Wieża artyleryjska: Różnice pomiędzy wersjami

Przed pojawieniem się wież, działa na okrętach montowano zwykle skierowane na burty w [[bateria burtowa|bateriach burtowych]] lub w [[kazamata (okrętownictwo)|kazamatach]], stosowano też nieosłonięte działa obrotowe na pokładzie,. pierwszePierwsze projekty okrętów uzbrojonych w obrotowe działa autorstwa [[Cowper Coles|Cowpera Colesa]] powstały pod koniec lat 50. XIX wieku, a w [[1859]] zaprojektował on okręt uzbrojony w dziesięć opancerzonych wież<ref name="hore">{{cytuj książkę |nazwisko=Hore |imię=Peter |autor link= |tytuł=The World Encyclopedia of Battleships |wydawca=Hermes House |miejsce= |rok= 2005|id= |isbn=}}</ref>.

Pierwszym okrętem z obrotową, opancerzoną wieżą była brytyjska bateria pływająca [[HMS Trusty|HMS "Trusty"]] z [[1861]], natomiast pierwszym użytym bojowo okrętem z wieżą pancerną był [[USS Monitor]] konstrukcji Johna Ericssona ([[1862]])<ref name="hore"/>. Wczesne wieże artyleryjskie nie były jednak zbyt udane; miały one formę obrotowego walca, w środku którego zamontowane były działa oraz znajdowała się ich obsługa i część amunicji. Lufy dział wystawały przez strzelnice ([[Ambrazura|strzelniceambrazury]]) w ścianie frontowej wieży. Początkowo w wieżach stosowane były armaty [[broń odprzodowa|odprzodowe]], które musiały być wycofywane do wewnątrz w celu załadowania, dopiero później wyparły je działa [[broń odtylcowa|odtylcowe]].

Wieże artyleryjskie były początkowo montowane jedynie na najsilniejszych klasach okrętów - [[pancernik]]ach i [[krążownik pancerny|krążownikach pancernych]]. Mocowano w nich po jednym lub dwa działa dużego [[Kaliber broni|kalibru]]. Z uwagi na problemy techniczne w konstruowaniuKonstruowanie odpowiednio opancerzonych obrotowych wież, które musiały nieść ciężar całej montowanej w nich artylerii oraz, pancerza i czasami amunicji, wiązało się z koniecznością pokonywania problemów technicznych, zwłaszcza wobec rosnących mas dział. Dlatego od lat 80. [[XIX wiek]]u wieże ciężkich dział zostałyzaczęły wypartebyć wypierane przez wynalezione we Francji [[barbeta|barbety]] - nieruchome silnie opancerzone niskie cylindryczne osłony, nad którymi wystawały początkowo nieosłonięte lufy dział. ToW toku rozwoju, lufy dział były osłaniane i to, co dzisiajobecnie jest uznawane za ciężką wieżę artyleryjską, jest po prostu opancerzoną zamkniętą osłoną dział i obsługi, nadbudowaną na barbecie<ref>Tadeusz Klimczyk: Pancerniki, Warszawa 2002, ISBN 83-86776-66-8, s.60</ref>.

Ostatecznie wykształcona wieża na ciężkich okrętach stanowiła odtąd obrotową pancerną osłonę, przykrywającą od góry barbetę i osadzoną na niej na [[łożysko toczne|łożysku]]. W barbecie mocowane były mechanizmy dział, a pod nią, w głębi kadłuba okrętu znajdowały się dalsze mechanizmy, podajniki amunicji itp. Wieże takie często wyposażone były we własne przyrządy do kierowania ogniem (m.in. [[dalmierz]]e), lecz przede wszystkim ich ogień był centralnie kierowany z głównego stanowiska dowodzenia artylerią okrętu. Takie wieże stosowano głównie w [[pancernik]]ach, począwszy od [[przeddrednot]]ów oraz w budowanych po I wojnie światowej [[krążownik]]ach. Pancerniki okresu [[I wojna światowa|I wojny światowej]] posiadały od 4 do 6 wież dział głównego kalibru, w których mocowano po 2 lub 3 działa. Pancerniki okresu [[II wojna światowa|II wojny światowej]] posiadały zwykle 3 lub 4 wieże, liczba dział w wieży sięgnęła we francuskim typie "[[Richelieu (1940)|Richelieu]]" i brytyjskim "[[HMS King George V (1940)|King George V]]" czterech dział (masa czterodziałowej wieży pancernika "Richelieu" wynosiła aż 2400 ton). Aktualnie okręty artyleryjskie wyposażone w artylerię w takich wieżach są już wycofane z marynarek wojennych świata wraz ze zmniejszeniem roli [[Artyleria okrętowa|artylerii na morzu]].

Wieże na okrętach były dla ułatwienia dowodzenia numerowane lub oznaczane literami. Niemcy oznaczali wieże głównego kalibru, zaczynając od dziobu, literami A, B, C, D i dalszymi, stosowali też ich nazwy własne, przede wszystkim Anton, Bruno, Caesar, Dora, będące rozwinięciem kolejnych liter. Dość szeroko rozpowszechniony, także w polskim piśmiennictwie, jest system brytyjski, zgodnie z którym wieże dziobowe oznaczane były (od dziobu) A, B, C, a rufowe X, Y, Z. Wieże na śródokręciu oznaczano w tym systemie P, Q, R (wieża Q była w osi symetrii okrętu).

Drugim typem współczesnych wież artyleryjskich były lekkie wieże dla dział średniego kalibru (127 - 130 mm) montowane począwszy od lat 30. XX wieku na niektórych typach [[niszczyciel]]i (najpierw na japońskich) oraz na cięższych okrętach mieszczącdla uzbrojenieuzbrojenia pomocniczepomocniczego. Wieże takie były nieopancerzone lub lekko opancerzone, a ich mechanizmy były montowane w całości w wieży (nie posiadały one barbet). Wieże takiej konstrukcji są wciąż stosowane na okrętach, czasami wykonane z tworzyw sztucznych, a ich głównym przeznaczeniem jest ochrona mechanizmów działa przed wpływami atmosferycznymi. Niektóre ze współczesnych wież są w całości zautomatyzowane, nie posiadające obsługi wewnątrz (np. popularna [[Działo uniwersalne|armata uniwersalna]] 76 mm [[OTO Melara]]).