Pax Britannica: Różnice pomiędzy wersjami

[wersja przejrzana][wersja nieprzejrzana]
Usunięta treść Dodana treść
KamikazeBot (dyskusja | edycje)
juz=>już lub inne poprawki tech.
Ricardo77 (dyskusja | edycje)
drobne merytoryczne, drobne redakcyjne
Linia 7:
Dopiero pokonanie Napoleona w [[1815]] oznaczało zaistnienie na nowo brytyjskiej hegemonii, tym razem na dłuższy już okres. Wielka Brytania po 1815 bywa określana jako "pierwsze supermocarstwo"<ref>zob: ''The world's first superpower : the rise of the British Empire from 1497 to 1901''</ref><ref>''"Wielka Brytania wyłoniła się jako światowe supermocarstwo po ostatecznym pokonaniu Napoleona 18 VI 1815 pod Waterloo"'' zob: http://www.international-issues.org/wp/?p=214</ref> lub "pierwszy globalny hegemon"<ref>http://www.europaeum.org/index.php?option=com_content&task=view&id=617&Itemid=71 American hegemony and the war against Saddam</ref>. Mimo to potencjalnym przeciwnikiem nadal pozostawała Francja (rywalizacja w Afryce), a także Rosja (wielka gra w Azji Centralnej). Jednakże [[Epoka wiktoriańska|epoka wiktoriańska]] stanowiła szczyt brytyjskiej potęgi w historii - w porównaniu do innych mocarstw świata - co uwidaczniało się szczególnie w dominacji floty. U jej schyłku - pocz. XX w., pojawili się nowi rywale - przede wszystkim [[Niemcy]] i [[Stany Zjednoczone|USA]] na polu militarnym i gospodarczym. Za koniec brytyjskiej hegemonii uznaje się najczęściej wybuch [[I wojna światowa|I wojny światowej]] w [[1914]].
 
Po I wojnie światowej, kiedy główny rywal Wielkiej Brytanii - Niemcy – zostały pokonane, USA - potencjalny następca Wielkiej Brytanii w roli hegemona - powóciłypowRóciły do polityki izolacjonistycznej, Rosja była osłabiona na skutek rewolucji, a Francja – choć zwycięska - bardzo osłabiona wojną przyjęła strategię defensywną, [[Imperium brytyjskie|Imperium Brytyjskie]] nadal mogło odgrywać rolę "wiodącego mocarstwa światowego", osiągając niemal 24 mln km kw powierzchni<ref>Steven E. Lobell: ''The Challenge of Hegemony: Grand Strategy, Trade, and Domestic Politics'', s.85</ref><ref>''"Szczyt swojej potęgi politycznej Wielka Brytania uzyskała po I wojnie światowej.''" Moczulski: ''Geopolityka'', s. 349</ref>. Jednakże na przeszkodzie temu stanęły nowe wydarzenia: zrównanie brytyjskiej potęgi morskiej - podstawy dominacji w świecie - z amerykańską w [[Traktat waszyngtoński (1922)|Traktacie waszyngtońskim]] w [[1922]]; osłabienie wewnętrznej spójności Imperium na skutek uznania niepodległości dominiów - przyznanej przez [[Statut Westminsterski (1931)|Statut Westminsterski]]; buntów w Indiach i Palestynie; imperialistyczne dążenia Niemiec i Japonii, które doprowadziły do [[II wojna światowa|II wojny światowej]]; oraz pojawienie się w roli nowych supermocarstw - USA i ZSRR ostatecznie zakończyło okres brytyjskiej dominacji. W [[1945]] to [[Stany Zjednoczone|USA]] i [[Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich|ZSRR]] były globalnymi potęgami, a Imperium Brytyjskie było w przededniu rozpadu.
 
Na przełomie lat 20 i 30 XX wieku kształtowała się również koncepcja ''Pax anglosaxonica'', w myśl której oba globalne mocarstwa - [[Wielka Brytania]] i [[Stany Zjednoczone|USA]] - sprawowałyby wspólnie hegemonię<ref>"Pax anglosaxonica" Gazeta Lwowska 218/1929, s. 2.</ref><ref>http://bev.berkeley.edu/ipe/readings/WorldinDepression.txt Charles Kindleberger: ''The World in Depression, 1929-39,'' Chapter 14, ''"An Explanation of the 1929 Depression,"'' (Berkeley: University of California Press, 1973), pp. 291-308</ref>.