|
'''''Msza Notre Dame''''' (lub, właśc.zgodnie z zapisem na jednym z rękopisów, '''''Msza Nostre Dame''''') – [[Msza (muzyka)|msza]] [[Polifonia|polifoniczna]] skomponowana przez [[FrancjaŚredniowiecze|francuskiegośredniowiecznego]] poetękompozytora i kompozytorapoetę [[Francja|francuskiego]] [[Guillaume de Machaut|Guillaume'a de Machaut]] przed rokiem [[1363]]. Jest to jedno z największych arcydzieł [[Muzyka w średniowieczu|muzyki średniowiecznej]], a także pierwsza wielogłosowa msza skomponowana przez jednego kompozytora i świadomie potraktowana jako rozbudowane dzieło cykliczne.
==Powstanie==
Utwór powstał między rokiem [[1349]] a [[1363]], najprawdopodobniej około r. [[1360]]. Przez wieleDo latniedawna sądzono, że został stworzonyskomponowany na koronację króla Francji [[Karol V Mądry|Karola V Mądrego]] w [[Katedra w Reims|katedrze Notre-Dame w Reims]], brakuje jednak potwierdzenia tej hipotezy w źródłach. Do wezwania katedry w Reims, w której de Machaut był [[kanonik]]iem, nawiązuje nazwa mszy.
Kompozycja powstała prawdopodobnie pod wpływem ''[[Msza z Tournai|Mszy z Tournai]]'', rękopisuzachowanej nieznanegow dziśrękopisie nieznanego pochodzeniaautorstwa, przypuszczalnie dzieła zbiorowego.
==Budowa==
''Msza Notre Dame'' składa się z pięciu stałych części [[ordinarium]]: ''[[Kyrie eleison|Kyrie]]'', ''[[Gloria in excelsis Deo|Gloria]]'', ''[[Apostolski symbol wiary|Credo]]'', ''[[Sanctus]]'' i ''[[Baranek Boży|Agnus Dei]]'',. a wieńczyWieńczy ją – podobnie jak ''Mszę z Tournai'' – [[Rozesłanie (liturgia)|rozesłanie ''Ite, missa est'']].
{{Audio box|plik=Machaut - Missa Notre Dame - Kyrie.ogg|tytuł=''Kyrie'' from thez ''Messe deMszy NostreNotre Dame''|opis=''Kyrie'' z ''Mszy Notre Dame'' Guillaume'a de Machaut, wersja instrumentalna midi|format=[[Ogg]]}}
Kompozycja odwołuje się do dwóch gatunków średniowiecznych: [[motet]]u oraz [[Conductus|konduktu]]. Do techniki motetowej nawiązują części mszy o krótkim, powtarzalnym tekście, jak ''Kyrie'', ''Sanctus'' czy ''Agnus Dei''. Są to motety [[Izorytmia|izorytmiczne]], w których zasadniczym konturom głosów niższych, [[tenor]]u i [[kontratenor]]u, towarzyszy kunsztownie rozbudowana, "oplatająca" melodia dwóch głosów wyższych. Jeden z motywów melodycznych pojawia się w każdym z ogniw mszy, co wskazuje na w pełni świadome zamierzenie kompozycyjne całości.
Technikę konduktową (łac. ''Conductus'') kompozytor wykorzystał w częściach środkowych, o dłuższych tekstach: ''Gloria'' i ''Credo''. Prosta akordowa [[Faktura (muzyka)|faktura]] z sylabicznym tekstem, zdobiona skromnie tylko przez dwa głosy wyższe, miała nie zakłócać czytelności tekstu liturgicznego, powodować łatwość jego rozumienia. Żywa, rytmiczna deklamacja tekstu zatrzymywana jest w kilku miejscach ogniw ''Gloria'' i ''Credo'', by celebrować w długich akordach imiona [[Jezus Chrystus|Jezusa Chrystusa]] i [[Maria z Nazaretu|Maryi Dziewicy]]. W ''Gloria'' zwraca też uwagę kunsztownie rozbudowane zwieńczenie hymnu na słowie ''[[Amen]]''.
==Obsada==
==Znaczenie==
Nowatorstwo de Machaut polega na tym, że za pomocą środków muzycznych połączył w spójnąkompletną całość poszczególne części mszy. W liturgii nie stanowią one bowiem cyklu – pojawiają się w różnych jej częściach. W czasach średniowiecza myślenie kategoriami "dzieła muzycznego" było awangardą,. msza''Msza deNotre MachautDame'' jestpozostaje jedynym w tej epoce przykładem samodzielnegorozbudowanego, integralnego dzieła muzycznego.
Zamysł kompozytora miał niebagatelne znaczenie dla rozwoju muzyki europejskiej, zwłaszcza w zakresie polifonii.
==Wybrane wykonania==
| 