Mateusz Cygański: Różnice pomiędzy wersjami
[wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
Usunięta treść Dodana treść
drobne techniczne, WP:SK |
m drobne merytoryczne, uzupełnienie życiorysu, +podsekcja Twórczość, +1 bibliografia |
||
Linia 1:
'''Mateusz Cygański''' (druga połowa [[XVI wiek|XVI w.]], data urodzin i śmierci nieznana) – przyrodnik, autor pierwszego dzieła o [[ptaki|ptakach]] w języku polskim pt. ''Myślistwo ptasze, w którym się opisuje sposób dostawania wszelakiego ptaka'', wydrukowanego w [[Kraków|Krakowie]] w [[1584]] roku, zapomnianego i odkrytego w [[1836]]
== Życiorys ==
''Myślistwo ptasze'' nie jest typowym dziełem [[ornitologia|ornitologicznym]] w dzisiejszym znaczeniu, a traktuje o różnych sposobach [[polowanie|polowania]] na ptaki i z ptakami. Jest to też pierwszy traktat w języku polskim o [[sokolnictwo|sokolnictwie]]. W wiekach średnich [[łowiectwo]] i [[zoologia]], a także [[ornitologia]] i [[sokolnictwo]], nie były jeszcze odrębne i normą były traktaty łączące wiedzę zoologiczną z łowiecką. Najbardziej znanym przykładem jest [[De arte venandi cum avibus]] – słynny traktat ornitologiczny i sokolniczy cesarza [[Fryderyk II Hohenstauf|Fryderyka II von Hohenstauffen]] z XIII wieku.▼
Szlachcic herbu Prus I
Z jego dzieł wynika że był namiętnym myśliwym, który większość swojego życia spędził na [[Mazowsze|Mazowszu]]. Pochodził ze wsi [[Cygany]] (obecnie woj. łódzkie, powiat kutnowski). Żył za panowania Stefana Batorego. Zwiedzał rozmaite okolice Polski.
== Twórczość ==
Mateusz Cygański w swoim dziele wymienia wszystkie [[gatunek (biologia)|gatunki]] [[ptaki|ptaków]] występujących w Polsce według porządku [[alfabet]]ycznego nazywając je "narodami". Każdy gatunek scharakteryzowany jest na początku w formie rymowanego wiersza, niekiedy tak dobrze, że od razu, nie patrząc na rycinę i nagłówek, natychmiast domyślamy się o jakim ptaku była mowa, a czasami opis jest bardzo niejasny i zupełnie niezrozumiały np.:▼
▲''Myślistwo ptasze'', jeden z najstarszych zabytków języka polskiego, nie jest typowym dziełem [[ornitologia|ornitologicznym]] w dzisiejszym znaczeniu, a traktuje o różnych sposobach [[polowanie|polowania]] na ptaki i z ptakami. Jest to też pierwszy traktat w języku polskim o [[sokolnictwo|sokolnictwie]]. W wiekach średnich [[łowiectwo]] i [[zoologia]], a także [[ornitologia]] i [[sokolnictwo]], nie były jeszcze odrębne i normą były traktaty łączące wiedzę zoologiczną z łowiecką. Najbardziej znanym przykładem jest [[De arte venandi cum avibus]] – słynny traktat ornitologiczny i sokolniczy cesarza [[Fryderyk II Hohenstauf|Fryderyka II von Hohenstauffen]] z XIII wieku.
▲
: ''Między błotami swój żywot prowadzi
: ''Kulig, na długich przeto nogach chodzi.
Linia 11 ⟶ 16:
Czasami, czytając jego dzieło, odnośni się wrażenie, że ''Myślistwo ptasze'' napisane zostało bardzo nieudolnym stylem, lecz należy wziąć pod uwagę fakt, że Mateusz Cygański był [[analfabetyzm|analfabetą]] i cały tekst dyktował pisarzowi, a tym samym nie mógł kontrolować napisanego tekstu. ''Myślistwo ptasze'' opatrzone jest licznymi rysunkami zaczerpniętymi z innych opracowań. Obecnie dzieło Mateusza Cygańskiego ma wartość tylko historyczną.
=== Ważniejsze dzieła ===
*''Myślistwo ptasze'', Kraków 1584, drukarnia J. Siebeneicher, (wyd. bezimienne, I połowa XVII w., Raków, drukarnia Sebastian i Paweł Sternaccy; przedr. homogr. K. Stroczyński, Warszawa 1840; przedr. A. Waga ''Sylwan'', t. 17, 1841 i osob. Warszawa 1842), utwór zawiera najstarszą polską nomenklaturę ptaków wierszem a sposoby łowienia prozą, (drzeworyt reproduk.: J. Rostafiński ''Tygodnik Ilustrowany'' 1913, t. 1, s. 128-129), unikat pierwodr. Biblioteka Kórnicka, sygn.: Cim. Qu. 2417
=== Materiały ===
== Bibliografia ==
*''Bibliografia Literatury Polskiej – Nowy Korbut'', t. 2 Piśmiennictwo Staropolskie, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1964, s. 100-101
[[Kategoria:Polscy ornitolodzy|Cygański, Mateusz]]
|