Kultura egejska: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
Usunięta treść Dodana treść
m r2.6.4) (Robot dodał bg:Егейски цивилизации |
chronologia |
||
Linia 4:
* [[Kultura mykeńska|kulturę mykeńską]] - występująca w Grecji kontynentalnej i od XV wieku p.n.e. na Krecie, przeżywająca największy rozkwit od połowy II tysiąclecia p.n.e. do końca swego istnienia czyli [[XII wiek p.n.e.|XII wieku p.n.e.]]
* [[Kultura cykladzka|kulturę cykladzką]] - rozwijającą się od III tysiąclecia p.n.e. do XII wieku p.n.e. na [[Cyklady|Cykladach]]
== Periodyzacja i chronologia ==
Podział na okresy i ich ramy czasowe dziejów Egei w epoce brązu opiera się na badaniach archeologicznych przeprowadzonych na początku XX wieku dla Krety.<ref name="ziolko180">{{cytuj książkę |nazwisko = Ziółkowski| imię = Adam| autor link = Adam Ziółkowski| tytuł = Historia powszechna. Starożytność| wydawca = Wydawnictwo Naukowe PWN| miejsce = Warszawa| rok = 2009| strony = 180-181| isbn = 978-83-01-15810-1}}</ref> Później system ten poszerzono o wnioski z odkryć w Grecji kontynentalnej, stworzono także podobny podział dla Cykladów. Podstawą periodyzacji jest wyodrębnienie okresów wczesnego, średniego i późnego dla każdej z trzech kultur, np. dla Krety mamy: ''Early'' (wczesny), ''Middle'' (średni) i ''Late'' (późny) ''Minoan'' (minojski), w skrócie (EM, MM, LM). Analogicznie dla Grecji wyodrębnia się EH, MH, LH (H - ''Helladic'', czyli helladzki) a dla Cykladów EC, MC, LC (C - ''Cycladic'', czyli cykladzki).<ref name="ziolko180" /> Każdy z okresów podzielono na podokresy I, II, III, późniejsze badania wymusiły dalszy podział niektórych z nich na mniejsze jednostki oznaczane literami A-C, a w części z nich wyodrębnia się jeszcze fazy oznaczane cyframi np. LM IIIA1.<ref name="ziolko180" />
Datowanie dziejów Egei jest nieprecyzyjne do połowy [[XIV w. p.n.e.]], kiedy to można już korelować znaleziska ceramiczne z tymi z [[Lewant]]u i [[Starożytny Egipt|Egiptu]] i wprowadzić dokładność około jednego pokolenia.<ref name="ziolko181">{{cytuj książkę |nazwisko = Ziółkowski| imię = Adam| autor link = Adam Ziółkowski| tytuł = Historia powszechna. Starożytność| wydawca = Wydawnictwo Naukowe PWN| miejsce = Warszawa| rok = 2009| strony = 181-182| isbn = 978-83-01-15810-1}}</ref> Związane jest to z brakiem miejscowych źródeł pisanych przydatnych do datowania, oraz nielicznych wzmiankach o świecie egejskim w pismach rozwiniętych cywilizacji [[Starożytny Bliski Wschód|Bliskiego Wschodu]]; słabą precyzję dają też takie techniki jak [[Datowanie radiowęglowe|badanie węgla C-14]], fluorescencja czy [[dendrochronologia]] oparta na materiale z Anatolii.<ref name="ziolko181" /> Dodatkową komplikację stanowi problem z ustaleniem daty wybuchu wulkanu na wyspie [[Santoryn]] (schyłek okresu LM IA), które to wydarzenie pozostawiło wiele śladów w postaci popiołów w różnych miejscach regionu, co pozwoliło ustalić dokładne korelację między poszczególnymi okresami dla trzech cywilizacji Egei.<ref name="ziolko181" /> Przyjmuje się, że erupcja miała miejsce pod koniec XVI w. p.n.e. (chronologia niska) albo z grubsza w 1645/1628 r. p.n.e. (chronologia wysoka).<ref name="ziolko181" />
Tabela przedstawiająca periodyzację kultur egejskich, wg chronologii niskiej (wysoka w nawiasie), z dodatkową kolumną dla warstw [[Troja|Troji]] (wszystkie daty p.n.e., margines błędu do ok. 1350 r. p.n.e. to ok. 100 lat, później ok. 30 lat):<ref name="ziolko181" />
{| class="wikitable"
|-
! Kreta !! Grecja !! Cycklady !! Troja
|-
| colspan=2| Nazwa okresu || colspan=2 | Datowanie
|-
| colspan=2| '''Wczesny brąz''' || colspan=2 | '''3100(3500)-2000'''
|-
| '''EM I''' 3100-2650 || '''EH I''' 3100-2650 || '''EC I''' 3100-2650 || '''I''' 3100-2600
|-
| '''EM IIA''' 2650-2400|| '''EH IIA''' 2650-2400/2150 || '''EC IIA''' 2650-2400 || '''II''' 2600-2250
|-
| '''EM IIB''' 2400-2150 || '''EH IIB''' 2400-2150<ref>Na wielu stanowiskach kontynentalnych faza ta nie występuje</ref> || '''EC IIB''' 2425-2150 || '''III''' 2250-2100
|-
| '''EM III''' 2150-2000 || '''EH III''' 2150-2000 || '''EC III''' 2150-2000 || '''IV''' 2100-2000
|-
| colspan=2| '''Średni brąz''' || colspan=2 | '''2000-1600(1700)'''
|-
| '''MM IA''' 2000-1925 || '''MH I''' 2000-1900 || '''MC I''' || '''V''' 2000-1900
|-
| '''MM IB''' 1925-1850/1675 || || ||
|-
| '''MM II''' 1850-1675<ref>ślady ceramiczne fazy MM II występują przede wszystkim w pałacach i sanktuariach, na innych stanowiskach jest jej brak</ref>|| '''MH II''' 1900-1700 || '''MC II''' || '''VIa-c''' 1900-1600
|-
| '''MM IIIA''' 1675-1630 || '''MH III''' 1700-1600 || '''MC III''' ||
|-
| '''MM IIIB''' 1630-1600 || || ||
|-
| colspan=2| '''Późny brąz''' || colspan=2 | '''1600(1700)-1075-1050'''
|-
| '''LM IA''' 1600-1500 || '''LH I''' 1600-1500 || '''LC I''' 1600-1450 || '''VId''' 1600-1500
|-
| '''LM IB''' 1500-1450 || '''LH IIA''' 1500-1450 || || '''VIe''' 1500-1400
|-
| '''LM II''' 1450-1400 || '''LH IIB''' 1450-1400 || '''LC II''' 1450-1400 ||
|-
| '''LM IIIA1''' 1400-1365 || '''LH IIIA1''' 1400-1365 || '''LC III''' od 1400 || '''VIf-g''' 1400-1300
|-
| '''LM IIIA2''' 1365-1330 || '''LH IIIA2''' 1365-1330 || || '''VIh''' 1300-1250
|-
| '''LM IIIB1''' 1330-1225 || '''LH IIIB1''' 1330-1225 || || '''VIIa''' 1250-1180
|-
| '''LM IIIB2''' 1225-1220 || '''LH IIIB2''' 1225-1220 || ||
|-
| '''LM IIIC''' 1200-1100 || '''LH IIIC''' 1200-1100 || || '''VIIb-c''' 1180-1050
|}
== Ważniejsze daty i wydarzenia ==
| |||