|
|pasmo = [[Karpaty]], [[Tatry]]
|sąsiednie szczyty = [[Kopa nad Krzyżnem]], [[Mały Wołoszyn]]
|data zdobycia =
|pierwsze wejście =
|kod mapy = Tatry
|wariant mapy = POL
|commons = Category:Krzyżne
}}
'''Krzyżne''' (2112 m [[n.p.m.]]) – przełęcz w [[Tatry Wysokie|Tatrach Wysokich]], pomiędzy [[Dolina Pańszczyca|Dolinądoliną Pańszczycą]] a [[Dolina Roztoki|Doliną Roztoki]], jeden ze skrajnych punktów szlaku [[Orla Perć|Orlej Perci]].
==== Topografia ====
==== Opis ====
Poniżej Krzyżnego znajdują się: Dolina Roztoki, Dolinadolina Pańszczyca i [[Dolina Waksmundzka]], która wraz z obejmującymi ją graniami Koszystej i Wołoszyna znajdująznajduje się w ścisłym rezerwacie przyrody. Z Doliny Roztoki pod przełęcz prowadzi [[Żleb pod Krzyżnem]], którym w górnej części częściowo poprowadzony jest szlak z [[Dolina Pięciu Stawów Polskich|Doliny Pięciu Stawów Polskich]].
Tworząca trawiastą [[rówień]] o powierzchni 1,2 ha przełęcz powstała na przecięciu dwóch dużych stref uskokowych. Nazwą ''Krzyżne'' określa się zarówno samą przełęcz, jak i tę równinkę.
Z rzadkich wysokogórskich roślin w rejonie przełęczy występuje [[rogownica jednokwiatowa]] i [[skalnica odgiętolistna]]<ref>{{Cytuj książkę |imię=Zbigniew |nazwisko=Mirek |imię2=Halina |nazwisko2=Piękoś-Mirkowa |tytuł=Czerwona księga Karpat Polskich |wydawca=Instytut Botaniki PAN |miejsce=Kraków |data=2008 |isbn =978-83-89648-71-6}}</ref>.
Zimą możliwe jest wejście na Krzyżne na nartach z Dolinydoliny Pańszczycy, droga z Doliny Pięciu Stawów Polskich jest narażona na lawiny. Droga zimowa Doliną PańszczycyPańszczycą prowadzi cały czas żlebem, jednak w razie złego śniegu lub zagrożenia lawinowego lepsza jest droga przez [[Przełączka pod Ptakiem|Przełączkę pod Ptakiem]].
==== Historia ====
[[Plik:Krzyżne a1.jpg|thumb|250px|left|Krzyżne od południowej strony]]
[[Plik:Krzyzne ze Swistowej Czuby.jpg|thumb|right|250px|Przełęcz pod Ptakiem, Kopa nad Krzyżnem i Krzyżne widziane ze [[Świstowa Czuba|Świstowej Czuby]]]]
[[Plik:Wołoszyn a2.jpg|thumb|right|250px|[[Orla Baszta]], Buczynowe Turnie, Kopa nad Krzyżnem, Krzyżne i początkowa część grzbietu Wołoszyna]]
Krzyżne od dawna należało do najbardziej znanych punktów widokowych w Tatrach. Roztacza się z niego rozległy widok na całe [[Tatry Wysokie]] i [[Tatry Bielskie|Bielskie]] (te ostatnie nie są widoczne z najgłębszego wcięcia, tylko z równinki). Od około 1865 do 1915 było coraz częściej odwiedzane przez turystów. Po wybudowaniu przez [[Polskie Towarzystwo Tatrzańskie|Towarzystwo Tatrzańskie]] naprzódnajpierw w Dolinie Waksmundzkiej (ok. 1875), a później (1880) na trawiastej równi powyżej siodła przełęczy na wysokości ok. 2135 m kamiennej chatki, popularne stały się wycieczki połączone z oglądaniem wschodu słońca i panoramy Tatr z Krzyżnego i pobliskiego Wołoszyna. Chatka (nazwana imieniem [[Maksymilian Nowicki|Maksymiliana Nowickiego]]) była użytkowana do ok. 1915. Obecnie na równi widoczne są jeszcze fragmenty jej murów.
Wejście na przełęcz było znane od dawna. Przejście przez nią jest najłatwiejszym i najwygodniejszym połączeniem Dolinydoliny Pańszczycy i Doliny Pięciu Stawów Polskich. Pierwsze odnotowane wejścia turystyczne: [[Ludwik Zejszner]] z grupą turystów 3 sierpnia 1838 r., zimą [[Karol Potkański]] z przewodnikami w styczniu 1894 r. W 1900 spędził na niej noc, „dzwoniąc zębami” z zimna, [[Walenty Gadowski|ks. Walenty Gadowski]]. Dawniej wycieczki na przełęcz prowadziły przez Dolinę Waksmundzką, później także przez Dolinędolinę Pańszczycę. Ksiądz Gadowski w latach 1903–1906 poprowadził przez Krzyżne Orlą Perć, zaczynającą się przy [[Wodogrzmoty Mickiewicza|Wodogrzmotach Mickiewicza]] i biegnącą przez Wołoszyn, Buczynowe Turnie, [[Granaty]], [[Kozi Wierch]] aż do [[Zawrat]]u. Początkowy odcinek do Krzyżnego został zamknięty w 1932, od tej pory przełęcz jest jednym z dwóch krańców szlaku.
Nazwa ''Krzyżne'' pochodzi od położenia w miejscu, w którym krzyżują się trzy grzbiety. Czasami przełęcz bywa nazywana Krzyżnem Polskim lub Krzyżnem Wołoszyńskim, aby odróżnić ją od szczytu [[Krzyżne Liptowskie]].
:* Czas przejścia z Zawratu na Krzyżne: 6:40 h
:* Czas przejścia z Krzyżnego na [[Kozi Wierch]] (część Zawrat – Kozi Wierch jest jednokierunkowa!): 3:35 h
: {{szlak|żółty}} – żółty od [[Schronisko PTTK „Murowaniec”|"Murowańca"„Murowańca”]] przez [[Las Gąsienicowy]], skrajem zakończenia grani [[Żółta Turnia|Żółtej Turni]], [[Dolinadoliną Pańszczyca|Doliną Pańszczyca]]Pańszczycą i północnymi zboczami [[Buczynowe Turnie|Buczynowych Turni]], przez Krzyżne i dalej południowymi zboczami [[Buczynowe Turnie|Buczynowych Turni]] i [[Buczynowa Dolinka|Buczynową Buczynowa|Dolinką Buczynową]] do rozdroża w [[DolinaDolinie Pięciu Stawów Polskich|Dolinie Pięciu Stawów]].
:* Czas przejścia od Murowańca na Krzyżne: 2:45 h, ↓ 2:05 h
:* Czas przejścia z Krzyżnego nad [[Wielki Staw Polski|Wielki Staw]]: 1:20 h, ↑ 1:50 h
# {{Cytuj książkę |imię=Zofia |nazwisko= Radwańska-Paryska |imię2=Witold Henryk |nazwisko2= Paryski|tytuł= Wielka encyklopedia tatrzańska|miejsce=Poronin|wydawca= Wyd. Górskie|rok=2004 |isbn = 83-7104-009-1}}
# {{Cytuj książkę|imię=Józef |nazwisko=Nyka |autor link= Józef Nyka|tytuł=Tatry polskie. Przewodnik. Wyd. XIII |miejsce=Latchorzew |rok=2003 |wydawca=Wyd. Trawers |isbn= 83-915859-1-3}}
# {{Cytuj książkę |nazwisko=Paryski |imię=Witold Henryk |nazwisko=Paryski |autor link=Witold Henryk Paryski |tytuł=Tatry Wysokie. czPrzewodnik taternicki. Część III. |miejsce=WarszawaGranacka Przełęcz – Wołoszyn |rokdata=1992 |wydawca=Sklep Podróżnika |isbnmiejsce=Warszawa}}
{{Clear}}
{{Duża grafika|Panorama z Krzyżnego oznaczona.jpg|1100px|Panorama z Krzyżnego w kierunku [[Dolina Pięciu Stawów Polskich|Doliny Pięciu Stawów Polskich]]}}
{{Orla Perć}}
| 