Wersja z 10:14, 4 gru 2011 edytuj WikitanvirBot (dyskusja \| edycje) 111 611 edycji m r2.7.1) (Robot poprawił ja:黒字と赤字 ← poprzednia edycja		Wersja z 18:48, 4 gru 2011 edytuj anuluj edycję Alan ffm (dyskusja \| edycje) Redaktorzy 85 468 edycji Przeredagowanie następna edycja →
Linia 1: '''Deficyt budżetowy''' – występuje, gdy [[~~wydatek~~Wydatek\|wydatki]] w [[~~budżet~~Budżet\|budżecie]] danej instytucji (zazwyczaj [[~~państwo~~Państwo\|państwa]]) są wyższe niż jej [[~~dochód~~Dochód\|dochody]]. Przeciwieństwem deficytu jest [[nadwyżka budżetowa]].▼ ~~{{Dopracować\|brak wstępu}}~~ ▲'''Deficyt budżetowy''' – występuje, gdy [[wydatek\|wydatki]] w [[budżet\|budżecie]] danej instytucji (zazwyczaj [[państwo\|państwa]]) są wyższe niż jej [[dochód\|dochody]]. Przeciwieństwem deficytu jest [[nadwyżka budżetowa]]. == Wysokość deficytu budżetowego na świecie ==▼ [[Budżet państwa\|Budżety większości państw]] świata zakładają deficyt rzędu paru procent (jednak rzadko powyżej 5% [[Produkt krajowy brutto\|PKB]]). W Polsce w 2003 r. deficyt budżetowy wyniósł 4,1% PKB.▼ Zgodnie z [[kryteria konwergencji\|kryteriami konwergencji]], deficyt budżetowy państw ubiegających się o wejście do [[strefa euro\|strefy Euro]] powinien być niższy niż 3% PKB. Próg ten obowiązuje również kraje będące już członkami [[Unia Europejska\|Unii Europejskiej]], w przypadku przekroczenia progu 3% [[Komisja Europejska]] wszczyna [[Procedura nadmiernego deficytu\|procedurę nadmiernego deficytu]]<ref>[http://ec.europa.eu/economy_finance/sg_pact_fiscal_policy/fiscal_policy554_pl.htm Procedura nadmiernego deficytu], ec.europa.eu, [dostęp 21.05.2009]</ref><ref>[http://www.euractiv.pl/gospodarka/artykul/ke-wszczyna-wobec-polski-procedur-nadmiernego-deficytu-000980 KE wszczyna wobec Polski procedurę nadmiernego deficytu], www.euractiv.pl, [dostep 21.05.2009]</ref>.▼ Zdarza się, że podczas [[Kryzys gospodarczy\|kryzysu gospodarczego]] państwa prowadzą politykę [[Interwencjonizm\|interwencjonistyczną]], co może oznaczać znaczne zwiększenie deficytu budżetowego. Np. [[Stany Zjednoczone]] podczas zwalczania [[Kryzys finansowy 2007-2009\|kryzysu finansowego 2007-2009]] w roku 2009 zaplanowały deficyt budżetowy na poziomie 12,9% [[PKB]] (1,84 bln USD) a w 2010 planują deficyt w wysokości 10,6% PKB (1,56 bln USD)<ref>[http://biznes.onet.pl/obama-przedstawil-projekt-budzetu-z-rekordowym-def,18543,3170665,1,news-detal Obama przedstawił projekt budżetu z rekordowym deficytem], www.biznes.onet.pl, [dostęp 2.02.2010]</ref>.▼ W 2011 roku decyzją [[Komisja Europejska\|KE]] państwa członkowskie UE zostały zobowiązane do raportowania wielkości długu i deficytu publicznego według ujednoliconej metody obliczania, co miało na celu ograniczenie wpływu rozmaitych zabiegów fiskalnych stosowanych w celu jego ukrycia. Według tej metody dług publiczny Polski wynosił w 2010 roku 54,9% PKB, zaś deficyt — 7,8% PKB<ref>{{cytuj stronę \|url=http://www.stat.gov.pl/gus/5840_1377_PLK_HTML.htm \|tytuł=Komunikat dotyczący▼ ~~deficytu i długu sektora instytucji rządowych i samorządowych w 2010 r. \|data=2011 \|opublikowany=[[Główny Urząd Statystyczny]]}}</ref>.~~ ~~== Kontrowersje w sprawie wysokości deficytu ==~~ Deficyt budżetowy jest jednym z podstawowych kryteriów oceny [[polityka fiskalna\|polityki fiskalnej]] państwa. Deficyt budżetowy finansuje się przez zaciągnięcie jakiejś formy [[kredyt bankowy\|kredytu]]. Wysoki deficyt budżetowy państwa oznacza najczęściej konieczność wydania dużej ilości [[Obligacje skarbowe\|obligacji skarbowych]], co sprawia, że rośnie ich [[Stopa procentowa\|oprocentowanie]], a co za tym idzie rosną koszty kredytu w całej gospodarce i wolniej się ona rozwija.▼ Sposoby radzenia sobie z deficytem:▼ * sprzedaż majątku znajdującego się w posiadaniu państwa, czyli [[prywatyzacja]],▼ * podniesienie podatków, które jednak podobnie jak deficyt ma negatywny wpływ na gospodarkę,▼ * ograniczenie wydatków, na co jednak często trudno się zdecydować pod wpływem presji różnych grup społecznych,▼ * [[inflacja]] – dodruk tzw. "pustego pieniądza" przez państwo. Nominalnie deficyt się wtedy zmniejsza. Jest to jednak realizowane kosztem społeczeństwa oraz de facto ukrytą formą opodatkowania.▼ == Problemy metodologiczne ==▼ Porównania międzynarodowe i dyskusję nad zjawiskiem deficytu budżetowego utrudnia to, że szereg dochodów, wydatków i zobowiązań państwa jest realizowanych poza [[budżet państwa\|budżetem państwa]] – różne są więc metodologie liczenia deficytu. Często używa się wtedy szerszego pojęcia: ''deficyt sektora finansów publicznych''. Dla przykładu w Polsce deficyt budżetowy liczony zgodnie z metodologią [[Międzynarodowy Fundusz Walutowy\|Międzynarodowego Funduszu Walutowego]] (GFS) stanowił w 1998 roku 1,1% [[Produkt krajowy brutto\|PKB]] (deficyt całego sektora finansów publicznych 1,2%). Stosując metodę określoną przez ustawę o finansach publicznych otrzymujemy inne dane: 2,4% PKB w przypadku deficytu budżetowego i 2,6% dla całego sektora finansów publicznych. Jeszcze inną metodę (metoda memoriałowa) liczenia deficytu stosuje się w Unii Europejskiej.▼ == Typy deficytów budżetowych == Linia 44 ⟶ 19: * pożyczki, * kredyty bankowe, * wypłaty z emisji papierów wartościowych<ref>~~Podstawy finansów samorządu terytorialnego,~~ Kosek-Wojnar M., Surówka K.,: ''Podstawy finansów samorządu terytorialnego.'' Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2007, s. 94</ref>. == Deficyt budżetowy a wydatki państwa i stopa podatkowa == Linia 51 ⟶ 26: Wzrost stopy podatkowej powoduje z jednej strony wzrost wpływów budżetowych, z drugiej jednak zmniejszenie produkcji i dochodu zapewniających równowagę. Zmniejsza się bowiem [[dochód rozporządzalny]] i [[konsumpcja]]. Dlatego deficyt budżetowy zmniejsza się (lub zwiększa nadwyżka budżetowa) jednak podobnie jak w przypadku wzrostu wydatków państwa – w stopniu mniejszym niż planowany na dany moment wzrost podatków. == Deficyt a charakter ~~[[polityka fiskalna\|~~polityki fiskalnej]] == Wielkość deficytu budżetowego nie jest adekwatnym wskaźnikiem charakteru [[~~polityka~~Polityka fiskalna\|polityki fiskalnej]] państwa. Na jego podstawie nie można wnioskować czy polityka ta ma charakter ekspansywny czy jest restrykcyjna. Po pierwsze, deficyt budżetowy może zmieniać się z przyczyn całkowicie nie związanych z ~~[[polityka fiskalna\|~~polityką fiskalną]]. Na przykład zmiany w popycie inwestycyjnym (jak choćby zakłócenia nazwane przez Keynsa instynktem zwierzęcym, czyli spontaniczne zmiany pesymizmu i optymizmu inwestorów dotyczące zyskowności inwestycji) przy niezmienionych wydatkach państwa i stopie podatkowej powodują zmiany deficytu. <math>S - I = G - NT</math> Linia 62 ⟶ 37: * G – NT – deficyt budżetowy Powyższy wzór to warunek równowagi w gospodarce zamkniętej. Potwierdza on, że jeśli zmniejszy się [[popyt inwestycyjny]], ceteris paribus, lewa strona równania zwiększy się, zatem deficyt budżetowy (prawa strona równania) również się powiększy. Spowodowane jest to faktem, iż spadek ~~popytu [[popyt inwestycyjny\|~~popytu inwestycyjnego]] oznacza obniżenie dochodu narodowego i wpływów podatkowych. Należy też zwrócić uwagę na to, że oprócz poziomu wydatków państwa i stopy opodatkowania, determinantą stanu budżetu jest poziom [[~~dochód~~Dochód narodowy\|dochodu narodowego]]. Implikuje to zależność stanu budżetu od fazy cyklu koniunkturalnego. W czasie recesji, kiedy dochód jest niski, budżet będzie wykazywał większy deficyt niż w fazie ożywienia. Kolejną przyczyną tego, że deficyt budżetowy nie jest dobrą miarą charakteru ~~[[polityka fiskalna\|~~polityki fiskalnej]] jest traktowanie jako odrębnej pozycji wydatków budżetowych nominalnych płatności odsetek od [[~~dług~~Dług publiczny\|długu publicznego]]. Znacznie bardziej zasadne byłoby wykorzystanie wartości realnych a nie nominalnych. == Budżet strukturalny == Istnieje jednak sposób na wykorzystanie budżetu jako wskaźnika charakteru [[~~polityka~~Polityka budżetowa\|polityki budżetowej]]. Jest nim obliczenie budżetu strukturalnego, zwanego też budżetem pełnego zatrudnienia lub budżetem skorygowanym o wpływ wahań cyklu koniunkturalnego. Pokazuje on jaki byłby stan budżetu w warunkach pełnego zatrudnienia i na poziomie produkcji potencjalnej. <math>BD^* = t Y^* - G - B</math> Linia 79 ⟶ 54: * <math>B</math> – płatności transferowe (świadczenia społeczne i odsetki od długu publicznego) Może się okazać, że mając do czynienia z rzeczywistym deficytem budżetowym, deficyt strukturalny będzie wykazywał nadwyżkę. Przyczyną deficytu jest zbyt niska produkcja i dochód. Rząd powinien wręcz zwiększyć swoje wydatki lub obniżyć podatki by pobudzić gospodarkę. Wbrew temu co mógłby sugerować istniejący deficyt, [[polityka fiskalna]] nie jest ekspansywna. Koncepcja budżetu strukturalnego stała się podstawą do sformułowania przez Gordona Browna [[złota reguła (finanse publiczne)\|złotej reguły finansów publicznych]]. == Sposoby ograniczania deficytu == {{Przypisy}}▼ ▲Deficyt budżetowy jest jednym z podstawowych kryteriów oceny ~~[[polityka fiskalna\|~~polityki fiskalnej]] państwa. Deficyt budżetowy finansuje się przez zaciągnięcie jakiejś formy [[kredyt bankowy\|kredytu]]. Wysoki deficyt budżetowy państwa oznacza najczęściej konieczność wydania dużej ilości [[~~Obligacje~~Obligacja ~~skarbowe~~skarbowa\|obligacji skarbowych]], co sprawia, że rośnie ich [[Stopa procentowa\|oprocentowanie]], a co za tym idzie rosną koszty kredytu w całej gospodarce i wolniej się ona rozwija. ▲Sposoby radzenia sobie z deficytem: ▲* sprzedaż majątku znajdującego się w posiadaniu państwa, czyli [[prywatyzacja]], ▲* podniesienie podatków, które jednak podobnie jak deficyt ma negatywny wpływ na gospodarkę, ▲* ograniczenie wydatków, na co jednak często trudno się zdecydować pod wpływem presji różnych grup społecznych, ▲* [[inflacja]] – dodruk tzw. "pustego pieniądza" przez państwo. Nominalnie deficyt się wtedy zmniejsza. Jest to jednak realizowane kosztem społeczeństwa oraz de facto ukrytą formą opodatkowania. ▲== Problemy metodologiczne == ▲Porównania międzynarodowe i dyskusję nad zjawiskiem deficytu budżetowego utrudnia to, że szereg dochodów, wydatków i zobowiązań państwa jest realizowanych poza [[~~budżet~~Budżet państwa\|budżetem państwa]] – różne są więc metodologie liczenia deficytu. Często używa się wtedy szerszego pojęcia: ''deficyt sektora finansów publicznych''. Dla przykładu w Polsce deficyt budżetowy liczony zgodnie z metodologią [[Międzynarodowy Fundusz Walutowy\|Międzynarodowego Funduszu Walutowego]] (GFS) stanowił w 1998 roku 1,1% [[Produkt krajowy brutto\|PKB]] (deficyt całego sektora finansów publicznych 1,2%). Stosując metodę określoną przez ustawę o finansach publicznych otrzymujemy inne dane: 2,4% PKB w przypadku deficytu budżetowego i 2,6% dla całego sektora finansów publicznych. Jeszcze inną metodę (metoda memoriałowa) liczenia deficytu stosuje się w Unii Europejskiej. ▲== Wysokość deficytu budżetowego na świecie == ▲[[Budżet państwa\|Budżety większości państw]] świata zakładają deficyt rzędu paru procent (jednak rzadko powyżej 5% [[Produkt krajowy brutto\|PKB]]). W Polsce w 2003 r. deficyt budżetowy wyniósł 4,1% PKB. ▲Zgodnie z [[~~kryteria~~Kryteria konwergencji\|kryteriami konwergencji]], deficyt budżetowy państw ubiegających się o wejście do [[strefa euro\|strefy Euro]] powinien być niższy niż 3% PKB. Próg ten obowiązuje również kraje będące już członkami [[Unia Europejska\|Unii Europejskiej]], w przypadku przekroczenia progu 3% [[Komisja Europejska]] wszczyna [[Procedura nadmiernego deficytu\|procedurę nadmiernego deficytu]]<ref>[http://ec.europa.eu/economy_finance/sg_pact_fiscal_policy/fiscal_policy554_pl.htm Procedura nadmiernego deficytu], ec.europa.eu, [dostęp 21.05.2009]</ref><ref>[http://www.euractiv.pl/gospodarka/artykul/ke-wszczyna-wobec-polski-procedur-nadmiernego-deficytu-000980 KE wszczyna wobec Polski procedurę nadmiernego deficytu], www.euractiv.pl, [dostep 21.05.2009]</ref>. ▲Zdarza się, że podczas [[Kryzys gospodarczy\|kryzysu gospodarczego]] państwa prowadzą politykę [[Interwencjonizm\|interwencjonistyczną]], co może oznaczać znaczne zwiększenie deficytu budżetowego. Np. [[Stany Zjednoczone]] podczas zwalczania [[Kryzys finansowy od 2007~~-2009~~\|kryzysu finansowego od 2007~~-2009~~]], w roku 2009 zaplanowały deficyt budżetowy na poziomie 12,9% [[PKB]] (1,84 bln USD) a w 2010 planują deficyt w wysokości 10,6% PKB (1,56 bln USD)<ref>[http://biznes.onet.pl/obama-przedstawil-projekt-budzetu-z-rekordowym-def,18543,3170665,1,news-detal ''Obama przedstawił projekt budżetu z rekordowym deficytem.''], www.biznes.onet.pl, [dostęp 2.02.2010]</ref>. ▲W 2011 roku decyzją [[Komisja Europejska\|KE]] państwa członkowskie UE zostały zobowiązane do raportowania wielkości długu i deficytu publicznego według ujednoliconej metody obliczania, co miało na celu ograniczenie wpływu rozmaitych zabiegów fiskalnych stosowanych w celu jego ukrycia. Według tej metody dług publiczny Polski wynosił w 2010 roku 54,9% PKB, zaś deficyt —– 7,8% PKB<ref>{{cytuj stronę \|url=http://www.stat.gov.pl/gus/5840_1377_PLK_HTML.htm \|tytuł=Komunikat dotyczący deficytu i długu sektora instytucji rządowych i samorządowych w 2010 r. \|data=2011 \|opublikowany=[[Główny Urząd Statystyczny]]}}</ref>. == Zobacz też == Linia 92 ⟶ 86: * [[złota reguła (finanse publiczne)\|złota reguła finansów publicznych]] * [[PIIGS]] ▲{{Przypisy}} == Literatura == * Andrzej Borodo,: ''Polskie prawo finansowe. Zarys ogólny.'', Toruń 2005, ISBN 83-7285-253-7. * Andrzej Gomułowicz, Jerzy Małecki,: ''Polskie prawo finansowe.'', Lexis Nexis, 2006, ISBN 83-7334-585-X. * Zbigniew Ofiarski,: ''Prawo finansowe.'', C.H. Beck, ISBN 83-7483-506-0. * Robert J. Barro,: ''Makroekonomia.'', PWE, 1997, ISBN 83-208-1056-6 == Linki zewnętrzne == * A. Wernik: [http://biurose.sejm.gov.pl/teksty_pdf_01/e-239a.pdf ~~A. Wernik,~~ ''Deficyty budżetowe i metody ich liczenia,''] ekspertyza dla Kancelarii Sejmu, 2001] ~~[[Kategoria:Makroekonomia]]~~ [[Kategoria:Prawo finansowe]] [[Kategoria:Finanse publiczne]] Linia 110 ⟶ 105: [[bg:Бюджетен дефицит]] [[ca:Dèficit fiscal]] ~~[[de:Haushaltssaldo]]~~ [[en:Government budget deficit]] [[es:Déficit presupuestario]]

Deficyt budżetowy: Różnice pomiędzy wersjami