Pieter Retief: Różnice pomiędzy wersjami

[wersja przejrzana][wersja przejrzana]
Usunięta treść Dodana treść
m drobne redakcyjne
m drobne techniczne, drobne redakcyjne
Linia 1:
[[Plik:Piet Retief.jpg|thumb|220px|Pieter Retief na [[Voortrekker Monument]]]]
'''Pieter Retief''' znany jako '''Piet Retief''' (ur. [[12 listopada]] [[1780]] w pobliżu [[Wellington (Republika Południowej Afryki)|Wellington]] w [[Kolonia Przylądkowa|Kolonii Przylądkowej]], zm. 6 lub 8 lutego [[1838]] w [[Republika Natalii|Natalu]]<ref name="brit">{{cytuj stronęr| url = http://www.britannica.com/EBchecked/topic/500006/Piet-Retief| tytuł = Piet Retief| data dostępu = 2011-08-21| opublikowany = Britannica Online Encyclopedia| język = enbrit}}</ref>) – [[Burowie|burski]] polityk i wojskowy, jeden z przywódców [[Wielki Trek|wielkiego treku]].
 
== Biografia ==
Pieter Retief pochodził z zamożnej, trudniącej się winiarstwem rodziny osiadłej w zachodniej części w pobliżu Wellington w [[Kolonia Przylądkowa|Kolonii Przylądkowej]]. Od 1811 mieszkał na pograniczu (od 1814 w [[Grahamstown]]<ref name="{{r|brit"/>}}). Pełnił funkcję [[veldkornet]]a, brał udział w walkach z [[Xhosa]]<ref>{{Cytuj książkę r| nazwisko = Leśniewski | imię = Michał | tytuł = Afrykanie, Burowie, Brytyjczycy: studium wzajemnych relacji 1795–1854 |strony = 298lesniewski}}</ref>. Zajmował się działalnością gospodarczą, angażując się w różnorodne przedsięwzięcia. Nie przyniosły mu one jednak spodziewanych zysków, w czerwcu 1836 musiał ogłosić bankructwo. Podczas jednej z wojen stracił całe bydło, był również niechętny wprowadzanemu przez władze kolonialne równouprawnieniu [[Koloredzi|Koloredów]]. Wymienione czynniki wpłynęły na podjęcie przez niego decyzji o emigracji, choć początkowo był sceptycznie nastawiony do tej idei<ref>{{Cytuj książkę | nazwisko = Leśniewski | imię = Michał | tytuł = Afrykanie, Burowie, Brytyjczycy: studium wzajemnych relacji 1795–1854|strony = 285}}</ref>. 2 lutego 1837, na łamach ''Grahamston Journal'', opublikował manifest, w którym przedstawiał główne przyczyny treku<ref>{{Cytuj książkę | nazwisko = Balicki | imię = Jan | tytuł = Historia Burów: geneza państwa apartheidu| strony = 88}}</ref>. Wskazywał w nim na straty poniesione przez Burów podczas wcielania w życie ustawy znoszącej niewolnictwo w [[imperium brytyjskie|imperium brytyjskim]], brak ochrony przed plemionami tubylczymi ze strony odpowiedzialnych za te kwestie urzędów i niekorzystną dla społeczności burskiej działalność europejskich misjonarzy, a także wyrażał sprzeciw wobec niewolnictwa. Podkreślał przy tym konieczność zachowania „właściwych stosunków między panem a służącym”<ref>{{Cytuj książkę | nazwisko = Bernaś | imię = Franciszek | tytuł = Na wzgórzach Transwalu | strony = 75–6}}</ref>.
 
W kwietniu 1837 przybył, wraz z prowadzoną przez siebie około 400-osobową grupą, do zespołu obozowisk trekkerów wokół [[Thaba Nchu]]. Został wybrany gubernatorem i głównodowodzącym kształtującej się społeczności<ref>{{Cytuj książkę | nazwisko = Balicki | imię = Jan | tytuł = Historia Burów: geneza państwa apartheidu | strony = 91}}</ref>. Jego pozycja została prawnie usankcjonowana przez przyjęte 6 czerwca 1837 w [[Winburg]]u Dziewięć Artykułów. Dokument ten nie został uznany przez [[Andries Hendrik Potgieter|Andriesa Hendrika Potgietera]] (który wraz ze swoimi zwolennikami udał się w 1838 na północ<ref>{{Cytuj książkę | nazwisko = Leśniewski | imię = Michał | tytuł = Afrykanie, Burowie, Brytyjczycy: studium wzajemnych relacji 1795–1854 | strony = 300}}</ref>), sprzeciwił mu się również [[Pieter Uys|Piet Uys]]. Skupiając w swoich rękach większość władzy, przejawiał skłonności dyktatorskie, co było powodem krytyki, między innymi ze strony początkowo popierającego go [[Gerrit Maritz|Gerrita Maritza]]<ref>{{Cytuj książkę | nazwisko = Leśniewski | imię = Michał | tytuł = Afrykanie, Burowie, Brytyjczycy: studium wzajemnych relacji 1795–1854 | strony = 299}}</ref>. Opowiadał się za dalszą migracją w kierunku [[Republika Natalii|Natalu]]<ref>{{Cytuj książkę | nazwisko = Bernaś | imię = Franciszek | tytuł = Na wzgórzach Transwalu | strony = 83}}</ref>. Przybył tam w październiku 1837 wraz z kilkunastoma ludźmi. 19 października 1837 udał się do obsadzonego przez Brytyjczyków Fortu Natal, zależało mu bowiem na utrzymaniu dobrych stosunków z Kapsztadem<ref>{{Cytuj książkę | nazwisko = Leśniewski | imię = Michał | tytuł = Afrykanie, Burowie, Brytyjczycy: studium wzajemnych relacji 1795–1854| strony = 312}}</ref>. Następnie skierował do [[Królowie Zulusów|władcy Zulusów]] [[Dingane|Dingaana]] prośbę o zgodę na osiedlenie się voortrekkerów na jego ziemiach. Zuluski monarcha, świadomy zagrożenia, jakie mogliby dla jego władzy stanowić liczni, wyposażeni w broń palną osadnicy, oskarżył Burów o ataki na jego poddanych. Obciążył ich również odpowiedzialnością za kradzież należącego do niego bydła (najprawdopodobniej dokonał jej wódz BaTlokwa, Sikonyela<ref>{{Cytuj książkę | nazwisko = Balicki | imię = Jan | tytuł = Historia Burów: geneza państwa apartheidu | strony = 94}}</ref>). W końcu Dingaan zaproponował rozpoczęcie rozmów o przydziale ziemi Afrykanerom pod warunkiem odzyskania przez nich uprowadzonych zwierząt<ref>{{Cytuj książkę | nazwisko = Leśniewski | imię = Michał | tytuł = Afrykanie, Burowie, Brytyjczycy: studium wzajemnych relacji 1795–1854 | strony = 313}}</ref>. Oddziały trekerskie realizując to życzenie, zmusiły Sikonyelę do oddania 700 sztuk bydła i przekazania kilkudziesięciu koni oraz strzelb. Mimo, że zobowiązywała go do tego zawarta wcześniej umowa, Retief odmówił wydania Zulusom zdobytych koni, a także broni. Na przyjęcie wydane przez Dingaana przyjechał w asyście 70 towarzyszy i 30 „giermków”. Najprawdopodobniej zawarł z nim wówczas porozumienie, w wyniku którego obszar między rzekami [[Tugela (rzeka)|Tugela]] a [[Umzimvubu]] został przekazany Burom<ref>{{Cytuj książkę | nazwisko = Leśniewski | imię = Michał | tytuł = Afrykanie, Burowie, Brytyjczycy: studium wzajemnych relacji 1795–1854 | strony = 315}}</ref><ref>{{Cytuj książkę| nazwisko = Bernaś | imię = Franciszek | tytuł = Na wzgórzach Transwalu|strony = 84}}</ref>. Mimo spotkania Retief został zamordowany wraz z całą świtą przez ludzi gospodarza<ref>{{Cytuj książkę | nazwisko = Leśniewski | imię = Michał | tytuł = Afrykanie, Burowie, Brytyjczycy: studium wzajemnych relacji 1795–1854 | strony = 314}}</ref> 6 lub 8 lutego 1838<ref>{{Cytuj książkę | nazwisko = Balicki | imię = Jan | tytuł = Historia Burów: geneza państwa apartheidu | strony = 84}}</ref>.
Linia 9:
Na jego cześć Pietera Retiefa nazwano miasto [[Pietermaritzburg]]<ref>{{Cytuj książkę | nazwisko = Gąsowski | imię = Andrzej | tytuł = RPA| strony = 37}}</ref>.
 
{{Przypisy}}|2|przypisy=
<ref name="brit">{{cytuj stronę| url = http://www.britannica.com/EBchecked/topic/500006/Piet-Retief| tytuł = Piet Retief| data dostępu = 2011-08-21| opublikowany = Britannica Online Encyclopedia| język = en}}</ref>
<ref name=lesniewski>{{Cytuj książkę | nazwisko = Leśniewski | imię = Michał | tytuł = Afrykanie, Burowie, Brytyjczycy: studium wzajemnych relacji 1795–1854 |strony = 298}}</ref>
}}
 
== Bibliografia ==