒹
| style="background: #CFC;"|sáu
|
|-
| 7
Linia 87:
| 𠔭
| style="background: #CFC;"|tám
|
|-
| 9
Linia 94:
| 𠃩
| style="background: #CFC;"|chín
|
|-
| 10
Linia 101:
| '''𨒒'''
| style="background: #CFC;"|mười
|
|-
| 100
Linia 110:
| Sino-wietnamskie "bách／百" to powszechny [[morfem]] (w wyrazach złożonych), który jest rzadko stosowany jako cyfra w dziedzinie matematyki. Przykład: "bách phát bách trúng／百發百中".
|-
| 1,0001000
| '''千'''（仟）
| thiên
Linia 117:
| Sino-wietnamskie "thiên／千" to powszechny [[morfem]], lecz rzadko używany w znaczeniu matematycznym. Przykład: "thiên kim／千金". Wymowa "nghìn" jest typowe na północy Wietnamu, natomiast "ngàn" na południu.
|-
| 10, 000
| '''萬''' • 𠬠萬
| vạn • một vạn
Linia 124:
| Słowo "một／𠬠" w "một vạn／𠬠萬" to rodzimy ([[:ja:固有語|wewnętrzny termin]]) morfem.
|-
| 100, 000
| '''億''' • 𠬠億 • 𨒒萬
| ức • một ức • mười vạn<ref>[http://sager-pc.cs.nyu.edu/~huesoft/tracuu/viethan.php?switcher1=0&txtTukhoa=%E5%84%84&Maw=20740&dk=1 Tu dien Han Viet Thieu Chuu]：「''(1): ức, mười vạn là một ức.''」</ref>
Linia 131:
| Słowo "mười／𨒒" i "một／𠬠" w "mười vạn／𨒒萬" i "một ức／𠬠億" to rodzime ([[:ja:固有語|wewnętrzny termin]]) morfemy.
|-
| 1, 000, 000
| '''兆''' • 𠬠兆 • 𠬠𤾓萬
| style="background: #CFC;"|triệu • một triệu • một trăm vạn<ref>[http://sager-pc.cs.nyu.edu/~huesoft/tracuu/viethan.php?switcher1=0&txtTukhoa=%E5%85%86&Maw=20806&dk=1 Tu dien Han Viet Thieu Chuu]：「''(3): triệu, một trăm vạn.''」</ref>
Linia 138:
| Słowo "một／𠬠" i "trăm／𤾓" w "một triệu／𠬠兆" i "một trăm vạn／𠬠𤾓萬" to rodzime ([[:ja:固有語|wewnętrzne terminy]]) morfemy.
|-
| 10, 000, 000
| 𨒒兆
| style="background: #CFC;"|mười triệu
Linia 145:
| Słowo "mười／𨒒" w "mười triệu／𨒒兆" to rodzimy ([[:ja:固有語|termin wewnętrzny]]) morfem.
|-
| 100, 000, 000
| 𤾓兆
| style="background: #CFC;"|trăm triệu
Linia 152:
| Słowo "trăm／𤾓" w "trăm triệu／𤾓兆" to rodzimy ([[:ja:固有語|termin wewnętrzny]]) morfem.
|-
| 1, 000, 000, 000
| '''秭'''<ref>[http://vietnamtudien.org/hanviet/hv_timchu.php?unichar=%E7%A7%AD Hán Việt Từ Điển Trích Dẫn 漢越辭典摘引]：「''Một ngàn lần một triệu là một tỉ 秭 (*). Tức là 1.000.000.000. § Ghi chú: Ngày xưa, mười vạn 萬 là một ức 億, một vạn ức là một tỉ 秭.''」</ref>
| style="background: #CFC;"|tỷ
Linia 162:
{{Przypisy}}
 
== Zobacz też ==
* [[Chińskie liczebniki]]
* [[Cyfry japońskie]]
* [[Cyfry koreańskie]]
* [[Język wietnamski]]
 
[[Kategoria:Systemy liczbowe]]
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/wiki/Cyfry_wietnamskie”