Wielki pożar Smyrny: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
Usunięta treść Dodana treść
drobne merytoryczne |
sekcje, drobne merytoryczne, źródła |
||
Linia 9:
Ostatnia wielka ofensywa grecka, podjęta w czerwcu 1921, załamała się po walkach nad Sakaryą (23 sierpnia - 13 września)<ref>{{cytuj książkę | autor = Smith M. | tytuł = Ionian vision: Greece in Asia Minor, 1919–1922| wydawca = C. Hurst & Co. Publishers| rok = 1998| strony = 233–234| isbn = 9781850653684}}</ref>. Po klęsce pod Dumlupinar z 30 sierpnia, gdzie do niewoli dostało się całe dowództwo greckie, armia grecka podjęła bezładny odwrót w kierunku zachodnim. Razem z wojskami uciekała grecka cywilna ludność Azji Mniejszej<ref>{{cytuj książkę | autor = Bonarek J., Czekalski T., Sprawski S., Turlej S.| tytuł = Historia Grecji| wydawca = Wydawnictwo Literackie| miejsce = Kraków| rok = 2005| strony = 547–549| isbn = 83-08-03819-0}}</ref>.
== Zdobycie Smyrny przez Turków ==
Przed 1922 Smyrna (Izmir) była wielonarodowym miastem, zamieszkiwanym przez Greków, Ormian, Żydów, Turków oraz "lewantyńczyków" – zamożne rodziny wywodzące się z innych krajów europejskich<ref name="ec">{{cytuj stronę | url = http://www.economist.com/node/11288325?story_id=11288325| tytuł = Smyrna, 1922. End of an era| data dostępu = 2011-11-17| opublikowany = [[The Economist]]| data = 1 maja 2008| język = en}}</ref>. Przewaga chrześcijan wśród mieszkańców Smyrny sprawiała, że Turcy określali miasto jako "niewierny Izmir"<ref name="clogg117"/>. Według K. Fleming społeczność grecka w Smyrnie była dwa razy liczniejsza niż turecka i liczyła 150 tys. osób<ref name="fle82"/>.
Ostatnie oddziały regularnej armii greckiej opuściły Smyrnę 3 września 1922<ref name="nair46"/>. Tymczasem armia turecka, zbliżająca się błyskawicznie do miasta, była realnym zagrożeniem dla ludności, z czego zdawał sobie sprawę głównodowodzący wojskami tureckimi [[Kemal Atatürk|Mustafa Kemal Pasza]]. Wydał on pośpiesznie rozkaz, na mocy którego każdy żołnierz który zabije osobę cywilną poniesie śmierć. W ten sposób starał się zapobiec zniszczeniu miasta i uchronić ludność przed odwetem armii tureckiej. Ulotka z tym rozkazem została rozpowszechniona w języku greckim. Zaznaczył też, że rząd w Ankarze nie może być odpowiedzialny za ewentualną masakrę mieszkańców<ref name="nair46">{{cytuj książkę | autor = Nairmark N.| tytuł = Fires of hatred: ethnic cleansing in twentieth-century Europe| wydawca = Harvard University Press| rok = 2002| strony = 46–48| isbn = 83-05-13465-2}}</ref>.
Zabiegi Mustafy Kemala zostały zignorowane. 9 września oddziały tureckiej kawalerii pod wodzą [[Nureddin Pasza|Nureddina Paszy]], dzięki nagłemu manewrowi, weszły do Izmiru<ref name="grecja547"/> Nureddin Pasza wydał rozkaz eksterminacji ludności chrześcijańskiej miasta. W dzielnicach zamieszkanych przez Greków i Ormian rozpoczęła się ich masakra<ref name="nair46"/>. Jej ofiarą padło co najmniej 30 tys. osób<ref name="clogg117"/><ref name="grecja547"/>, podawane są również szacunki 50 tys. ofiar, czy nawet 125 tys. zabitych<ref name="nair51">{{cytuj książkę | autor = Nairmark N.| tytuł = Fires of hatred: ethnic cleansing in twentieth-century Europe| wydawca = Harvard University Press| rok = 2002| strony = 50–52| isbn = 83-05-13465-2}}</ref>.
== Wybuch pożaru ==
Pożar wybuchł w dzielnicy ormiańskiej 13 września 1922<ref name="fle>{{cytuj książkę | autor = Fleming K.| tytuł = Greece: a Jewish history| wydawca = Princeton University Press| rok = 2010| strony = 81-82| isbn = 9780691146126}}</ref>.
=== Sprawstwo pożaru ===
Historiografia grecka jednoznacznie uznaje Turków za sprawców podłożenia ognia w Smyrnie<ref name="nair46"/>. Pogląd ten popierają również [[Richard Clogg]] (brytyjski historyk Grecji)<ref name="clogg116"/> oraz polscy autorzy syntezy dziejów Grecji<ref name="grecja547"/>.
Od 50 tys. do 400 tys. Greków i Ormian zostało zmuszonych do ewakuacji z płonącego miasta drogą morską. Zorganizowana ewakuacja rozpoczęła się 24 września we współpracy z władzami tureckimi, kiedy pierwszy grecki statek pod nadzorem aliantów wpłynął do portu w Smyrnie.
Pożar doszczętnie strawił grecką i ormiańską dzielnicę Smyrny, jakkolwiek dzielnica muzułmańska i żydowska pozostały nietknięte. Grecy oskarżyli wojska tureckie o podłożenie ognia.
| |||