|
'''Czeremcha amerykańska'''{{r|mirek}}, czeremcha późna{{r|seneta}} (''Prunus serotina'') – [[Gatunek (biologia)|gatunek]] [[Drzewo|drzewa]] lub dużego [[krzew]]u z rodziny [[Różowate|różowatych]], pochodzący z [[Ameryka Północna|Ameryki Północnej]]. [[Introdukcja|Introdukowany]] został do Europy na początku XVII wieku, ale rozprzestrzeniać się zaczął na większą skalę na Starym Kontynencie po wprowadzeniu do tutejszych lasów w XIX i XX wieku. Jest uważany za jeden z najbardziej [[Gatunek inwazyjny|inwazyjnych]] gatunków w Europie środkowej. W [[Polska|Polsce]] występuje już niemal na całym obszarze kraju. Jedną z przyczyn jego sukcesu jest z jednej strony intensywne wprowadzanie do lasów przez leśników w XX wieku, z drugiej strony brak [[patogen]]ów ograniczających jego żywotność i rozmnażanie, tak jak to ma miejsce w obrębie naturalnego zasięgu. Ponieważ powoduje w Europie istotne i negatywne zmiany w [[ekosystem leśny|ekosystemie leśnym]], w wielu krajach jest zwalczany. W obrębie naturalnego zasięgu w Ameryce Północnej jest tymczasem drzewem cenionym w gospodarce leśnej ze względu na wartościowe [[drewno (technika)|drewno]]. Poza tym dostarcza jadalnych owoców, wykorzystywany jest także jako roślina lecznicza i ozdobna.
Mądre slowa
== Rozmieszczenie geograficzne ==
Gatunek północnoamerykański. Zasięg obejmuje wschodnią część kontynentu po środkową [[Floryda|Florydę]] ([[Hrabstwo Lake (Floryda)|Hrabstwo Lake]]) na południu oraz [[Kanada|Kanadę]] od [[Nowa Szkocja|Nowej Szkocji]] do [[Jezioro Górne|Jeziora Górnego]] na północy. Zachodnia granica zwartego zasięgu biegnie z północny na południe przez środkową część kontynentu przecinając wschodnią część stanu [[Dakota Południowa]], południowo-wschodnią [[Nebraska|Nebraskę]], wschodni [[Kansas]], środkową część [[Oklahoma|Oklahomy]] do [[Teksas]]u{{r|sargent}}. Dalej na południowy zachód od [[Arizona|Arizony]] po [[Gwatemala|Gwatemalę]] występują odmiany geograficzne tego gatunku{{r|bellon}}{{r|miller}}. W południowej części zasięgu unika wybrzeży, w południowych stanach USA także rzadziej rośnie na wybrzeżu, za to na północnych krańcach zasięgu zasiedla nawet nadmorskie klify{{r|sargent}}. W [[Appalachy|Appalachach]] odmianę typową można spotkać na wysokości do 1500 m n.p.m.{{r|bellon}}, zaś występująca w Ameryce Środkowej odmiana ''salicifolia'' rośnie na wysokościach od 1000 do 3000 m n.p.m.{{r|ramirez}}
Gatunek introdukowany został do [[Ameryka Południowa|Ameryki Południowej]] (var. ''salicifolia'') oraz do Europy (var. ''serotina''), gdzie stał się uciążliwym [[Gatunek inwazyjny|gatunkiem inwazyjnym]]{{r|bellon}}{{r|grin}}. Jest rozpowszechniony niemal w całej Europie, zwłaszcza w jej części środkowej ([[Dania]], [[Holandia]] i północne [[Niemcy]]){{r|bellon}}. W [[Polska|Polsce]] jest gatunkiem szeroko rozprzestrzenionym, z wyjątkiem [[Karpaty|Karpat]] i północno-wschodniej części kraju{{r|zajac}}.
=== Historia introdukcji do Europy ===
Gatunek został introdukowany do Europy, gdzie był sadzony jako roślina ozdobna w parkach na początku XVII wieku (1623{{r|daisy}}, w [[Paryż]]u rósł ok. 1630). W leśnictwie europejskim testowano w XIX wieku jego przydatność do produkcji drewna, ale bez wyraźnych sukcesów. W XX wieku zaczęto jednak promować ten gatunek do nasadzeń na ubogich [[Siedlisko leśne|siedliskach]], uznając, że czeremcha pełni funkcje ochronne w [[podszyt|podszycie]]. Już w pierwszych dekadach XX wieku gatunek uległ naturalizacji w Europie Środkowej (w Polsce i Niemczech){{r|nobanis}}. Badania genetyczne świadczą o wielokrotnym sprowadzaniu znacznych ilości materiału siewnego z Ameryki Północnej, ale ze stosunkowo niewielkiego obszaru – ze wschodniej części [[Allegheny (góry)|Gór Allegheny]]{{r|pairon}}. Na początku XXI wieku czeremcha amerykańska była już często spotykana w Polsce, Niemczech, [[Holandia|Holandii]] (tu od 1963 gatunek uznany został za chwast leśny i objęty zwalczaniem{{r|neoflora}}) oraz w [[Dania|Danii]]{{r|nobanis}}. Przybysz rozprzestrzenił się także na zachodzie Europy. Na północy rośnie w [[Wielka Brytania|Wielkiej Brytanii]] i we wszystkich krajach [[Półwysep Skandynawski|Półwyspu Skandynawskiego]], na południu sięga po [[Półwysep Iberyjski]], północne [[Włochy]], [[Słowenia|Słowenię]], [[Chorwacja|Chorwację]], [[Węgry]], [[Rumunia|Rumunię]] i [[Ukraina|Ukrainę]]{{r|daisy}}. Rzadko stwierdzany jest w [[Estonia|Estonii]] i [[Rosja|Rosji]]. W wielu krajach europejskich obowiązuje zakaz dalszego rozpowszechniania gatunku i ogranicza się jego występowanie{{r|nobanis}}. Zaliczany jest do setki najbardziej inwazyjnych gatunków w Europie{{r|margot2}}.
== Morfologia ==
|
