|
'''Gramorównoważnik''' – jednostka [[masa (fizyka)|masy]] niezalecana przez [[Międzynarodowa Unia Chemii Czystej i Stosowanej|IUPAC]], ale niekiedy jeszcze używana w [[chemia|chemii]]. Jest to ilość [[gram]]ów substancji równej liczbowo jej [[równoważnik chemiczny|równoważnikowi chemicznemu]]:
{{Źródła|1=luty 2008|data=2008-02}}
* '''Dla [[pierwiastek chemiczny|pierwiastka chemicznego]]''' jest to stosunek [[masa atomowa|masy atomowej]] do danego [[stopień utlenienia|stopnia utlenienia]].
* '''Dla [[związek chemiczny|związku chemicznego]]''' jest to stosunek [[masa cząsteczkowa|masy cząsteczkowej]] do [[iloczyn]]u liczby [[mol]]i [[jon]]ów jednego znaku ([[anion]]ów bądź [[kation]]ów) powstałych podczas [[dysocjacja elektrolityczna|dysocjacji]] 1 mola [[substancja chemiczna|substancji]] i ładunku tego jonu.
'''Gramorównoważnik''' (ekwiwalent stechiometryczny) - jednostka [[masa (fizyka)|masy]] niezalecana przez [[Międzynarodowa Unia Chemii Czystej i Stosowanej|IUPAC]], ale niekiedy jeszcze używana w [[chemia|chemii]], zwłaszcza w [[chemia analityczna|chemii analitycznej]]. Jednostki tej nie zaleca się stosować głównie ze względu na problemy z jej jednoznaczną definicją. Skrótem tej jednostki jest '''val''', '''wal''', '''eq''' i czasami w bardzo starych, polskich opracowaniach można też spotkać skróty '''Gr''', '''G-r''' i '''g-r'''.
Nieścisła definicja gramorównoważnika:
:''Gramorównoważnik to taka [[masa (fizyka)|masa]] [[związek chemiczny|związku chemicznego]], która całkowicie przereaguje z jednym [[mol|molem]] innego związku chemicznego zgodnie z równaniem [[stechiometria|stechiometrycznym]] określonej [[reakcja chemiczna|reakcji chemicznej]]''.
Można też powiedzieć, że gramorównoważnik to:
''[[masa molowa]] związku chemicznego podzielona przez [[współczynnik stechiometryczny]] występujący przy drugim reagencie w równaniu rozpatrywanej reakcji, pod warunkiem, że współczynnik stechiometryczny rozpatrywanego związku wynosi 1 w tym samym równaniu reakcji.''
Na przykład w reakcji:
:H<sub>2</sub>SO<sub>4</sub> + Ca(OH)<sub>2</sub> → CaSO<sub>4</sub> + 2 H<sub>2</sub>O
gramorównoważnik dla kwasu siarkowego (H<sub>2</sub>SO<sub>4</sub>) jest równy jego masie molowej, zaś w reakcji:
:H<sub>2</sub>SO<sub>4</sub> + 2 NaOH → Na<sub>2</sub>SO<sub>4</sub> + 2 H<sub>2</sub>O
jest równy jego masie molowej podzielonej przez 2.
Gramorównoważnik określonego związku chemicznego zależy zatem od rozpatrywanej reakcji chemicznej i nie jest na stałe do niego przypisany.
Pojęcie to najczęściej stosuje się w stosunku do [[kwas|kwasów]] i [[zasada|zasad]].
Dla [[Kwas#Kwas_Br.C3.B8nsteda-Lowry.E2.80.99ego|kwasów protonowych]] można go zdefiniować jako:
:masę molowa kwasu podzieloną przez liczbę jego atomów [[wodór|wodoru]] występujących w jednej jego [[cząsteczka|cząsteczce]], zdolnych do [[dysocjacja elektrolityczna|dysocjacji elektrolitycznej]] w określonych warunkach
:masę molową zasady podzieloną przez liczbę jego [[grupa hydroksylowa|grup hydroksylowych]] występujących w jednej jego cząsteczce, zdolnych do dysocjacji elektrolitycznej w określonych warunkach.
Warto zauważyć, że wcześniej podana definicja i definicja dla kwasów i zasad prowadzi do sprzeczności. Np. można przyjąć, że w reakcji:
:H<sub>2</sub>SO<sub>4</sub> + Ca(OH)<sub>2</sub> → CaSO<sub>4</sub> + 2 H<sub>2</sub>O
gramorównoważnik kwasu siarkowego jest równy jego masie molowej lub jest jej połową, zależnie od przyjętej definicji. Jeśli przyjmie się pierwszą wersję definicji dla kwasu, należy przyjąć też pierwszą wersję definicji dla zasady, jeśli natomiast przyjmie się drugą definicję dla kwasu, to trzeba też przyjąć tę samą definicję dla zasady.
Ogólnie można jednak powiedzieć, że konsekwentne przejście z gramorównoważników na mole jednoznacznie rozstrzyga ten dylemat i dlatego właśnie współcześnie odchodzi się od pojęcia gramorównoważnika jako całkowicie zbędnego i wprowadzającego niepotrzebny zamęt.
[[Kategoria:Stechiometria]]
| 