|
Uwłaszczenie było niezbędnym warunkiem wkroczenia na drogę rozwoju kapitalistycznego, uwalniało bowiem chłopów od poddaństwa, przywiązania do ziemi, sądownictwa dominalnego i pozwalało zasilić rozwijające się miasta oraz przemysł. Ponadto oznaczało modernizację i unowocześnianie samego rolnictwa.
Procesy uwłaszczeniowe zachodziły w Europie od przełomu XVIII i XIX w. Np. we [[Francja|Francji]] uwłaszczenie nastąpiło w trakcie [[rewolucja francuska|rewolucji 1789]].
== Uwłaszczenie na ziemiach polskich ==
[[Plik:Grigoriy Myasoyedov Reading of the 1861 Manifesto 1873.jpg|thumb|180px250px|Miasojedow: Uwłaszczenie chłopów 1861]]
Reformy uwłaszczeniowe w Polsce zostały dokonane przez władze zaborcze:
* od ok. [[1807]] do ok. [[1872]] w [[zabór pruski|zaborze pruskim]],
* w roku [[1864]] w Królestwie Polskim.
Najbardziej rozciągnięta w czasie okazała się reforma uwłaszczeniowa w Prusach. Była to tzw. "pruska droga do kapitalizmu", czyli odgórne, stopniowe uwłaszczenie chłopów za odszkodowaniem, z zapewnieniem przewagi ekonomicznej i politycznej ziemiaństwa, tak by nie zmienić rewolucyjnie podstaw gospodarki państwa. W latach 1807 -– 1872 stopniowo uwłaszczono chłopów (nadano im ziemię przez nich uprawianą na własność) za odszkodowaniem w formie nadziału ziemi lub w formie pieniężnej. Wraz z uwłaszczeniem dokonano likwidacji serwitutów, wspólnot gruntowych, komasacji i regulacji gruntów. Dzięki temu nie dopuszczono do rozdrobnienia gospodarstw chłopskich, co nastąpiło w [[Galicja|Galicji]].
Proces uwłaszczenia na ziemiach pruskich przebiegał następująco:<ref>Artur Korobowicz, Wojciech Witkowski, ''Historia ustroju i prawa polskiego (1772 -– 1918)'', wyd. Oficyna, Warszawa 2009.</ref><ref>Krzysztof Groniowski, ''Uwłaszczenie chłopów w Polsce. Geneza, realizacja, skutki'', Warszawa 1976.</ref>
* [[1799]] -– zamiana pańszczyzny na czynsz w dobrach królewskich, początkowo dobrowolna od [[1808]] obowiązkowa,
* [[1807]] -– likwidacja poddaństwa, zależności osobistej, wymogu zgody pana feudalnego na czynności prawne chłopów, przywiązania do ziemi, sądownictwa dominalnego i pozwolenie na swobodny obrót ziemią,
* [[1808]] -– uwłaszczenie chłopów w dobrach państwowych, z wykupem świadczeń poddańczych,
* [[1811]] -– uwłaszczenie chłopów w dobrach prywatnych na podstawie dobrowolnych umów lub z urzędu, za odszkodowaniem dla feudała w ziemi i spłatą renty feudalnej, zniesienie serwitutów,
* [[1816]] -– ograniczenie reformy z [[1811]], rezygnacja z uwłaszczenia z urzędu, dozwolenie zawierania umów dobrowolnych tylko przez zamożniejszych chłopów
* [[1821]] -– tzw. ''reluicja'', wykup powinności chłopskich dla ogółu gospodarstw,
* [[1823]] i [[1836]] -– częściowe uwłaszczenie w [[Wielkie Księstwo Poznańskie|Wielkim Ks. Poznańskim]], dla chłopów w dobrach prywatnych i państwowych, na podstawie dobrowolnej umowy i odszkodowaniem w ziemi, gotówce, naturze lub pańszczyźnie,
* [[1848]] -– [[1850]] -– dopuszczenie do regulacji uwłaszczeniowych wszystkich gospodarstw, na podstawie dobrowolnych umów, za odszkodowaniem, zniesienie powinności i uprawnień feudalnych,
* [[1858]] -– powszechne zawieranie umów regulacyjnych,
* [[1865]] -– [[1872]] -– spłata zobowiązań chłopskich, także dzięki pomocy państwa i instytucji bankowych.
== Zobacz też ==
| 