Deficyt budżetowy: Różnice pomiędzy wersjami

'''Deficyt budżetowy''' – występuje, gdy [[wydatek|wydatki]] w [[budżet|budżecie]] danej instytucji (zazwyczaj [[państwo|państwa]]) są wyższe niż jej [[dochód|dochody]]. Przeciwieństwem deficytu jest [[nadwyżka budżetowa]].

 

[[Budżet państwa|Budżety większości państw]] świata zakładają deficyt rzędu paru procent (jednak rzadko powyżej 5% [[Produkt krajowy brutto|PKB]]). W Polsce w 2003 r. deficyt budżetowy wyniósł 4,1% PKB.

 

Zdarza się, że podczas [[Kryzys gospodarczy|kryzysu gospodarczego]] państwa prowadzą politykę [[Interwencjonizm|interwencjonistyczną]], co może oznaczać znaczne zwiększenie deficytu budżetowego. Np. [[Stany Zjednoczone]] podczas zwalczania [[Kryzys finansowy 2007-2009|kryzysu finansowego 2007-2009]] w roku 2009 zaplanowały deficyt budżetowy na poziomie 12,9% [[PKB]] (1,84 bln USD) a w 2010 planują deficyt w wysokości 10,6% PKB (1,56 bln USD)<ref>[http://biznes.onet.pl/obama-przedstawil-projekt-budzetu-z-rekordowym-def,18543,3170665,1,news-detal Obama przedstawił projekt budżetu z rekordowym deficytem], www.biznes.onet.pl, [dostęp 2.02.2010]</ref>.

 

 

deficytu i długu sektora instytucji rządowych i samorządowych w 2010 r. |data=2011 |opublikowany=[[Główny Urząd Statystyczny]]}}</ref>.

 

Deficyt budżetowy jest jednym z podstawowych kryteriów oceny [[polityka fiskalna|polityki fiskalnej]] państwa. Deficyt budżetowy finansuje się przez zaciągnięcie jakiejś formy [[kredyt bankowy|kredytu]]. Wysoki deficyt budżetowy państwa oznacza najczęściej konieczność wydania dużej ilości [[Obligacje skarbowe|obligacji skarbowych]], co sprawia, że rośnie ich [[Stopa procentowa|oprocentowanie]], a co za tym idzie rosną koszty kredytu w całej gospodarce i wolniej się ona rozwija.

 

Sposoby radzenia sobie z deficytem:

 

Porównania międzynarodowe i dyskusję nad zjawiskiem deficytu budżetowego utrudnia to, że szereg dochodów, wydatków i zobowiązań państwa jest realizowanych poza [[budżet państwa|budżetem państwa]] – różne są więc metodologie liczenia deficytu. Często używa się wtedy szerszego pojęcia: ''deficyt sektora finansów publicznych''. Dla przykładu w Polsce deficyt budżetowy liczony zgodnie z metodologią [[Międzynarodowy Fundusz Walutowy|Międzynarodowego Funduszu Walutowego]] (GFS) stanowił w 1998 roku 1,1% [[Produkt krajowy brutto|PKB]] (deficyt całego sektora finansów publicznych 1,2%). Stosując metodę określoną przez ustawę o finansach publicznych otrzymujemy inne dane: 2,4% PKB w przypadku deficytu budżetowego i 2,6% dla całego sektora finansów publicznych. Jeszcze inną metodę (metoda memoriałowa) liczenia deficytu stosuje się w Unii Europejskiej.

 

W związku z trudnością interpretacji treści deficytów budżetowych ekonomiści rozróżniają trzy typy deficytów:

 

W praktyce deficyty cykliczne zawsze różnią się od deficytów rzeczywistych i strukturalnych.

 

Deficyt budżetowy może wynikać z:

 

Problem stanowi także ustalenie źródeł pokrycia deficytu. Instrumentami, które mogą być w tym celu wykorzystane, są:

 

Wzrost wydatków państwa na dobra i usługi (a zatem nakładów na ochronę zdrowia, edukację, obronę itp.) prowadzi do zwiększenia produkcji zapewniającej równowagę. Konsekwentnie wzrastają też wpływy podatkowe. Deficyt budżetowy powiększy się (lub zmniejszy się nadwyżka budżetowa), jednak w stopniu mniejszym niż wzrost wydatków państwa.

 

Wzrost stopy podatkowej powoduje z jednej strony wzrost wpływów budżetowych, z drugiej jednak zmniejszenie produkcji i dochodu zapewniających równowagę. Zmniejsza się bowiem [[dochód rozporządzalny]] i [[konsumpcja]]. Dlatego deficyt budżetowy zmniejsza się (lub zwiększa nadwyżka budżetowa) jednak podobnie jak w przypadku wzrostu wydatków państwa – w stopniu mniejszym niż planowany na dany moment wzrost podatków.

 

Wielkość deficytu budżetowego nie jest adekwatnym wskaźnikiem charakteru [[polityka fiskalna|polityki fiskalnej]] państwa. Na jego podstawie nie można wnioskować czy polityka ta ma charakter ekspansywny czy jest restrykcyjna. Po pierwsze, deficyt budżetowy może zmieniać się z przyczyn całkowicie nie związanych z [[polityka fiskalna|polityką fiskalną]]. Na przykład zmiany w popycie inwestycyjnym (jak choćby zakłócenia nazwane przez Keynsa instynktem zwierzęcym, czyli spontaniczne zmiany pesymizmu i optymizmu inwestorów dotyczące zyskowności inwestycji) przy niezmienionych wydatkach państwa i stopie podatkowej powodują zmiany deficytu.

 

Kolejną przyczyną tego, że deficyt budżetowy nie jest dobrą miarą charakteru [[polityka fiskalna|polityki fiskalnej]] jest traktowanie jako odrębnej pozycji wydatków budżetowych nominalnych płatności odsetek od [[dług publiczny|długu publicznego]]. Znacznie bardziej zasadne byłoby wykorzystanie wartości realnych a nie nominalnych.

 

Istnieje jednak sposób na wykorzystanie budżetu jako wskaźnika charakteru [[polityka budżetowa|polityki budżetowej]]. Jest nim obliczenie budżetu strukturalnego, zwanego też budżetem pełnego zatrudnienia lub budżetem skorygowanym o wpływ wahań cyklu koniunkturalnego. Pokazuje on jaki byłby stan budżetu w warunkach pełnego zatrudnienia i na poziomie produkcji potencjalnej.

 

{{Przypisy}}

 

 

 

 

[[Kategoria:Makroekonomia]]