Wikipedia

Karacena: Różnice pomiędzy wersjami

Przeglądaj historię interaktywnie
[wersja przejrzana][wersja nieprzejrzana]
← poprzednia edycjanastępna edycja →
Usunięta treść Dodana treść
WizualnieWikikod
asas
Linia 1:
{{ek|łę łe łe}}
[[Plik:Karacena.JPG|thumb|Karacena w zbiorach [[Muzeum Wojska Polskiego w Warszawie]]]]
[[Plik:SiemiginowskiJerzy.1693.PortretJanaIIISobieskiego.jpg|thumb|[[Jan III Sobieski]] w karacenie]]
'''Karacena''' (z [[Łacina|łac.]] ''coriacea '' skórzana lub z [[język włoski|wł.]] ''corazzina'' – zbroja na skórze) – oryginalna polska [[zbroja łuskowa]] wytworzona w w [[XVII wiek]]u w [[sarmatyzm|sarmackim]] okresie kultury staropolskiej, gdy motywy wschodnie i klasycznie rzymskie były naśladowane i przetwarzane. Zbroja składała się z [[kaftan]]a skórzanego pokrytego metalowymi płytkami w kształcie łusek nachodzących na siebie. Szczególnie popularna była w dobie panowania króla [[Jan III Sobieski|Jana III Sobieskiego]], którego portrety w tego typu uzbrojeniu zachowały się do dziś.
 
== Pochodzenie ==
Polska szlachta, szukająca swojego pochodzenia od legendarnych [[Sarmaci|Sarmatów]], odtwarzała zbroje znane ze starożytności z rzymskich łuków tryumfalnych i kolumn jak np. [[Kolumna Trajana|Kolumna Trajana w Rzymie]] czy [[Łuk Galeriusa w Salonikach]]. Innym źródłem inspiracji były przedstawienia rzymskich [[wódz|wodzów]] i [[cesarz]]y, często przedstawianych w zbrojach łuskowych tzw. ''[[lorica squamata]]''. Zbroje te zaadaptowane przez Rzymian były bardzo popularne w [[legion|rzymskich legionach]] – łatwe do wykonania, naprawienia, odporne, choć ciężkie. Zbroje takie były zdobione głową [[gorgony]] lub główkami lwów. W oryginalnych zbrojach łuski wykonane z [[Brązy|brązu]] lub [[Żelazo|żelaza]] łączone były za pomocą [[rzemień|rzemyków]] lub [[Lina|sznurków]] do skóry lub tkaniny, naśladując układ rybiej [[łuska|łuski]] lub [[dachówka|dachówek]].
 
== Polska karacena ==
Karacena, czyli polska zbroja łuskowa wykonana była zawsze z łusek żelaznych, płaskich lub wypukłych, rzadziej w formie [[Ciało krystaliczne|kryształu]], [[Nit (technika)|nitowanych]] do podkładu wykonanego ze skóry [[jeleń|jeleniej]] lub [[łoś|łosiowej]] przy pomocy nitów o ozdobnych, [[mosiądz|mosiężnych]] główkach.
 
Typowa karacena składała się z [[napierśnik]]a i [[Zbroja płytowa|naplecznika]], rzadziej z samego napierśnika, jednak na tyle szerokiego, że zasłaniał boki i umacnianego na korpusie przy pomocy [[szelki|szelek]] krzyżujących się na plecach pod kolistą płytą – [[umbo|umbem]]. [[Kirys]] karaceny uzupełniony był o [[obojczyk (uzbrojenie ochronne)|obojczyk]], [[naramiennik]]i, [[karwasz]]e, [[taszka|taszki]], sporadycznie pełną [[nagolenniki|ochroną nóg]]. Oryginalność zdobnictwa tych zbroi polegała na ozdobach w postaci groteskowych masek lub lwich głów przyczepianych do zbroi na barkach i na kolanach, a wykonanych z mosiądzu lub [[złoto|złoconej]] [[miedź|miedzi]]. Na obojczyku karaceny często umieszczano mosiężny znak [[krzyż]]a kawalerskiego jak na zbrojach [[husaria|husarskich]].
 
Do tego typu zbroi stosowano dwa rodzaje hełmów łuskowych w formie [[Szyszak (broń ochronna)|szyszaka]] husarii lub [[turban]]u czyli tzw. [[hełm turbanowy]]. Oryginalny ten hełm powstał w wyniku połączenia zbroi łuskowej z europejską [[łebka|łebką]] – kopulasty dzwon wykonany był z przynitowanych łusek do podkładu ze skóry z watowanym, tekstylnym otokiem o różnych kolorach.
 
Na zbroję narzucana była skóra [[lampart|lamparcia]]. Używana była przeważnie przez wyższych dowódców, także dowódców chorągwi pancernych i husarskich. Nie była to jednak zbroja zbyt wygodna w walce – z uwagi na swoją wagę używana zwykle jako paradna. W praktyce stosowano półzbroje husarskie lub kolczugi.
 
Wśród zachowanych do dziś egzemplarzy zbroi niektóre pochodzą już z [[XVIII wiek]]u.
 
== Źródła ==
* {{Cytuj książkę | nazwisko = Gradowski | imię = Michał | tytuł = Słownik uzbrojenia historycznego | data = 1998 | wydawca = Wydawnictwo Naukowe PWN | miejsce = Warszawa | isbn = 83-01-12390-7 | strony =127-128}}
 
[[Kategoria:Zbroje]]
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/wiki/Karacena”