|
haha :)
[[Plik:Differential free.png|thumb|Mechanizm różnicowy w trakcie pracy z jednakowym obciążeniem obu [[półoś|półosi]]]]
[[Plik:Differential locked.png|thumb|Mechanizm różnicowy w trakcie pracy z zablokowaną jedną półosią]]
[[Plik:Differentialgetriebe2.jpg|thumb|Widok mechanizmu]]
[[Plik:Differentialgetriebe1.jpg|thumb|Widok mechanizmu]]
'''Mechanizm różnicowy (przekładnia różnicowa)''', potocznie '''dyferencjał''' (od słowa dyferencja - dawn. różnica) – [[przekładnia mechaniczna]] [[przekładnia zębata|zębata]], wynaleziona w starożytnych Chinach, stosowana od czasów [[Carl Friedrich Benz|Carla Friedricha Benza]] w [[układ napędowy|układzie napędowym]] [[pojazd kołowy|pojazdów]].
== Zastosowanie ==
Mechanizm różnicowy w pojazdach ma za zadanie kompensację różnicy prędkości obrotowej półosi kół [[Oś napędowa|osi napędowej]] podczas pokonywania przez nie torów o różnych długościach, w przypadku pojazdów z napędem na więcej niż jedną oś może występować także dodatkowy centralny (międzyosiowy) mechanizm różnicowy w [[skrzynia rozdzielcza|skrzyni rozdzielczej]] kompensujący różnicę prędkości obrotowej pomiędzy osiami napędowymi. Zapobiega to wytwarzaniu się zbędnych naprężeń w układzie przeniesienia napędu, które przyczyniają się do szybszego zużycia opon, przekładni, zwiększenia spalania paliwa, oraz mogą prowadzić do ukręcenia [[półoś|półosi]].
Zjawisko to występuje głównie podczas pokonywania zakrętów, jazdy po nierównym terenie itp.
== Działanie ==
Działanie klasycznego mechanizmu różnicowego polega na przekazywaniu jednakowego [[Moment siły|momentu obrotowego]] na oba koła niezależnie od napotykanego oporu. W efekcie to koło, które ma mniejsze opory toczenia może obracać się szybciej od koła, które wymaga większego momentu do jego poruszenia. Suma prędkości obrotowej kół jest jednak zawsze dwukrotnie większa od prędkości obrotowej [[Wał (maszynoznawstwo)|wału napędowego]] połączonego z mechanizmem różnicowym (przy założeniu, że przełożenie w tym mechanizmie wynosi 1:1 – jeśli nie, to dodatkowo trzeba pomnożyć prędkość obrotową wchodzącą do mechanizmu przez jego przełożenie).
[[Plik:Limited slip diff cone.jpg|180px|thumb|left|Mechanizm różnicowy typu LSD]]
Jak łatwo zauważyć, można dopuścić do sytuacji, gdy jedno z kół będzie obracało się podwojoną prędkością wału napędowego, zaś drugie będzie zatrzymane. W dodatku do takiej sytuacji można łatwo doprowadzić w momencie, gdy jedno z kół będzie miało mniejszą przyczepność, bądź nie będzie dotykać nawierzchni, co znacznie zmniejsza mobilność pojazdów z dyferencjałami w trudnym terenie, bądź na śliskiej nawierzchni. Aby temu zapobiec powszechnie stosuje się mechanizmy różnicowe o zwiększonym oporze, które przenoszą większą część [[Moment siły|momentu obrotowego]] na koło o większym oporze toczenia (tzw. ''LSD'', {{lang|en}} ''limited slip differential'')<ref>[http://www.forumsamochodowe.pl/slownikmotoryzacyjny/17,lsd-limited_slip_differential/ LSD - LIMITED SLIP DIFFERENTIAL, Słownik Motoryzacyjny Samochodowy<!-- Tytuł wygenerowany przez bota -->]</ref>. W układzie LSD mechanizm różnicowy uzupełniony jest o parę [[sprzęgło|sprzęgieł]] między oboma bocznymi kołami zębatymi, a klatką dyferencjału. Dzięki temu w momencie, gdy jedno z kół zrywa przyczepność, jedno ze sprzęgieł zaczyna przeciwdziałać temu swoją siłą tarcia (sprzęgła te działają bez poślizgu tylko wówczas, gdy oba koła poruszają się z tą samą szybkością). Drugie koło nadal otrzymuje moc w tym momencie (tylko część mocy równoważną mocy traconej na pokonanie sił tarcia sprzęgła).
Pojazdy terenowe są zazwyczaj wyposażane w blokady mechanizmów różnicowych, które powodują, że po ich zablokowaniu pojazd zachowuje się jakby miał sztywną oś. Trzeba jednak pamiętać o tym, że blokady służą tylko jako ostatnia deska ratunku i dłuższa jazda z zablokowanymi dyferencjałami w szczególności po twardym podłożu może prowadzić do ich uszkodzenia. Obecnie coraz częściej zamiast blokować mechanizm różnicowy przyhamowuje się koło na którym moment obrotowy jest tracony. Odpowiedzialny za to jest system [[System kontroli trakcji|ASR]].
Główne typy mechanizmów różnicowych, stosowanych obecnie w motoryzacji:
* z [[koło zębate|kołami zębatymi]] stożkowymi,
* z [[przekładnia planetarna|przekładnią planetarną]],
* ślimakowe, [[TorSen]] (nazywane również, chociaż błędnie, ''mechanizmem Torsena'').
* ślimakowo-kulowe [[Dyferencjał Automatyczny Krasikova|DAK]]
== Blokada mechanizmu różnicowego ==
Blokada mechanizmu różnicowego, to mechanizm stosowany głównie w pojazdach terenowych, ciężarowych, ciągnikach rolniczych oraz SUV-ach. Jego zadaniem jest wyrównanie prędkości kół na osi blokowanej. Stosowany jest np. przy niepotrzebnym ślizganiu się kół na grząskim i podmokłym terenie. Użycie blokady przy skręcaniu na powierzchni o bardzo dobrej przyczepności może spowodować zniszczenie mostu napędowego.
{{seealso|EDS}}
== Zobacz też ==
* [[przekładnia obiegowa]]
{{Przypisy}}
== Linki zewnętrzne ==
* [http://auto.howstuffworks.com/differential.htm How Stuff Works] {{lang|en}} – dokładna ilustracja działania.
* [http://www.archive.org/details/Aroundth1937 Around the Corner] {{lang|en}}
[[Kategoria:Przekładnie]]
[[Kategoria:Układ przeniesienia napędu]]
[[az:Differensial (avtomobil)]]
[[bs:Diferencijal (mehanički uređaj)]]
[[bg:Диференциал (техника)]]
[[ca:Diferencial (mecànica)]]
[[cs:Diferenciál (mechanika)]]
[[da:Differentialgear]]
[[de:Differentialgetriebe]]
[[el:Διαφορικά αυτοκινήτου]]
[[en:Differential (mechanical device)]]
[[es:Mecanismo diferencial]]
[[eu:Diferentzial (mekanika)]]
[[fa:دیفرانسیل (خودرو)]]
[[fr:Différentiel]]
[[io:Diferencialo]]
[[it:Differenziale (meccanica)]]
[[he:דיפרנציאל (רכב)]]
[[lt:Diferencialinė pavara]]
[[hu:Differenciálmű]]
[[nl:Differentieel (werktuigbouwkunde)]]
[[ja:差動装置]]
[[no:Differensial]]
[[nn:Differensialgir]]
[[pt:Diferencial]]
[[ru:Дифференциал (механика)]]
[[sq:Diferenciali]]
[[sk:Diferenciál (automobil)]]
[[sr:Диференцијал (механика)]]
[[sh:Diferencijal (mehanika)]]
[[fi:Tasauspyörästö]]
[[sv:Differentialväxel]]
[[ta:பல்லிணை சில்லு அமைப்பு]]
[[tr:Diferansiyel]]
[[uk:Диференціал (механіка)]]
[[zh:差速器]]
| 