Gryzelda Batorówna: Różnice pomiędzy wersjami

[wersja przejrzana][wersja przejrzana]
Usunięta treść Dodana treść
→‎Małżeństwo: drobne merytoryczne
m poprawa linków
Linia 16:
|dzieci = dwie córki
}}
'''Gryzelda (Krystyna) z Batorych Zamoyska''' (ur. [[1569]], zm. [[14 marca]] [[1590]] w [[Zamość|Zamościu]]) – córka [[Krzysztof Batory|Krzysztofa Batorego]] i [[Elżbieta Bockskai|Elżbiety Bocskai]], bratanica króla Polski [[Stefan Batory|króla Polski Stefana Batorego]].
 
Od urodzenia wychowywana przez matkę w duchu religii [[Protestantyzm|protestanckiej]]. Otrzymała staranne wykształcenie. 12 czerwca 1583 poślubiła [[KanclerzJan wielki koronnyZamoyski|kanclerza wielkiego koronnego]] [[Jan Zamoyski|Jana Zamoyskiego]]. Małżeństwo Gryzeldy przyczyniło się do wzrostu wpływu rodu [[Batory (dynastia)|Batorych]] w Polsce. Bratanica króla zmarła w Zamościu po urodzeniu drugiego dziecka.
 
== Życiorys ==
=== Dzieciństwo ===
Gryzelda Batory była trzecim z kolei dzieckiem magnata [[WęgryWęgrzy|węgierskiego]] Krzysztofa Batorego, a zarazem drugim potomkiem z jego drugiego małżeństwa z Elżbietą Bocskai. Miała dwóch starszych braci: przyrodniego [[Baltazar Batory (zm. 1577)|Baltazara]] i rodzonego Mikołaja<ref>I. Horn, ''Andrzej Batory'', Warszawa 2010, s. 308.</ref>. Została ochrzczona pod imieniem Krystyny nadanym jej na cześć babki ze strony matki, Krystyny Sulyok<ref name="Horn">I. Horn, ''Andrzej Batory'', Warszawa 2010, s. 65.</ref>. W 1572 urodził się najmłodszy z braci Batorówny – [[Zygmunt Batory|Zygmunt]] Batory, późniejszy [[Władcy Siedmiogrodu|książę siedmiogrodzki]]. Od dzieciństwa Krystynę fascynowała jazda konno. Specjalnie dla niej sprowadzono z [[Turcja|Turcji]] kucyka, dzięki któremu nauczyła się powozić z wielką wprawą<ref name="Horn2">I. Horn, ''Andrzej Batory'', Warszawa 2010, s. 63.</ref>. Batorówna była również dobrze wykształcona. Wynajęto dla niej nauczycieli, od których pobierała lekcje literatury i łaciny. Wychowywana była przez matkę w religii [[Ewangelicy|ewangelickiej]], której nie wyrzekła się aż do śmierci<ref>I. Horn, ''Andrzej Batory'', Warszawa 2010, s. 63–64.</ref>.
 
=== Małżeństwo ===
W 1576 stryj Krystyny, Stefan Batory, został koronowany na króla Polski. Pod koniec 1580 Batory zaplanował małżeństwo bratanicy z owdowiałym [[KanclerzJan wielki koronnyZamoyski|kanclerzem wielkim koronnym]] [[Jan Zamoyski|Janem Zamoyskim]]<ref>I. Horn, ''Andrzej Batory'', Warszawa 2010, s. 62–63.</ref>. Małżeństwo miało wzmocnić wpływy rodu [[Batory (dynastia)|Batorych]] w [[Polska|Polsce]]. Z powodu młodego wieku Batorówny zaręczyny zostały odłożone do 1582. Król zaplanował przejście bratanicy na [[katolicyzm]], czemu Krystyna stanowczo się sprzeciwiała. Po śmierci jej matki w 1581 [[jezuici]] z [[Kluż-Napoka|Kolozsváru]] przez półtora roku bezskutecznie próbowali ją nawrócić<ref name="Horn2" />.
 
Wkrótce przed ślubem z Zamoyskim Krystyna zmieniła imię na Gryzelda. Przypuszcza się, że do zmiany imienia doszło z inicjatywy Giorgia Blandraty, medyka w służbie królowej węgierskiej [[Izabela Jagiellonka|Izabeli Jagiellonki]]<ref>I. Horn, ''Andrzej Batory'', Warszawa 2010, s. 64.</ref>. Pod imieniem Gryzeldy bratanica królewska została odnotowana po raz pierwszy w źródłach w kwietniu 1583<ref name="Horn" />. Ślub Batorówny z Zamoyskim odbył się 12 czerwca 1583 w [[Bazylika archikatedralna św. Stanisława i św. Wacława w Krakowie|katedrze na Wawelu]]<ref>P. Jasienica, ''Ostatnia z rodu'', Warszawa 2009, s. 241.</ref>. Uroczystości weselne trwały dziesięć dni. Gryzelda przybyła na Wawel z orszakiem tysiąca stu osób, wśród których znajdowało się sześciuset żołnierzy pilnujących posagu panny młodej<ref>Dokładny opis uroczystości weselnych został zamieszczony w: I. Horn, ''Andrzej Batory'', Warszawa 2010, s. 66–69.</ref>. Zaślubiny i huczne wesele Zamoyskich zostało dokładnie opisane przez przebywającego wówczas na dworze królewskim [[heraldyka]] [[Bartosz Paprocki|heraldyka Bartosza Paprockiego]]<ref>S. Leśniewski, ''Jan Zamoyski. Hetman i polityk'', Warszawa 2008, s. 80–81.</ref>.
 
Jako żona Zamoyskiego Gryzelda utrzymywała bogatą korespondencję z możnowładcą siedmiogrodzkim Jánosem Gálffym i swym bratem stryjecznym, [[BiskupiAndrzej warmińscyBatory|biskupem warmińskim]] [[Andrzej Batory|Andrzejem Batorym]]<ref>I. Horn, ''Andrzej Batory'', Warszawa 2010, s. 145, 169.</ref>.
 
=== Śmierć ===